حرف‌های شنیدنی استادان و طلاب درباره مسائل مختلف حوزه

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، مراسم آغاز سال تحصیلی جدید در حوزه های علمیه روزگذشته در حالی برگزار شد که در این مراسم حواشی جالب تر از متنی وجود داشت.

در کنار حضور بزرگانی همچون حضرت آیت الله مکارم شیرازی، آیت الله حسینی بوشهری، آیت الله اعرافی، آیت الله فقیهی و جمع زیادی از اساتید سطوح عالی و خارج، بودند طلاب جوانی که سال تحصیلی جدید آغاز ورود آنها به حوزه بود و به همین خاطر نیز شور و نشاط زیادی داشتند و گروه گروه داخل مدرسه فیضیه می آمدند.

در این بین اما آنچه بیشتر از هرچیزی خودنمایی می کرد حضور جمع زیادی از طلابی بود که چند سالی را در این حوزه مقدسه مشغول تحصیل بوده اند؛ تعدادی از آنها پیش از آغاز مراسم در اطراف حیات فیضیه مشغول صحبت و گفت‌وگو با یکدیگر بودند، برخی آماده بودند تا با حضور هریک از بزرگان چند لحظه ای بتوانند با آنها صحبت کرده و از ایشان نصیحتی بشنوند و برخی نیز مشغول مطالعه تابلوهای اعلانات مدرسه برای پیدا کردن استاد مورد نظر و شرکت در کلاس درس بودند.

در همین احوال بودم که به ذهنم رسید کمی با طلاب صحبت کرده و دردل هایشان را بشنوم، و بفههم بیشتر چه موضوعی در ذهن آنها در دوران طلبگی دغدغه شده است و می خواهند به آن برسند به همین دلیل سراغ تعدادی از این عزیزان رفتم، هرچند جمع زیادی از آنها که خوی گفت‌وگو و مصاحبه نداشتند از صحبت کردن سر باز می زدند و می گفتند از مابهتر هم هست سراغ آنها برو...

کم کم داشتم ناامید می شدم که چشمم به یکی از طلبه ها افتاد که لبه باغچه فیضیه نشسته بود و کتابی را مطالعه می کرد از او خواستم چند جمله ای در مورد آغاز سال تحصیلی و احیانا اگر دغدغه ای دارد بیان کند؛ آقای آقا محمدی که از فضلای درس خارج بود ابتدا کمی تأمل کرد ولی با اشاره به تغییر در مدیریت حوزه های علمیه، گفت: تغییر ذات طبیعت است و امیداوریم با  تغییر در مدریت حوزه های علمیه و حضور آیت الله اعرافی که از توان بالای علمی و مدیریتی برخوردار هستند شاهد تحول خوبی در همه عرصه های علمی باشیم.

لزوم توجه بیشتر حوزه به تبلیغ

این طلبه که بیشتر ضعف امروز حوزه را در کم توجهی به تبلیغ می دید، اضافه کرد: باید طلاب مثل نسل های گذشته هم در عرصه علم قوی بار بیایند و هم در عرصه تبلیغ و ما امیدواریم با حضور آیت الله اعرافی برنامه ریزی خوبی برای تبلیغ طلاب در سراسر  کشور صورت بگیرد.

آیت الله اعرافی جامعه المصطفی را رها کند

در همین احوال یکی از اساتید مدرسه فیضیه حاج آقای نظری را دیدم و از ایشان خواستم چند جمله را در موضوع آغاز دورس حوزه و تحول در مدیریت حوزه های علمیه بیان کند که ایشان با تمجید از صلاحیت های بالای آیت الله اعرافی ایشان گفت: با توجه به مسؤولیت خطیر در جامعه المصطفی و مسؤولیت مدیریت حوزه علمیه قم به نظر من اگر ایشان جامعه المصطفی را رها نکند از هر دوجا می ماند.

وی افزود: ما به نبوغ و مدیریت ایشان واقف هستیم ولی با توجه به گستردگی جامعه شاید آن جا سخت تر و وسعت کار بیشتر باشد و نتیجه این کار در اداره حوزه علمیه این است که با سستی ها و کاهلی ها همراه خواهد بود.

