عشق ممدوح معیار زیبایی سیرت/ عشق‌های کاذب طلاق‌آور است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت­الله سیدمحمد امین خراسانی، استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، در دومین درس اخلاق خود ابعاد عشق مقدس و روحانی را بررسی و خاطرنشان کرد: باید متخلق به اخلاق الهی بشویم و در وجود ما صفات ربوبی تجلی پیدا کند و دل هایمان نورانی به نور قرآن شود.

استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم با اشاره به این­که میل ذاتی به سوی کمال در همه موجودات است، اظهار داشت: در همه موجودات عالم و ذرات هستی، یک میل ذاتی به سوی کمال وجود دارد؛ گاهی از این میل ذاتی، کشش به عشق تعبیر شده است و ریشه عشق از عَشَقَ بوده و نام گیاهی است که بر تنه درخت می­پیچد و پس از مدتی چنان با آن تنه در هم می­آمیزد که گویی چیزی جز تنه درخت نیست.

میل به سوی کمال عامل حرکت انسان­ها است

وی میل به سوی کمال را عامل حرکت انسان­ها بیان و تصریح کرد: این کشش ذاتی در همه موجودات عالم، متناسب با ساختمان خلقت و ساختار وجودی­شان و به حسب استعداد و قوه­هایی که خدا در متن وجود آنها نهاده است، جریان دارد؛ یعنی موجودی نیست که میل به کمال در او وجود نداشته باشد؛ عامل حرکت انسان و جهان، همین میل و حالت درونی است.

آیت­الله امین با بیان اینکه استعمال عشق در وجود انسان استعمالی حقیقی است، گفت: در مورد انسان که آن میل ذاتی را به محبت و عشق که مرتبه شدید محبت است، تعبیر می­کنیم، به لحاظ این است که انسان در میان موجودات خصوصیاتی دارد که انسان را از دیگر انواع حیوانات متمایز ساخته است؛ اینکه ملاصدرا عشق را ساری در تمامی موجودات ولو غیر ذی حیات باشند، بیان کرد، عشق به مَعنی الاَعَم است و شاید از باب مجاز باشد؛ اما در وجود انسان استعمال عشق و عاشقی و معشوق، استعمالی حقیقی است.

سیر استکمالی در وجود موجودات سیر عملکرد آنها است

استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم یادآور شد: بدون استثنا در وجود همه انسان ها این میل درونی وجود دارد و باید گفت که آنچه که ما از آن تعبیر به عشق می­کنیم، اصل مشترک میان جمیع افراد بشر است؛ انسانی یافت نمی­شود که از عشق خالی باشد.

وی سیر استکمالی در وجود موجودات را سیر عملکرد آنها دانست و خاطرنشان کرد: همه افراد دارای معشوقی هستند که دوست دارند محبت خود را در برابر محبوب ابراز و اظهار کنند و عملکرد و سیر آنها ابراز کننده این معنا است؛ یعنی سیر استکمالی در وجود موجودات، سیر عملکرد آنها است، هر چند به صورت جبری، اضطراری و نشانه ابراز عشق و محبت نسبت به کمالشان است.

عشقی که جنبه روحانی داشته و به ملاحظه درک کمال و جمال باشد، ممدوح است

آیت­الله امین با اشاره به تنافی نداشتن ذم عشق با سیر و سلوک انسان اظهار داشت: هر انسانی برای خود محبوبی دارد؛ انسان ملاحظه می­کند در نوع روایاتی که در باب عشق آمده، توأم با مذمت است و علامه مجلسی روایات متعددی را در باب مذمت عشق در بحار الانوار جمع کرده است؛ این ذم عشق تنافی ندارد که انسان عشق را به اعتبار دیگری ممدوح بداند و برای سیر و سلوک انسان و لقاء الله یک امر ضروری تلقی کنیم.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم عشق ورزیدن به محبوب با وجود کامل را ممدوح دانست و تصریح کرد: می­توانیم عشقی را که عرفا مطرح کرده­اند را به عشق ممدوح و مذموم تقسیم کنیم؛ مدح و ذم عشق دائر مدار این است که جهت­گیری چه باشد و متعلق این عشق و محبت چه کسی یا چه چیزی باشد؟ اگر محبوب یک وجود کاملی باشد، عشق ورزیدن به او ممدوح بوده و اگر وجود ناقصی باشد، عشق ورزیدن به او مذموم است.

