قدرت رسانه ای قدرت فرهنگی تولید می کند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست علمی «اینترنت و خانواده مسلمان» روز گذشته با حضور حجت الاسلام سید سعیدرضا عاملی، رییس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، در مرکز پژوهش های اسلامی رسانه برگزار شد.

در ابتدای این نشست محمدحسین ظریفیان، رییس اداره کل پژوهش های اسلامی رسانه، با بیان این که این اداره کل آثار فاخر و ارزشمندی را در حوزه دین و رسانه تولید کرده است، ابراز داشت: در ساختار جدیدی که ایجاد کرده ایم برای بحث مهارت آموزی دانش آموختگان حوزوی و بسط نگاه جدید به حوزه دین و رسانه برنامه ریزی شده است و مدیریت خانه دین و رسانه شکل گرفته است.

وی اظهار داشت: پژوهشگران حوزه دین و رسانه دغدغه جدی در حوزه مسائل فضای مجازی دارند و در رویکردهای جدید این مجموعه بحث فضای مجازی هم در ساختار تصریح شده و هم در برنامه ها پیش بینی شده است و فصلنامه ای را تحت عنوان دین و فضای مجازی در دست اقدام داریم.

ظریفیان با بیان این که نسبت میان دین و فضای مجازی باید به خوبی فهم شود و نظرات دانشمندان این دو حوزه باید تبیین شود، گفت: ما در این مسأله دچار گسست انتقال مفهومی هستیم و برخی حرف هایی که از تریبون ها گفته می شود تلقی می شود که حرف های حوزه و نهاد دین است و از طرف دیگر برخی از نگاه های به فضای مجازی در حوزه مدیریت جامعه و استفاده های سیاسی و موسمی از این فضا موجب شده که فاصله میان اندیشمندان حوزه فضای مجازی و کنشگران اجتماعی زیاد شود.

رییس اداره کل پژوهش های اسلامی رسانه با بیان این که امروز حوزه علمیه به عنوان یکی از بهره برداران از فضای مجازی سهم جدی در این زمینه دارد، گفت: ما باید به سمتی حرکت کنیم که تلقی درست از دین غلبه پیدا کند بر صداهایی که از برخی تریبون ها شنیده می شود و به سمت اصلاح این فضا حرکت کنیم.

در ادامه حجت الاسلام سید سعیدرضا عاملی، عضو منصوب مقام معظم رهبری در شورای عالی فضای مجازی و استاد ارتباطات دانشگاه تهران با بیان این که من کتابی را با عنوان خانواده و فضای مجازی به چاپ رسانده ام، اظهار داشت: ما در آن کتاب تلاش کرده ایم که ابعاد مختلف خانواده را ذکر کنیم و هم قابلیت های فضای مجازی را و هم این که اگر بخواهیم به ترکیبی برسیم که پاسخگوی نیازهای خانواده مسلمان در فضای مجازی باشد آن چیست.

وی با بیان این که بحث من در رابطه آینده فناوری های جدید و جایگاه مطلوب رسانه‌های جدید و مؤثر است، گفت: فناوری ها ما را به دنبال خود می کشانند و به انقیاد فناوری در آمده ایم و این بحث از بحث های لازم و ضروری پیرامون فضای مجازی و فناوری های رسانه ای جدید است.

رییس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران با بیان این که مارکسیست ها قائل به بت‌وارگی فناوری هستند و مارکس معتقد است که ابزار تولید و فناوری عامل اصلی تحولات اجتماعی است، افزود: این نقص مارکس است که انسان را برای نوآوری و بازسازی نادیده می گیرد و تعبیری که ما در مهندسی بافت داریم که خداوند فطرت و جسم انسان را تابع مهندسی بافت خلق کرده است و انسان وقتی از فطرت خود دور می شود میل به بازگشت دارد را نادیده گرفته است.

وی افزود: مارکس آن توانایی فکری را نداشت که به توانایی انسان توجه کند و بیشتر توجهش به نظام سلطه بود و مکتب فرانکفورت هم که حرف اصلی آنها این بود که فرهنگ، صنعت پیدا کرده است و انسان که دریافت کننده فرهنگ است هیچ کاره است و هیچ تأثیرگذاری ندارد.

