مفهوم جنسیتی در احکام اسلامی بررسی شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت الله محمد جواد فاضل لنکرانی در نشست علمی تأملی در مفهوم عدالت جنسیتی در احکام اسلامی که در سالن امام خمینی(ره) مرکز فقهی ائمه اطهار برگزار شد با بیان این که پس از بررسی دین اسلام تفاوت های فراوانی بین زن و مرد مشاهده می شود، گفت: در زمینه حقوق زن و مرد مانند ارث، دیات و قصاص حتی عبادات تفاوت های فراوانی میان زن و مرد در اسلام مشاهده می شود.

رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) اضافه کرد: از آنجا که گفته می شود جعل احکام تابع ملاک است و تمامی ملاک ها به عدل و ظلم برگردانده می شوند این سؤال پیش می آید که به چه دلیل اسلام عدالت را رعایت نکرده است؟ در حالی که عدالت در اسلام بسیار ارزش دارد و حتی در راوی، قاضی و مجتهد عدالت شرط است.

وی اضافه کرد: برخی در پاسخ به این سؤال می گویند تمام موارد اختلافی تعبدی هستند اما این پاسخ به دلیل عقل و فطرت باطل است و از سوی دیگر امام رضا(ع) می فرمایند به من نوشته شده برخی مسلمانان گمان می کنند حرام و حلال بر محور تعبد است که این راه خیلی اشتباه است و هرچه که خداوند حلال کرده است مصلحت بندگان و بقاء جامعه در آن است و مردم به آن احتیاج دارند و هرچه را حرام کرده است مفسده دارد؛ از سوی دیگر در علم اصول نیز ثابت شده است احکام تابع مصالح و مفاسد هستند.

آیت الله فاضل لنکرانی دومین پاسخ به سؤال دلیل عدم رعایت عدالت در احکام از سوی خداوند را، متغیر بودن برخی احکام بیان کرد و اظهارداشت: برخی بیان می کنند موارد اختلافی میان حقوق زن و مرد در اسلام از احکام متغیر هستند به عنوان مثال حکم نصف بودن ارث زن مربوط به زمانی است که تأمین مسائل اقتصادی به دوش مردان بوده است اما اکنون که خانم ها نیز مشغول به کار هستند می توان این حکم را تغییر داد.

وی ادامه داد: این پاسخ نیز اشتباه است زیرا قضایای شریعت به نحو قضایای حقیقیه هستند و روایت «حلال محمد حلال الی یوم القیامه و حرام محمد حرام الی یوم القیامه» دلیل بر این مطلب است؛ البته در دین اسلام قضایای خارجیه به صورت محدود وجود دارد اما دین اسلام دین خاتم است و اگر قرار باشد در هر زمان و مکانی احکام آن تغییر کند دیگر دین خاتم نخواهد بود.

ریس بنیاد فقهی ائمه اطهاربا طرح سؤالی مبنی بر این که آیا خداوند به هنگام جعل احکام باید عدالت را رعایت کند یا خیر بیان داشت: برخی افراد گمان می کنند خداوند به هنگام جعل احکام برای زنان و مردان باید عدالت را رعایت کند زیرا خداوندی که امر به عدالت می کند خود نیز باید در تشریع عدالت را رعایت کند یا این که ظلم از سوی خداوند قبیح است بنابراین رعایت عدالت از سوی خداوند ضروری است.

وی ادامه داد: این تفکر نیز اشتباه است؛ این که گفته می شود جعل احکام تابع ملاک است، صحیح است اما دلیلی مبنی بر این که ملاک باید منحصر در عدالت باشد وجود ندارد؛ امروزه نظریه «ما حکم به العقل ما حکم به الشرع» در اصول باطل است زیرا قدرت درک عقل محدود است.

آیت الله فاضل لنکرانی با طرح سؤالی مبنی بر ملاک جایگزین عدالت گفت: به غیر از عدالت، حفظ خانواده و تسهیل می توانند ملاک جعل احکام باشند همچنین در مواردی مانند عدم اجازه تعدد ازدواج زن و اجازه تعدد ازدواج مرد، ملاک جعل حکم، ذاتی است زیرا ذات زن توان ازدواج همزمان را ندارد بنابر این نظریه جعل احکام تابع ملاک است صحیح است اما این که گفته می شود عدالت ملاک جعل احکام است قابل قبول نیست./1324/پ202/ی