توجه به تاریخ اهل بیت در نظام جامع بین رشته ای حوزه

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، همایش بین المللی سیره و زمانه حضرت امام هادی(ع) امروز در سالن همایش های پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی فرهنگ اسلامی آغاز به کار کرد و هم اکنون در حال برگزاری است.

آیت الله علیرضا اعرافی مدیر حوزه های علمیه در این همایش با بیان این که پیشرفت سیره شناسی بدون یک منطق استوار اجتهادی میسر نیست، اظهار داشت: این کار نیازمند یک تحقیقات با روش شناسی عمیقی است؛ این روش شناسی در اصول وجود داشته است ولی به نظر می رسد اگر بخواهد سیره شناسی پیشوایان معصوم یک رشد جدی تری پیدا کند نیازمند تحقیقات عمیق تری در حوزه روش شناسی است.

وی افزود: در این حوزه مسائل متعددی باید مورد دقت قرار بگیرد؛ نخست اصل مفاد سیره است، چراکه سیره به معنای رفتار است حال این که بدانیم رفتار دارای چه دلالت های مضمونی و محتوایی دارد، در اصول فقه وقتی به حوزه عمل و رفتار می رسیم مباحثی وجود دارد ولی این دلالت شناسی های رفتار در سیره عقلا، متشرعه و معصوم بسیار کم است.

سیره نیازمند روش شناسی است

مدیر حوزه های علمیه در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این که برخی بزرگان بعد از شیخ انصاری تلاش کردند که در این زمینه قدم هایی بردارند، گفت: مجموع این کارها هنوز کافی نیست، چراکه وقتی وارد سیره شناسی پیامبر و معصومان می شویم باید از یک منطق استوار و دقیق روش شناسی برخوردار باشیم که خیلی برجسته و دقیق نیست.

وی عنوان داشت: به ویژه اگر این سیره شناسی را مورد دقت قرار دهیم و شمول آن به اقسام دیگر را نیز مورد توجه قرار دهیم اهمیت بحث بیشتر به نظر می آید، چراکه وقتی سخن از سیره و فعل معصوم می گوییم همه طور رفتاری را اعم از ریز و درشت شامل می شود ولی یک سیره دیگری داریم که حاکم بر اقوال است.

آیت الله اعرافی با تأکید بر این که سیره حاکم بر اقوال دلالت های خاص خودش را دارد، عنوان کرد: کیفیت سخن، چگونگی و قوانین حاکم بر سخن چیزی شبیه سیره است ولی حاکم بر اقوال و گفتارها است.

وی ابراز داشت: هم عصر رفتارهای صادر از معصومان و حتی انسان های عادی نیاز به سلسله قواعد دقیق تری دارد که امروز از آن برخوردار نیستیم و آن مقداری که در اصول فقه آمده کافی نیست، بنابراین روش شناسی سیره برای رسیدن به یک تحلیل درست و الگو گیری یک ضرورت است.

رییس جامعه المصطفی العالمیه با اشاره به این که ارتکازات نیز یک داستان پیچیده اصولی دارد، عنوان کرد: شهید صدر به این مباحث تا حدی پرداخته ولی این مسأله نیاز به قاعده مندی بیشتری دارد که البته اختصاص به معصوم ندارد.

وی با بیان این که سیره حاکم بر اقوال علاوه بر معصوم در خود قرآن هم وجود دارد، عنوان کرد: گاهی قرآن را با نگاه به مضامین و مدالیل خود کلمات می نگریم و گاهی می گوییم خود این اقوال چه چینشی دارد؛ امروز یک سلسله سؤالاتی در سیره شناسی وجود دارد که ضرورت روش شناسی را بیشتر روشن می کند.

باید مدالیل فعل و ترک مشخص شود

آیت الله اعرافی تصریح کرد: این که فعل و ترک معصوم چیزی بیشتر از جواز را نمی رساند، اولین مشکل فعل این است که نمی تواند تکلیف را معین کند، به عنوان مثال آیا قیام عاشورا رجحانی بود یا واجب؛ ما می گوییم می توانیم فعل و ترک را با قرائنی از حالت جواز به رجحان و از آن جا به وجوب یا حرمت ببریم.

وی با اشاره به مشکلات دیگر فعل از ابهام احکام اولیه و ثانویه نام برد و تأکید کرد: به عنوان مثال اصاله المولویه در مقابل ارشاد یا اصاله الالهیه در مقابل احکام ولایی یا اصاله الاولیه در مقابل احکام ثانوی و همچنین اطلاق و تقیید که در سخن می آید آیا می توانیم به فعل هم تسری بدهیم یا خیر.

مدیر حوزه های علمیه یادآور شد: نیازمند یک متدولوژی فهم رفتارها داریم که کم و بیش دست مایه های این بحث در اصول فقه وجود دارد ولی تاریخ پژوهان باید به صورت تخصصی وارد فهم منطق رفتارها بشوند تا مشکلات و غموض رفع شود.

وی ادامه داد: اگر منطق فهم سیره درست شود هم تحلیل درستی خواهیم داشت و هم می توانیم در مراحل بعدی از آن بهره ببریم؛ کارهایی در این حوزه شده ولی کم است.

آیت الله اعرافی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این که اگر بخواهیم راهبردهای اهل بیت(ع) را تحلیل کنیم چند نکته مورد توجه آنها بوده است، ابراز داشت: یکی از آنها شکل دادن و صیانت از هویت اهل بیتی است، یکی از مسائلی که همیشه مستدام بوده این است که این هویت همیشه استمرار داشته باشد و هر امامی نیز در این مسیر اقداماتی انجام داده اند.

وی ادامه داد: در این مسیر و برای تحقق این راهبرد این است که انشعابات تاریخ ائمه اصلاح شود، چراکه بعد از هر امامی یک نوع وقف و انشعابی وجود داشته که ائمه می بایست آنها را درمان کند.

تلاش ائمه برای اصلاح انشعابات جامعه

امام جمعه قم با بیان این که یکی از انشعابات بزرگ در دوران امام رضا(ع) حرکت واقفیه بود، خاطرنشان کرد: خود امام رضا(ع) و ائمه بعد با این حرکت گریبان گیر بودند که باید برای آن راه معالجه پیدا می کردند تا جلوی ریزش ها و انحرافات را بگیرند.

وی افزود: بعد از امام رضا(ع) همه افق ها بسته شد و سه امام دیگر به سختی مسیر درمان انشعابات را پی گرفتند و همچنین مبارزه به انحرافات فکری را دنبال کردند ولی کار مهم دیگر این سه امام آن بود که شیعه را آماده یک عصر بزرگ یعنی دوران غیبت کنند.

آیت الله اعرافی با بیان این که ائمه صیانت از گفتمان اهل بیتی را دنبال می کرند، یادآور شد: ائمه ما بالاخره درون یک گفتمان کلان اسلامی بودند که سعی می کردند از این گفتمان نیز صیانت کنند که به عقیده ما اصلا وحدت جمع بین دو صیانت از گفتمان شیعی و گفتمان کلان اسلامی است و وظیفه ما نیز امروز همین کار است.

وی در پایان خاطرنشان ساخت: در نظام جامع رشته ای حوزه به زندگی ائمه نیز توجه داشته ایم و ان شاءالله به سرانجامی برسد که مراکز تحقیقاتی مهم حوزه قطعا می توانند همکاری داشته باشند./1330/پ۲۰۱/ج