در ادامه با یکی از طلاب سطح دو به نام آقای علی یوسفی از طلاب شهرستان بیجار کردستان آشنا شدم؛ این دوست ما آغاز سال تصحیلی را با ازدواج حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) امری مبارک دانست و گفت: امیدواریم سال تحصیلی پر خیر و برکتی برای طلاب و فضلای سراسر کشور باشد و ما در جوار کریمه اهل بیت(ع) دعا گوی همه طلاب به ویژه دوستانی که با آنها در شهرستان همراه بودیم هستم.

باید برای اهل بیت کار کنیم

آقای یوسفی ادامه داد: همه ما خودمان را سرباز امام زمان(عج) می دانیم، بنابراین باید برای اهل بیت(ع) کار کنیم و به نظر من تبلیغ باید بیشتر مورد توجه طلاب و مسؤلین قرار بگیرد چراکه شغل ما طوری است که با تبلیغ همراه است.

این طلبه از این که برخی فقط تبلیغ را به ماه مبارک رمضان و 10 روز محرم اختصاص می دهند از طلبه ها درخواست کرد بیشتر روی این مسأله تفکر کرده و به آن به عنوان یک ضرورت نگاه کنند.

بعد از تمام شدن گفت‌وگو با آقای یوسفی دو نفر را دیدم که در ایوان ورودی مدرسه فیضیه که در واقع ورودی مدرسه به حرم مطهر است نشسته و مشغول صحبت کردن هستند؛ با اصرار از آنها خواستم چند خواسته خود را از آیت الله اعرافی بیان کرده و اگر انتقادی دارند بگویند.

طلبه سطح یک آقای سجاد سلیمان نژاد با تبریک آغاز سال تصحیلی گفت: امیدواریم امسال سال خوبی هم برای طلاب و هم برای کشور باشد و امیدواریم روحانیت بتواند خیلی از خلأهای کشور و به ویژه مشکلات فرهنگی را حل کند.

خلأهای زیاد آموزشی در حوزه

وی ادامه داد: بنده نسبت به آقای اعرافی اطلاع دقیقی ندارم ولی در هر صورت خلأهای آموزشی زیاد است و کسی که می آید باید سعی کند مشکلات آموزشی و علمی حوزه را برطرف کند و اگر علمیت در حوزه در اولویت قرار بگیرد بسیاری از مشکلات اقتصادی و فرهنگی نیز برطرف می شود.

این طلبه اظهار داشت: ریشه خیلی از مشکلات این است که دین در آنها ورود نکرده است و به قول آقای رحیم پور ازغدی خیلی از ریشه های سکولار از درس های حوزه است، بنابراین ما با ندانستن خیلی از اطلاعات با مشکلات زیادی در جامعه رو به رو می شویم.

دوست آقای سلیمان نژاد، آقای احمدی که ایشان نیز از طلاب سطح دو بود با اشاره به انتظاراتی که از مدیر حوزه وجود دارد، ابراز داشت: ما انتظار داریم مسؤولین کمی خود را به طلاب نزیک تر کنند، چراکه امروز شکاف زیادی بین مدیران حوزه و طلاب از حیث مسائل معیشتی، تحصیلی و دیگر شؤونات دیده می شود.

مدیران حوزه از طلاب جدا هستند

وی افزود: الان مدیران حوزه یک طرف هستند و برای خود مرکزی دارند و طلاب هم جدای از آنها زندگی می کنند تعامل خیلی کمی است؛ به عقیده من باید فاصله ها کمتر بشود، سازکار آن را هم باید خودشان فراهم کنند.

در ادامه گفت‌وگوی کوتاهی با حجت الاسلام اکبری نماینده طلاب و فضلای آمل در مجمع نمایندگان طلاب داشتم که وی با بیان این که نظام ما اسلامی است، افزود: جایگاه حوزه های علمیه برای تبیین اسلام رفیع و بلند است و به همین خاطر حوزه باید معرف نظام و اسلام باشد.

وی با اشاره به طلابی که به تازگی وارد حوزه علمیه شده اند، ابراز کرد: به عقیده من باید طبق برنامه ریزی پیش بروند و وقت خود را به حواشی نگذارند، باید طلاب دروس معین شده را با جدیت یادبگیرند تا بتوانند به خوبی پیش برود.

