اراده انجام کارهای شایسته هدیه الهی است

 به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حضرت آیت‎الله عبدالله جوادی آملی، پیش از ظهر سه‎شنبه در تفسیر آیات پایانی سوره مبارکه شوری در مسجد اعظم گفت: در پایان سوره مبارکه شوری توحید خالقی و ربوبی را بازگو می‎کند و مسأله وحی و نبوت را تشریح می‎کند، به اصل مطلبی که سوره شوری با آن آغاز شده است بحث می‎کند که در واقع رد العجز الی الصدر است، پایان سوره به صدر سوره بازمی‎گردد.

وی با اشاره به آیات «لِلَّهِ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ یَخْلُقُ مَا یَشَاءُ یَهَبُ لِمَنْ یَشَاءُ إِنَاثًا وَیَهَبُ لِمَن یَشَاءُ الذُّکُورَ ﴿49﴾ أَوْ یُزَوِّجُهُمْ ذُکْرَانًا وَإِنَاثًا وَیَجْعَلُ مَن یَشَاءُ عَقِیمًا إِنَّهُ عَلِیمٌ قَدِیرٌ ﴿50﴾»، افزود: فرمود تدبیر جهان بر اساس اراده خدایی است که دو اسم علیم و قدیر بودن ضامن اجرای آن است، در جریان فرزند هم فرمود این‎ها هبه‎الله هستند، فرزند هدیه خداوند است، فرمود به هر کس بخواهد ذکور و به هر کس بخواهد اناث عطا می‎کند، تقدیم و تأخیر این آیات هیچ تأثیری ندارد اما برای نکات ادبی است، این طور نیست که اناث یا ذکور ارزش بیشتری داشته باشد، هبه الهی در این مراحل ظهور می‎کند که چند قسم است.

مفسر برجسته قرآن کریم با قرائت آیه «وَمَا کَانَ لِبَشَرٍ أَن یُکَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْیًا أَوْ مِن وَرَاء حِجَابٍ أَوْ یُرْسِلَ رَسُولًا فَیُوحِیَ بِإِذْنِهِ مَا یَشَاءُ إِنَّهُ عَلِیٌّ حَکِیمٌ ﴿51﴾»، خاطرنشان کرد: وحی علمی غیر از وحی فعل است، وحی فعل آن است که خداوند در قلب کسی وحی می‎کند انجام کاری یا اراده‎ای را، این تصمیم‎گیری را ذات اقدس اله در قلب کسی همچون مادر موسی(ع) القا می‎کند، گاه انسان یک تصمیم خوبی می‎گیرد باید بداند این هبه الهی است و از طرف دیگری آمده است، در سوره مبارکه انبیا(ع) است که ما بر انبیا فعل‎های خوب را القا می‎کند.

وی گفت: فرمود هیچ بشری نمی‎تواند وحی الهی را دریافت کند مگر از این سه راه، این محدود کردن نه به خاطر عجز قدرت الهی است، بلکه به دلیل عجز انسان است، قدرت الهی می‎تواند انواع و اقسامی داشته باشد، اما بشر بیش از این سه راه راهی ندارد تا با خداوند تماس بگیرد.

جبراییل لسان خداوند برای القای وحی به پیامبر بود

حضرت آیت‎الله جوادی آملی با تبیین واسطه بودن وحی و بی‎واسطه بودن آن اظهار کرد: وحی‎ای که برای انبیا می‎آید یا عزراییل(ع) برای گرفتن جان افراد می‎آید، این واسطه دارد، این فرشته‎ها واسطه الهی هستند، وحی که برای پیامبر(ص) می‎آید و پیامبر(ص) آن را تلقی می‎کند، شریعت است، اگر متعلق اراده فعل خداوند بود، این تکوینی است، اما اگر متعلق اراده فعل انسان و فعل مخاطب بود، این اراده تشریعیه می‎شود، چون متعلق اراده فعل اختیاری مکلف است، پس یک وقت اراده خلقت آسمان و زمین یا وضع قانون است که آن تکوین است اما یک وقت اراده تشریعیه است.

وی تأکید کرد: بشر غیر از این سه راه نمی‎تواند کلام الهی را درک کند، نه این که ذات اقدس اله محصور است، نه بشر نمی‎تواند، اگر آن نقطه آغازین بود بلاواسطه کلام الهی را همچون پیامبر اکرم(ص) درک می‎کند، گاهی هنگام تلقی وحی پیامبر(ص) حالتی همچون بیهوشی به ایشان دست می‎داد و در حدیث است که این زمانی بود که ذات اقدس اله بدون واسطه بر پیامبر اکرم(ص) تجلی می‎کند.

