رشد فلسفه جلوی رواج ظاهر گرایی در دین را می گیرد

دکتر علیرضا صدرا عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، ‌ با اشاره به ایام بزرگداشت یاد و خاطره علامه طباطبایی(ره) اظهار داشت: هرچند علامه طباطبایی مشتهر به حکمت و تفسیر است ولی در سایر ابعاد علمی و حوزوی نیز مبرز بودند در علوم کلام، فلسفه و فلسفه فقه و علوم انسانی و علوم اجتماعی دینی ید طولایی داشتند و همچنان دارند چون علی رغم مرگ ایشان علم حضرت علامه هنوز ادامه دارد.

وی علامه طباطبایی(ره) را احیا کننده و مجدد علوم عقلی و تفسیر دانست و تأکید کرد: ایشان هم حکمت و هم تفسیر را در حوزه علمیه قم و بلکه در حوزه های علمیه شیعه و حتی حوزه های علمیه اسلام زنده کرد و بدون شک می توان در دوران معاصر ادعا کرد شخصیتی به برجستگی علامه نداریم که محیی و مجدد بحث تفسیر و فلسفه باشند.

وی تأکید کرد: یکی از نکات مهم در ارتباط با علامه این بود که ایشان فلسفه و حکمت را حکمت محض نمی دیدند بلکه معطوف به حل مشکلات اجتماعی نگاه می کردند به همین جهت می بینیم که ایشان در تداوم بحث حکمت، وارد بحث معرفت شناسی شدند و کتاب در اصول فلسفه و روش رئالیسم این ادعا را ثابت کردند.

صدرا اضافه کرد: معرفت شناسی، روش شناسی جدید به ویژه حکمت قرآنی و اسلامی و توحیدی در نگاه ایشان نمود ویژه ای دارد، مضافا این که ایشان وارد بحث تفسیر شدند که تفسیر قرآنی علامه نیز یک تفسیر اجتماعی و حِکَمی است یعنی علامه بر این که المیزان یک تفسیر محض نیست بلکه بالاتر تفسیری معطوف به مسائل اجتماعی و نیازهای معرفتی و علمی و عملی و سیاسی در دوران معاصر است.

وی با بیان این که در نگاه علامه طباطبایی(ره) در رویکرد توحیدی اسلامی، وحی به کمک عقل خدادادی می آید، ابراز داشت: ایشان حقیقتا عقل را وحی درون و وحی را عقل برون می دانست؛ علامه معتقد بود که وحی می آید تا به عقل کمک کند نه آن که آن را تعطیل کند همچنانکه در مسیحیت برخی عقل را ضد وحی می دانستند، ما نیز در اسلام به ویژه در شیعه اعتقاد داریم هرآنچه عقل به آن حکم کند شرع نیز حاکم به آن است.

استاد فلسفه با بیان این که علامه طباطبایی(ره) عقل و وحی را لازم ملزوم یکدیگر می دانست، تصریح کرد: هرچ آن چه عقل درون از عدالت، امنیت و حسن وقبح ذاتی درک می کند، وحی نیز آنها را تبیین می کند به ویژه در شیعه عنایت خاصی به بحث عقل وجود دارد.

وی در ادامه با اشاره به لزوم رشد مباحث عقلی و فلسفی در حوزه علمیه خاطرنشان کرد: عقل حکمت انگیز است به همین دلیل اگر وحی را به کمک عقل که از محکمات و مبانی بینش شرع است تبیین نکنیم برداشت ها ظاهر گرایانه شده و از مسیر خارج می شود به همین جهت است که امروز جریان وهابیت عقل ستیز است و گرفتاری های بسیاری برای جهان اسلام ایجاد کرده است.

وی اجتهاد واقعی را معطوف به فقه و اصول و علوم عقلی دانست و تأکید کرد: ما در طول تاریخ حرکت های بزرگی مثل مشروطیت یا استقلال طلبی نفت یا انقلاب اسلامی ایران دیده ایم که در آن نقش علمای مجتهد فیلسوف غیرقابل انکار است، بنابراین هرچه حکمت رواج بیشتری داشته باشد فقه و تفسیر هم قوی تر و علمی تر می شود.

استاد فلسفه دانشگاه تهران اضافه کرد: به طور طبیعی حکومتی که بر پایه اسلام استوار شده اگر بر دیوار حکمت تکیه بزند، یقینا مستحکم تر می شود؛ به ویژه حکمت مدنی و سیاسی و حکمتی که مشکلات جامعه را حل بکند و راه حل های علمی ارائه بدهند به ویژه در قم بعد از انقلاب اسلامی به شدت لازم و البته رو به گسترش است که ظرفیت های حکمی مکتب اسلام را بروز می دهد و زمینه سازی برای الگو سازی و کارآمد سازی اسلام می کند یعنی دقیقا همان چیزی که علامه طباطبایی(ره) در تفسیر المیزان آورده است./1330/ت۳۰۲/ج