در ادامه با یکی از طلاب پایه هفتم آقای داوودی روبه رو شدم و از ایشان نیز خواستم یکی از نقاط ضعف در حوزه را بیان کند که وی گفت: به نظر من مسأله ای که در حوزه بسیار ضعیف است استعداد شناسی است، به نظر من باید نهاد یا مرکزی باشد تا مشخص کند هر طلبه در چه زمینه می تواند کار کند و این کار صورت بگیرد جای پیشرفت بیشتری دارد.

شاید فردی در فقه و اصول استعداد نداشته باشد

وی افزود: طلبه ای در فقه و اصول، طلبه دیگری در  فلسفه و طلبه دیگری در موضوعات دیگر استعداد دارد و شاید فردی در فقه و اصول استعداد نداشته باشد؛ اگر ما بدون تحقیق کتاب ها را جلوی طلبه بگذاریم و از او بخواهیم فقط همین ها را بخواند، فایده ای که ندارد هیچ شاید خرابی هم همراه داشته باشد و به نظر من شاید یک طلبه حتی در زمینه تلبیغ هم استعداد نداشته باشد و ما نباید او را مجبور کنیم.

این طلبه در ادامه با اشاره به تغییر در مدیریت حوزه گفت: بنده از آیت الله اعرافی می خواهم دراین راستا کاری انجام دهند و  اگر این مسأله از همان ابتدا و از مقدمات صورت بگیرد نتیجه بهتری به همراه دارد.

پس از اتمام گفت‌وگو با آقای داوودی وارد سالن جلسات فیضیه محل برگزاری مراسم افتتاحیه شدم و در همان سر و صداهای زیاد با تعدادی از طلاب صحبت های جالبی داشتم.

اجباری شدن کلاس های درس فایده ای ندارد

در ابتدا با طلبه ای مشغول صحبت شدم؛ این طلبه از موضوع اجباری شدن حضور در کلاس های درس ناراحت بود و می گفت بنده نمی گویم باید کلاس ها آزاد باشد تا حوزه بی نظم باشد ولی همین اجبار بیش از حد زمینه را برای بی میلی بیشتر طلاب فراهم می کند و عده ای از همین امروز به دنبال غیرحضوری کردن کلاس ها افتاده اند.

این طلبه همچنین برگه ای به من نشان داد که در آن انتظارات رهبر معظم انقلاب از حوزه های علمیه بود که من گفت تمام آن چه که ما امروز از مدیر حوزه انتظار داریم رهبر بیان کرده که یکی از مهمترین آنها کم شدن دوران 10 ساله سطح به پنج سال بود.

انتقاد استاد حوزه علمیه از توجه به کم حوزه به قرآن

پس از پایان صبحت با این طلبه پای صحبت یکی از اساتید حوزه نشستم یکی از آنها حجت الاسلام ملکوتی نیا که خود از اساتید حوزه و دانشگاه و پژوهشگر علوم قرآنی است از کم توجهی حوزه ها به قرآن انتقاد کرد و گفت: نباید قرآن در حاشیه متون فقه و اصول قرار بگیرد این طور قرآن خواندن، با حفظ چند سوره و نگاه به تفسیر دو یا سه سوره قرآن آن هم به صورت گذرا طلبه را قرآنی بار نمی آورد.

در ادامه با آقای سروگی یکی از طلاب سطح سه صحبت کردم که ایشان بیان داشت: دغدغه، پیشنهاد و انتقاد زیاد است ولی آن چه باید بیشتر روی آن تأکید کنیم همین صحبت های خود مدیر حوزه آیت الله اعرافی است که تهذیب و اخلاق باید در صدر همه امور طلبه باشد و عالمی که مهذب نباشد نه تنها سودی ندارد بلکه خطرناک است.

وی با بیان این که باید مسؤولین و مدیران حوزه روی این موضوع بیشتر تأمل کنند، ابراز داشت: کلاس به تنهایی فایده ای ندارد بلکه کارهای فرهنگی لازم است و مهمتر از آن حضور اساتید اخلاقی در مدارس قرار است که این مسأله خیلی می تواند تأثیر بگذارد تا طلبه از ابتدا خوب بار بیایند و چه بسا طلبه ای که با انگیزه های الهی وارد حوزه شده ولی در ادامه با سستی و انفعال مواجه شده باشد.