چالش اصلی ما در رسانه های جدید تنوع در انتخاب است

حجت الاسلام عاملی با بیان این که مسأله اصلی ما چالش های فناوری های جدید و ارتباطات جدید است، افزود: چالش ما این است که ما با تنوعی از ابزار و محتوا و شخصی شدن رسانه رو به رو شده ایم و بنیان مسائل و چالش های ما تنوع قدرت انتخاب است.

تنوع در انتخاب به نسبیت گرایی منجر می شود

وی با بیان این که امروز ما به حجم عظیمی از داده ها وصل شده ایم و این به نسبیت گرایی منجر می شود، خاطرنشان کرد: امروز تنوع انتخاب، تکنولوژی و ابزار پیدا کرده است و اگر ما در فضای اجتماعی با خستگی اجتماعی مواجه شویم نمی توانیم وارد حوزه فرکانس نسل جدید شویم.

عضو شورای عالی فضای مجازی افزود: امروز رقابت و تقابل فرهنگ ما با لیبرالیزم جدید یک چالش است و توسعه انتخابات در عصر جدید یک چالش بزرگ تلقی می شود.

وی با اشاره به تغییر در حوزه فناوری ارتباطی و رسانه ای و رابطه فشار و کشش بین فرهنگ مبدأ و فرهنگ در فضای مجازی ابراز داشت: وجود ترجیحات انسان را تغییر می دهد و ما در بستر فناوری های جدید یک بستر ترجیحی پیدا کرده ایم و دو فضایی شدن فرهنگ صورت گرفته است و افراد قدرت انتخاب یکی از دو فضای فرهنگی را دارند.

فضای مجازی زندگی را دو سطحی کرده است

رییس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران با بیان این که فضای مجازی قابل مقایسه با ویدئو و تلویزیون نیست، گفت: فضای مجازی تمام زندگی را تحت تأثیر قرار می دهد و زندگی را دو سطحی کرده است و چه بسا در بسیاری از کشورها سطح زندگی در فضای مجازی گسترده تر از سطح زندگی در فضای حقیقی است و امروز روزانه 260 میلیار ایمیل در جهان ردوبدل می شود و اینترنت تبدیل به اقتصاد پنجم جهان شده است و تعداد کاربران اینترنت از 3 میلیارد و 700 میلیون گذشته است و این یک تغییر فرهنگی بزرگ محسوب می شود.

قدرت رسانه ای قدرت فرهنگی تولید می کند

وی افزود: این عرصه به قدری تغییر کرده است که قدرت و بی قدرتی رسانه ای رابطه مستقیم با قدرت و بی قدرتی فرهنگی دارد و به عبارتی قدرت رسانه ای قدرت فرهنگی تولید می کند و بی قدرتی رسانه ای بی قدرتی فرهنگی ایجاد می کند.

استاد ارتباطات دانشگاه تهران با بیان این که آینده پژوهی را می توان به سه حوزه تقسیم کرد، گفت: اول کسانی که از آینده ممکن صحبت می کنند و دوم کسانی که از آیند محتمل بحث می کنند و سوم هم کسانی که از آینده مطلوب و یا هنجاری بحث می کنند که هر کدام روش خاص خود را دارد.

وی ابراز داشت: الان به دلیل سرعت تغییرات فناوری آینده شناسی ممکن و محتمل با مشکل مواجه شده است و به همین خاطر آینده شناسان آینده مطلوب خود را ترسیم می کنند و با مهندسی معکوس عمل کرد خود را برای رسیدن به آن تنظیم می کنند.

ساخت تمدن نوین اسلامی آینده مطلوب جمهوری اسلامی است

حجت الاسلام عاملی با بیان این که ما که نگاه الهی به مدیریت اجتماعی داریم باید بتوانیم الگوی مطلوب خود را برای آینده ترسیم کنیم، اظهار داشت: رهبر معظم انقلاب که فرمودند ما به دنبال ساخت تمدن نوین اسلامی هستیم در راستای آینده مطلوب است؛ ولی ما هنوز الگوی عملی برای این رسیدن به این آینده نداریم.