حضرت آیت‎الله جوادی آملی با تأکید بر این نکته که دیدن خداوند در عالم محال است، آن که دیده می‎شود، حقایقش را با قلب می‎توان ادراک کرد، گفت: اگر کسی آن قدرت را داشت که به ظهور اول باریابد، او بدون واسطه وحی را دریافت می‎کند، و اگر نه حتما مع‎الواسطه وحی را دریافت می‎کند، این نظیر وساطت‎های عادی نیست که بگوید این پیام را به کسی برسان، یا نامه‎ای را به کسی برسان، این همچون نهر آبی است که انقطاعی در کار نیست و آب همچنان متصل است، این طور نیست که رابطه الله(جل جلاله) با جبرییل(ع) باشد و بعد رابطه قطع شده باشد و بعد رابطه با پیامبر(ص) وصل شود.

وی ابراز کرد: وقتی جبرییل(ع) خدمت پیامبر(ص) می‎آید، نقل قول نمی‎کند بلکه لسان خداوند می‎شود، در قرب نوافل انسان به جایی می‎رسد که انسان کلام خدا و دست خدا و مانند آن می‎شود، اما در قرب فرائض گرچه حدیثی همچون قرب نوافل نیست، آن که مقرب می‎شود، لسان‎الله و یدالله می‎شود، همچون امام علی(ع) و جبراییل(ع)، پیام‎رسان نمی‎تواند از خود سخن بگوید اما در قرآن این چنین چیزهایی نیست، بلکه کلام جبراییل(ع)، کلام الله است که بر زبان جبراییل(ع) جاری شده است، فعل خدا از این دهان ظهور کرده است، اگر حدیث قرب نوافل درباره قرب فرائض هم بود و خوب روشن می‎شد، ماجرا بهتر مشخص می‎شد.

همه علوم لدنی هستند

استاد سطح عالی حوزه علمیه قم بیان کرد: متکلم الله است، در این مراحل سه‎گانه واسطه‎ای در کار نیست که کلام از متکلم، یا کتاب از کاتب قطع شده باشد، و این سه حالت وحی در خواب هم می‎تواند اتفاق بیفتد، جبراییل(ع) همان جا که حرف می‎زند، کلام‎الله می‎گوید و متکلم خداوند است، در جریان حضرت موسی(ع) آن طور نیست که درخت سخن گفته باشد.

وی با اشاره به ماجرای حضرت موسی(ع) و دریافت وحی برای نخستین بار، ادامه داد: حضرت موسی(ع) از ناحیه کور طور آتشی را دید، وقتی به آن نزدیک شد، این طور نیست که درخت بگوید هیچ خدایی غیر از من نیست، اگر شجره یا جبراییل(ع) سخن بگوید این دو که نمی‎گویند هیچ خدایی غیر از من نیست و آن‎ها هم نگفته‎اند که خدا می‎گوید هیچ خدایی غیر از من نیست، پس معلوم می‎شود که گوینده دیگری است و لسان، لسان دیگری است، حضرت موسی(ع) به دلیل محدودیت از همین جا می‎شنود.

حضرت آیت‎الله جوادی آملی گفت: خداوند گاه می‎فرماید جبراییل(ع) این قرآن را بر تو القا کرد و گاه می‎فرماید تو ای پیامبر(ص) این قرآن را از لدن حکیم علیم می‎گیری، علم لدنی علمی است که انسان بالا برود و از نزد خداوند این علم را یاد بگیرد، همه علوم ریشه‎اش پیش خداوند است و اگر انسان این علوم را از نزد خداوند یاد بگیرد، بسیار خوب است. این همان وحی بلاواسطه است، «لدن» قوی‎تر و غنی‎تر از «عند» است، ما در فارسی آن فرهنگ غنی و قوی را نداریم که «لدن» را ترجمه کنیم، علم لدنی در برابر علم فلسفه، اصول و تفسیر و مانند آن نیست، بلکه همه علوم لدنی هستند، یک وقت انسان از دیگری یاد می‎گیرد و یک وقت از خود خداوند که علم انسان لدنی می‎شود./914/پ201/ج1