دغدغه ما همان دغدغه های رهبر است

یکی دیگر از روحانیان حاضر در جلسه حجت الاسلام حسین عباسی از اساتید حوزه علمیه اصفهان بود که وقتی بنده از ایشان انتظارات از مدیر حوزه را پرسیدم در جواب من گفت: مـتأسفانه بسیاری از مدیران صحبت های رهبر را تابلو می کنند و بالای سر خود در اتاق کار نصب می کنند ولی در مقام عمل این گونه نیستند.

وی افزود: ما هیچ دغدغه ای نداریم چراکه همه مسائل را آقا گفته اند؛ هجرت،  توجه به قرآن و حدیث، انقلابی ماندن و تحول چند سال است دارد داد می زند همین ها را باید مدیران حوزه مدنظر داشته باشند.

پس از صحبت های زیادی که با این دوستان داشتم بهتر دیدم با چند نفر از طلبه هایی که تازه امسال با انگیزه های فوق العاده ای وارد حوزه شدند صحبتی داشته باشم و هدف و انگیزه آن ها را از ورود به حوزه بدانم که اتفاقا حرف های بعضا عجیب و جالبی شنیدم.

احساسات پاک طلاب جدید الورود

یکی از این طلبه ها به نام محمد حسین حصاری که در دوره اختبار و تثبیت قرار داشت و نگران پذیرفته نشدن در حوزه بود ابراز داشت: من از کلاس سوم ابتدایی با فضای حوزه آشنا بودم و حضور در آن را خیلی را دوست داشتم و از حضرت معصومه(س) خواستم که به من توفیق بدهد که من علمی بخوانم که انبیاء و امامان دوست دارند و امام زمان(عج) مرا انتخاب کنند.

وی با اشاره به هدف خود در آینده حوزه گفت: من می خواهم مجتهد شوم تا از طریق استخراج آیات و روایات بتوانم به جامعه خدمت کنم و احکام را به خوبی به مردم عرضه کنم.

دوست آقای حصاری، آقای عابدزاده اما نظر دیگری داشت چراکه گفت: به عقیده من هدف برای آمدن به حوزه وجود ندارد بلکه وقتی کسی به حوزه می آید در واقع هدفی برای زندگی خود اقامه کرده است؛ این که من بگویم می خواهم دین را اقامه کنم شاید جای دیگری غیر از حوزه هم ممکن باشد، به همین خاطر بهتر است بگوییم ما از باب تکلیف به حوزه آمدیم نه هدف.

اجتهاد وسیله است نه هدف

وی افزود: به عنوان نمونه یک فرد با شناختی که نسبت به خودش دارد می گوید من آدمی هستم مسجدی، بسیجی، نماز اول وقت خوان و کسی که روی دین و مذهب تعصب دارد او می گوید پس من می توانم در حوزه و طلبگی موفق باشم؛ اصلی ترین انگیزه خود سازی، خودشناسی و بعد خداشناسی است و این که ما بگوییم می خواهیم مجتهد شویم زیاد مهم نیست بلکه مهم اصلاح خودمان است.

از این جمع سه نفره طلبه دیگری بود به نام اکبری که اظهار داشت: من قبل از طلبگی خیلی لباس روحانیت را دوست داشتم و همیشه در ذهنم بود که ای کاش من هم روزی بتوانم این لباس را بپوشم و نماد دین خدا باشم، امام هدف اصلی از این که من به روحانیت علاقه داشتم این بود که دوست داشتم در علوم دینی تحصیل کنم و بعد از یادگیری علوم دینی در راه تبلیغ گام بردام و از همین راه بتوانم از دین خدا دفاع کنم و غیر از این برای خودم هدف دیگری ترسیم نکرده ام.

آیت الله فقیهی و طلبگی

در ادامه نگاهم به گفت‌وگوی فردی با آیت الله فقیهی از استادان درس خارج حوزه علمیه افتاد جلو رفتم و متوجه شدم ایشان از دوران طلبگی خود در حال صحبت است و می گوید: پدر ما روحانی بود و خیلی دوست داشت ما نیز در این راه گام برداریم و ما این قدم را برداشتیم و امروز خیلی خوشحالیم که در این مسیر هستیم.