وی اظهار داشت: منظور ما از ارتباطات جدید ناظر بر دیجیتال بودن در برابر آنالوگ بودن است و همچنین ساختاری که رسانه جدید به وجود آورده است بسیار اهمیت دارد و باعث می شود که همه به هم وصل شوند و خصلت های تعاملی بودن و مشارکتی بودن ساختار جدید رسانه ای را به وجود می آورد.

رییس مرکز پژوهش سیاست های فضای مجازی با بیان این که اینترنت یک فضای متکسر و لایه ای است، گفت: ما میتوانیم اطلاعات و ارتباطات خود را در یک لایه ای قرار دهیم که هیچ کس نمی تواند به آن وارد شود؛ خصلت سوم اینترنت یکپارچه بودن آن است.

رسانه با قید جدید مبتنی بر ایدئولوژی لیبرال است

وی با اشاره به نکته دیگری راجع به قید جدید  در رابطه با رسانه خاطرنشان کرد: جدید یک بار ایدئولوژیک دارد و مبتنی بر ارزش های لیبرال تولید شده است و کسانی که فکر می کنند اگر شبکه اجتماعی را از هلند به تهران بیاورند در خدمت ما خواهد بود اشتباه فکر می کنند و کسانی که فکر می کنند اگر سرور تلگرام را از روسیه به ایران بیاورند مشکل حل می شود اشتباه فکر می کنند زیرا این فضا برای وصل شدن همه به هم طراحی شده است ولی ما نمی خوهیم همه به هم وصل شوند.

رییس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران تصریح کرد: به قول لستر این فضا بار ایدئولوژیک دارد و جدید دربردارنده معانی لیبرال است و رسانه های اینترنتی با شاخصه‌های دیجیتال بودن، تعاملی بودن، هایپرلینک بودن، شبکه ای بودن، واقعیت مجازی بودن و غیر مرکزی بودن طراحی شده اند و طراحی این محیط به گونه ای است که امکان دسترسی به صورت مساوی به همگان را می دهد.

وی با بیان این که تولید و توزیع و مصرف محتوا در فضای مجازی دیگر قابل کنترل نیست و با فضای حقیقی متفاوت است، گفت: رسانه جدید مشارکتی، شبکه ای و تعاملی است و محتوا بازخورد پیدا کرده است و از یک رسانه مخاطب محور به رسانه کاربر محور تبدیل شده است.

پنج تغییر رسانه ای

حجت الاسلام عاملی با بیان این که ما با پنج تغییر مهم رسانه ای مواجه هستیم، ابراز داشت: اولین تغییر اتصال رسانه به همه چیزها است که در این تغییر، تمام وسایل به مردم، اطلاعات، اشیاء و روندها وصل می شوند و از این تعبیر به نظام فراگیر اینترنتی می کنند که رسانه دامنه گسترده ای را در بر می گیرد.

وی با بیان این که زمان در فضای مجازی تغییر کرده است، گفت: زمان در تئوری انیشتین محصول فاصله، حرکت و سرعت است ولی وقتی فاصله را برداریم دیگر حرکت و سرعت بی معنی می شود و ما با مفهوم «زمانِ هم زمان» مواجه می شویم و این نظام بهره وری و تولید جدید را تغییر می دهد و بر مفهوم کار هم تأثیر می گذارد.

استاد ارتباطات دانشگاه تهران با اشاره به مفهوم «رسانه فراگیر همه چیزها و همه جا حاضر» خاطر نشان کرد: فضای مجازی برخی از قابلیت های متافیزیک را به صورت مادی به وجود اورده است این وجود همه جا حاضر که ما در مورد خداوند استفاده می کنیم را اینترنت توانسته تا حدودی در سطح بسیار پایین تر به وجود آورد.

الگوریتمی شدن رسانه ها تغییری مهم در رسانه

وی اظهار داشت: تغییر دوم که بسیار مهم است الگوریتمی شدن رسانه های داده مبنا است؛ الگوریتم یک سیستم است که به معنی تعین قطعی دادن به مسیر است و رسانه الگوریتمی رسانه ای است که اهمیتش به بزرگ شدن عرصه داده های رسانه ای است.

