الگوی مبارزه با جریان های انحرافی

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، سوم رجب سالروز شهادت جانسوز امام هادی(ع) دهمین پیشوای آسمان امامت و ولایت است. یکی از مهم­ترین اهداف ائمه(ع) جلوگیری از پیدایش انحراف در میان مردم هم عصر با ایشان است. امام هادی(ع) در طول بیش از 33 سال امامت و زعامت شیعه، همواره با جریان های مختلف انحرافی مواجه بودند؛ که سعی در انحراف افکار مسلمانان و خصوصا شیعیان داشتند. وجود غالیان در شیعه و مباحث عمیق کلامی و فقهی در میان علمای اسلام را به عنوان نمونه ای از تقابل امام هادی(ع) با جریان های انحرافی، می توان برشمرد. امام با تبیین صحیح اعتقادات، از کج­روی در بدنه اسلام جلوگیری به عمل آوردند.

مبارزه با غالیان

در زمان امام هادی (ع) عده­ای از شیعه­ نماهای غالی سعی داشتند مقام امام را تا مرز الوهیت پیش ببرند، حتی فردی مثل علی بن حسکه رسما امام هادی(ع) را خدا و خالق و مدبر جهان هستی خواند. امام در نامه ای به یکی از شیعیان ابن حسکه را لعنت فرمود و از او برائت جست؛ خویشتن را بنده خدا و جانشین پیامبر نامید. همچنین غالیان دیگری که همین اعتقادات را نسبت به امام هادی(ع) داشتند؛ زیاد بودند. برخی نیز خود را پیامبر یا جانشین امام بر می شمردند. از نگره­ی دیگر، با وجود متوکل عباسی، عرصه بر امام هادی(ع) بسیار تنگ شده بود. امام در اختناق کامل در زندان های متوکل در سامرا به سر می بردند و حتی از ارتباط ساده با اصحاب و یاران، منع شده بودند. در چنین شرایطی امام برای ارتباط مستقیم با شیعیان، سازمان وکالت را گسترش می دهد و برای بلاد اسلامی چهار وکیل تعیین می فرماید تا به امور رسیدگی کنند.

نکته قابل توجه نوع مبارزه امام با غلات است. ایشان با تبیین صحیح اعتقادات شیعه که در زیارت جامعه کبیره بیان فرموده است؛ عرصه مبارزه با غالیان را تنگ نمودند و بر هر گونه تفسیر نادرست از اعتقادات شیعه، خط بطلانی کشیدند. زیارت جامعه کبیره یک دوره کامل اعتقادات شیعه در زمینه های مختلف است؛ از جمله توحید، نبوت، امامت، معاد، عدل و سایر احکام. تبیین صحیح جایگاه امامت در زیارت جامعه کبیره پر رنگ­تر از بقیه معارف است. امام با القای این زیارت نامه به جامعه شیعه، مرز میان غالیان و غیرغالیان را تبیین نمودند. در این زیارت ائمه به عنوان بنده ای از بندگان خدا معرفی شدند که همه کارهای آن­ها به اذن خدای متعال است. اینکه جامعه­ی شیعه در آن زمان به حدی از رشد بینشی رسیده بودند، که امام معارف عمیق معرفت شناسی و امام شناسی، را در سطحی بالا که تاکنون سابقه نداشته است؛ در قالب زیارت جامعه کبیره مطرح می کنند؛ بسیار قابل توجه است.

تبیین فقه صحیح

یکی دیگر از فعالیت های امام علی النقی(ع) تبیین احکام صحیح اسلامی بود. در آن زمان برخی فقهای درباری به دلیل دوری از معارف اهل بیت(ع) که به دستور پیامبر(ص) در ­ردیف قرآن قرار گرفته بودند؛ مسیر بی راهه فقه تفسیر به رای را، پیشه خود ساخته بودند و فتواهای مختلفی را به اسلام نسبت می­دادند. امام هادی(ع) فقه صحیح را بر مبنای قرآن تعریف کردند و نشان دادند منبع فقه پیش از هر چیزی قرآن است. نمونه های زیادی در دوران امامت ایشان وجود دارد؛ که‌ دارد. به عنوان نمونه امام در تبیین واژه فقهی "کثیره" و بیان مقدار آن به آیه « و لقد نصرکم الله فی مواطن کثیره » (توبه 25) اشاره می فرماید که منظور از کثیر در این آیه همان هشتاد و سه جنگ و سریه های پیامبر است.

کلامِ صحیح

یکی دیگر از انحرافات جامعه در زمان امام دهم، وجود مسئله جبر و تفویض و خلق قرآن بود. این کشمکش ها میان گروه های مختلف در زمان امام هادی(ع) در اوج خود بود. شیوه امام در مبارزه با این دسته نیز قابل توجه است. امام به وسیله نامه نگاری ها و مکاتبات مختلف، معارف ناب اسلام را بر همگان مُبَرهن نمودند.

سرانجام 2 عامل مبارزات امام با خطوط انحرافی و رشد روز افزون جایگاه ایشان؛ باعث گردید تا دستگاه حکومت اقدام به شهادت ایشان کند. سرانجام آن امام عزیز در سن 41 سالگی بدست معتز عباسی به شهادت رسید و در خانه خویش در شهر سامرا مدفون شدند./۸۴۱/ی۰۴/س

مهدی عباسی، پژوهشگر حوزوی