وی افزود: الحمدلله همه خصوصیاتی که برای یک روحانی است همان مسیر معنوی است که انسان باید برای رسیدن به تعالی آن را بپیماید و حتی علم هم نمی تواند بدون معنویت انسان را نجات بدهد.

در ادامه و پس از پایان یافتن مراسم افتتاحیه چند نفر از طلاب را دیدم که دور هم نشته و در مورد موضوعی صحبت می کنند، خودم را میهمان آنها کردم و از ایشان خواستم دغدغه های خود را بیان کنند که ایشان نیز درابتدا زیاد به این موضوع مایل نبودند ولی بعدا حاضر شدند چندجمله ای بگویند که خود گفت‌وگوی مفصلی از کار در آمد.

رخوت و سستی در حوزه

حجت الاسلام عبیری از طلاب سطح سه در ابتدا با بیان این که امروز در بین طلاب حوزه علمیه رخوت و سستی افتاده است، گفت: الان چندین سال از انقلاب اسلامی می گذرد و ما قرار بود ابعاد سیاسی انقلاب را در جامعه پیاده کنیم؛ اما هنوز کتاب های صد سال و دویست سال قبل در حوزه تدریس می شود مگر ما نمی خواستیم انقلاب را پیاده کنیم؛ خیلی از موارد روی زمین مانده است، باید مدریت جدید حوزه به دنبال تحولی باشد که حضرت آقای خامنه ای بیش از 10 سال است که فریاد آن را می زند و کسی گوش نمی کند.

وی با بیان این که تحول با برگشت عزت به اساتید، طلبه ها و حوزه های علمیه امکان پذیر است، ابراز داشت: نباید مسیری را انتخاب کنیم که سیستم غربی در آن حاکم باشد همچون حضور و غیاب و نمره؛ وقتی طلبه به کلاس درس رغبت ندارد اجباری هم باشد حاصلی ندارد، وقتی طلبه در جامعه خود دروسی را که در حوزه تدریس می شود لازم نمی بیند رغبتی به کلاس درس ندارد؛ علامه طباطبایی می فرماید طلبه ای 15 سال در حوزه درس می خواند مجتهد می شود ولی یک صفحه قرآن را نمی تواند ترجمه کند، چون با قرآن مأنوس نیست و این غفلتی است که ما در حوزه متوجه آن هستیم و علت آن این است که علمای ما به روز نیستند و نمی توانند در مسائل روز اصلی حوزه نظر بدهند.

حوزه با حضور و غیاب و نمره از دست می رود

حجت الاسلام عبیری با تأکید بر این که نمی خواهیم کل سیستم حوزه را زیر سؤال ببریم، ابراز داشت: وقتی سیستمی در حوزه حاکم است که مطالبی به طلبه ارائه می دهد که مشکلی با آن رفع نمی شود چه ارزشی دارد؟ اصلا این حضور و غیاب و نمره و مدرک از کجا آمد؟ بنده از آیت الله حائری شیرازی خودم شنیدم که می گفتند از وقتی حضور و غیاب و نمره در حوزه آمد حوزه به سمتی رفت که نباید می رفت؛ باید دروس به گونه ای برای طلبه جذاب باشد که اگر با زنجیر هم او را در خانه ببندند باز در خانه نماند؛ باید انگیزه ایجاد شود.

وی ابراز کرد: وقتی سیستم با اشکال روبه رو است و ما برای کارآمدی آن به زور طلبه را در کلاس بنشانیم فایده ای ندارد؛ این اجبار برعکس جواب نمی دهد کلاس واقعا کلاس نیست واگرنه همه شرکت می کردند.

باید کفایه و دروس سخت آسان سازی شود

در ادامه، هم بحث دیگرمان حجت الاسلام داداش بهمنی طلبه سطح چهار با تأکید بر لزوم آسان سازی دروس گفت: می توان همین کفایه را به گونه ای به طلبه درس دارد که به راحتی یاد بگیرد البته باید متن آن اصلاح شود و با زبان امروز و نگاه به مسائل روز نوشته شود.