وی با اشاره به اینکه عشقی که به ملاحظه درک کمال و جمال باشد، ممدوح است، گفت: عشق­هایی که جنبه نفسانی، حیوانی و التذاذ مادی و دنیوی به طور محض دارند، مذموم هستند؛ عشقی که جنبه روحانی داشته و به ملاحظه درک کمال و جمال باشد، ممدوح است؛ در این رابطه باید توجه داشته باشیم که اگر چه عشق به مانند بسیاری از واژه­ها و اصلاحات دو بعدی است، نباید خلط بین این عناوین شود.

نباید مذموم بودن عشق مجازی را به عشق مقدس تعمیم داد

آیت­الله امین با بیان اینکه عشق ممدوح و مقدس امری ضروری برای سیر و سلوک و متخلق شدن به کمالات مطلوب انسانی است، یادآور شد: وقتی صاحبان سیر و سلوک و اهل معرفت سخن از عشق می­آورند، صاحبان ایمان کسانی هستند که عاشق الله باشند؛ اگر عشق مجازی مذموم است، نباید به عقش مقدس تعمیم دهیم.

استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم شرط ایجاد عشق در قلب انسان را شناخت صاحب کمال و جمال عنوان کرد و اظهار داشت: در تعبیری محبت و عشق را به دو قسم محبت اختیاری و غیر اختیاری منقسم می­کنیم؛ محبت اختیاری فرع بر حصول بر معرفت است و تا هنگامی که انسان آن ذات دارای کمال را نشناسد، نسبت به او عشق و محبت ایجاد نمی­شود؛ انسان باید صاحب جمال و کمال مطلق را بشناسد تا عشق در قلب او ایجاد شود.

عشق و عاشقی­های کوچه و بازاری مصداق عشق زوال­پذیر است

وی عشق به خدا را عقشی اختیاری دانست و خاطرنشان کرد: عشقِ لله مگر در پرتو معرفت­الله تحقق پیدا نمی­کند و این عشق، عشقی اختیاری است و نسبت به افراد نیز همین طور است، کسی که می­خواهد مراحلی را طی کند و نسبت به شخص معرفت و کمال پیدا کرد و به مقام علمی عرفانی و عملی او پی برد و او را دارای کمالات دانست، او به طور طبیعی و فطری محبوبش می­شود.

آیت­الله امین به تقسیم عشق غیراختیاری پرداخت و تصریح کرد: قسم دوم عشق و محبت، غیر اختیاری است که به صورت ناخودآگاه در انسان ایجاد می­شود که به دو قسم زوال­پذیر و زوال ناپذیر تقسیم می­شود؛ برخی از عشق­ها خیلی زود ایجاد و همین طور سریع زائل خواهند شد که عشق و عاشقی­های کوچه و بازاری مصداق این نوع عشق است؛ آمار بالای طلاق به واسطه همین عاشقی های کاذب و بدون شناخت است که ناخودآگاه است، در پی این عشق کاذب زوجین مدتی با هم زندگی کرده و سپس متارکه می­کنند و این زوال پذیر است.

عشق به کمال عشقی زوال ناپذیر است

استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم با بیان این­که عشق به کمال عشقی زوال­ناپذیر است، گفت: عشق­هایی که هر چند به صورت ناخودآگاه بوده و توأم ما معرفت نیست، اما جنبه فطری دارد، عشق به کمال است و این صرف نظر از این بوده که چه کسی کامل و جمیل است، و چنین عشقی، عشق زوال­ناپذیر به حساب می­آید و مصداق آن مطلق زیبایی دوستی است.

وی در پایان یادآور شد: در بحث اخلاقی، مراد جمال سیرتی است؛ بسیاری از انسان­ها هستند که بهره بالایی از حیث جمال صورت(ظاهر و تناسب اندام و اعضایشان) دارند، اما از حیث سیرت زشت هستند و ثواب و عقاب و بهشت و دوزخ، دائر مدار زیبایی و زشتی سیرت است و چه بسیار زیبارویانی که به واسطه زشتی سیرت در پایین­ترین درکات دوزخ جای می­گیرند و چه زشت رویانی که به واسطه برخورداری از زیبایی سیرت در عالی­ترین درجات در فردوس جای می­گیرند./822/پ201/س