رییس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران افزود: پشت سواد رسانه ای سواد الگوریتمی است و الگوریتم است که تعیین می کند که برای طراحی چه تعداد رنگ داشته باشیم و رسانه الگوریتمی مسیر هوشمند سازی هدفمند بین رسانه و کاربر را تعیین می کند و درجه اهمیت خبر را برای مخاطب تعیین می کند.

وی تصریح کرد: ما باید مفهوم الگوریتم را بفهمیم و اگر ما آرزو داریم که در کشور عدالت اجتماعی به وجود بیاید و رشوه از نظام اداری حذف شود فقط بر مبنای استفاده از الگوریتم در سیستم اداری ممکن می شود.

ترکیب ابزارهای جدید با بدن انسان در آینده نزدیک

استاد دانشگاه تهران تغییر سوم رسانه جدید را ظهور لنزهای داده ای هوشمند و رسانه ای متصل به چشم دانست و گفت: امروز ابزارهای جدید با بدن انسان در حال ترکیب شدن است و این روند به تدریج تأثیر بیشتر فضای مجازی در انسان را به دنبال خواهد داشت.

وی افزود: تغییر چهارم شخصی شدن محتوای اینترنتی و رسانه ای است و با استفاده از این تغییر آگهی تبلیغاتی را بر اساس نوع زندگی ما برای ما ارئه می کنند و رسانه ها علایق کاربر را مدنظر قرار می دهد.

حجت الاسلام عاملی با بیان این که رسانه انتخابی و شخصی شده باعث توسعه قدرت انتخاب می شود، افزود: منطق رسانه اینترنتی آینده متفاوت با رسانه اینترنتی امروز است و مکان محتوا از بین می رود و داده نوشتاری در حال کمرنگ شدن است و اکثر اطلاعات بر مبنای صدا و تصویر است.

در آینده انسان در فضای مجازی غوطه ور خواهد شد

وی با بیان اینکه پنجمین تغییر، ایجاد رسانه غوطه ور اجتماعی و رسانه واقعیت اجتماعی است، گفت که در آینده رسانه افراد را غوطه ور در خود می کند و فرد دیگر حتی فضای حقیقی را هم با عینک فضای مجازی می بیند.

رییس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران با اشاره به رسانه مطلوب جمهوری اسلامی ایران خاطرنشان کرد: این رسانه باید در جهت تقویت تمدن نوین اسلامی ایرانی باشد و منجر به تقویت معرفت و ایمان الهی، تقویت کننده ارزش های اخلاقی و اخوت اسلامی در جامعه، تقویت کننده حس عضویت ملی باشد، تأمین کننده حقوق شهروندی و عدالت اجتماعی باشد و به نظر من باید بیشترین تلاش خود را در حوزه داخلی به کار ببریم و حوزه بین الملل را کنار بگذاریم.

وی با اشاره به چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در حوزه فضای مجازی و این که چه مسیری را باید طی بکنیم، گفت: ما باید بر اساس مهندسی معکوس بر محور تمدن نوین اسلامی ایرانی، رسانه نوین جهانی جمهوری اسلامی ایران را پایه ریزی کنیم.

شورای عالی فضای مجازی نیاز به نقشه جامع دارد

حجت الاسلام عاملی با بیان این که شورای عالی فضای مجازی نیاز به نقشه جامع دارد، گفت: ما اگر به صورت نقطه ای بخواهیم عمل کنیم و مثلا فقط بازی ها را هدف قرار دهیم به نتیجه نخواهیم رسید.

وی با بیان این که فضای مجازی جای بچه قدرت نیست و نیاز به ابر قدرت دارد، خاطرنشان کرد: ما پورتال های بزرگ می خواهیم و حوزه علمیه باید تمام ظرفیت خود را روی یک پورتال بگذارد و بتواند تمام عناصر مورد نیاز یک خانواده را در آن پورتال برآورده کند تا بتواند مخاطب عام را جذب کند و به او محتوای دینی را ارائه کند./843/پ۲۰۱/س