وی تأکید کرد: ما به جای این که طلبه را 10 سال معطل می کنیم می توانیم او را در شش یا هفت سال واقعا پخته کنیم تا مجتهد شده و بعد روی منبر بنشیند، این کار شدنی است ولی متأسفانه اجتهاد امروز انحصاری شده است و برخی نسل در نسل دارند اجتهاد را ارث می برند، شاید عده دیگری باشند که از آنها باسواد تر هستند و نوشته های خوبی دارند ولی به آنها اهمیت داده نمی شود.

ضرورت استعداد یابی در حوزه

حجت الاسلام مددی که نفر سوم بحث ما بود گفت: ما می خواهیم همه طلاب را مجتهد کنیم درحالی که همه به خاطر اجتهاد به حوزه نیامده اند و خیلی از آنها استعداد تبلیغ دارد و یا ورود به فضای مجازی دارند، که این امر نیاز به تشکیل کارگروه ها برای شناسایی استعدادها دارد که اگر طلبه به درد اجتهاد می خورد سر درس خارج بنشیند و اگر در فضای مجازی موفق است نشستن درس خارج برای او ملال آور است، طلبه باید سرمایه عمر خود را روی کاری اختصاصی دهد که نیاز جامعه را جواب بدهد.

حجت الاسلام داداش بهمنی ابراز داشت:  من می گویم شهید ثانی تاج سر ما است و حاضریم خاک روی قبر ایشان را با پلک چشمانمان پاک می کنیم ولی لمعه برای چند صد سال پیش نوشته شده است و الان کتاب های جدید تر، آراء به روز تر و ومسائل مبتلابه تر و با کتاب های جدیدتری که هست که ما باید آنها آموزش بدهیم و یا مباحث کفایه برای چند سال پیش نوشته شده است؟

حجت الاسلام عبیری گفت: الان ما در حوزه سه سال در ادبیات وقت می گذاریم درحالی که می شود در یک و سال و نیم با ایجاد انگیزه و آگاهی به طلبه او را به ادبیان عرب و حتی به زبان عربی و مکالمه مسلط کنند به خدا قسم این امکان دارد، چون شور و هیجان طلبگی هست.

جذب 17 طلبه بدون امکانات هنر نیست

وی افزود: نکته دیگری که جای بحث دارد این است که حوزه افتخار دارد 17هزار طلبه جذب کرده است؛ این هنر نیست، آیا منابع مالی را در نظر گرفته اید، شما ببینید در قم چقدر طلبه گیر افتاده اند و عده زیادی بعد از چند سال به خاطر وضعیت بد معیشت برمی گردند و طلبگی را رها می کنند، اجاره خانه ندارد، شهریه اندکی می گیرد؛ متأسفانه در حوزه امروز رابطه حاکم است نه ضابطه، خیلی از افرادی که آشنا دارند به جایگاه می رسند، درحالی که باید ضابطه حاکم می شد چراکه ما می خواستیم عدالت را برقرارکنیم.

در ادامه حجت الاسلام مددی اظهار داشت: یکی از دلائل عمده بی رغبتی طلاب به کلاس و درس معیشت و زندگی طلاب است که مدیران باید در آن تجدید نظر بکنند؛ دولت نسبت به وظیف خود سالانه تا 30 درصد حقوق کادر خود را بالا می رود ولی در حوزه بیشتر شش سال است که شهریه ها بیشتر نشده است.

وی افزود: بنده می شناسیم طلبه ای را که به دلیل مشکلات معیشتی در مغازه لبنیاتی با حقوق ماهیانه 300 هزار تومان کار می کنند و یا طلبه ای که از شدت بی پولی همسر باردارش در خانه افتاده و خون از دهان او جاری شده است؛ وقتی این وضع در حوزه حاکم است، وقتی مراجع طلاب را نمی بینند نمی توانیم توقع زیادی از طلاب داشته باشیم.

این طلبه درس خارج عنوان کرد: طلبه درس نمی خواند تا بعد از 10 سال لبنیاتی شود، یا مسافر کشی کند، آیا این ها با لباس روحانیت سازگاری دارد؟ باید طلبه را حمایت مالی کنیم و مطمئن باشیم با این کار به تبلیغ او همه لطمه نمی خورد و در کلاس های درس نیز بهتر شرکت می کند.

پس از پایان صحبت هایم با این طلاب از آن ها خداحافظی کرده و از مدرسه بیرون آمدم./1330/ز501/س