رفع فقر و محرومیت از اصول بانکداری اسلامی است
حجت‌الاسلام سیدغلامرضا حسینی معاون پژوهشی علمی بنیاد معارف اسلامی قم در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا در قزوین، با بیان اینکه همه جانبه بودن از ویژگی‌های مسلم آئین اسلام است، گفت: دامنه این جامعیت تمام صحنه‌های زندگی بشر را شامل می‌شود و دین اسلام درباره مسائل اقتصادی و بانکداری و معیشتی مردم که بسیار با اهمیت‌تر است به صورت ویژه نگریسته است.
وی افزود: بنابراین به نظر می‌رسد نگرش اسلام بر نظام اقتصاد و بانکداری از نوع نگرش سیستمی است، به این معنا که اقتصاد و بانکداری در اسلام بخشی از مجموعه نظاماتی است که با یکدیگر ارتباط تنگاتنگ و سیستمی دارند و هر روز با پیشرفت تکنولوژی این ارتباطات پیچیده‌تر می‌شود.
معاون پژوهشی علمی بنیاد معارف اسلامی قم با تأکید بر اینکه دیدگاه اسلام به اقتصاد و نظام بانکداری یک دیدگاه یکسو نگرانه و اقتصادی صرف نیست، ابراز کرد: با توجه به جامعیت اسلام، اقتصاد و بانکداری مورد نظر است که با فرهنگ، جامعه، حقوق، روابط بین‌الملل و غیره در ارتباط باشد که امروزه نیز بحث‌های مربوط به‌ارتباط اقتصاد با صنعت، محیط زیست و بهداشت در اکثر جوامع در حال بحث و بررسی است.
اقتصاد اسلام صرفاً در حد چند توصیه اخلاقی، اجتماعی و عبادی نیست
این مقام مسؤول با اشاره به اینکه اقتصاد اسلام صرفاً در حد چند توصیه اخلاقی، اجتماعی و عبادی نیست، گفت: ارتباط اقتصاد اسلامی با اخلاق، اجتماعیات و عبادات بسیار زیاد است و همه‌این‌ها دلیل بر جامعیت اقتصاد و بانکداری اسلامی است.
حجت‌الاسلام حسینی اضافه کرد: مکتب اقتصادی اسلام مکانیسمی است که در عین پرهیز از ربا، استثمار و حق‌کشی، بتواند شکوفایی، رشد و توسعه اقتصادی را نیز به‌دنبال داشته باشد.
وی یادآور شد: رفع فقر و محرومیت و تعمیم عدالت از اصول کلی مکتب اقتصاد و بانکداری اسلام است اما مکانیسم رسیدن به این اهداف مسأله‌ای است که در طی سالیان مختلف با تغییر شرایط و پدیده‌های اقتصادی تغییر پیدا کرده است.
حجت‌الاسلام حسینی در ادامه تصریح کرد: مصداق فقر و فقیر در طول زمان فرق می‌کند و روش‌های از بین بردن فقر با توجه به ویژگی‌ها و ساختار اقتصادی و بانکداری کشورها در مراحل مختلف توسعه یافتگی متفاوت است از طرف دیگر برای رفع آن در هر جامعه‌ای با توجه به ساختارهای اقتصادی روش مقابله فرق می‌کند.
معاون پژوهشی- علمی بنیاد معارف اسلامی قم با بیان اینکه سیستم اقتصادی اسلام شامل مجموعه‌ای از قوانین، مقررات و سیاست‌های حاکم بر روابط اقتصادی است، اظهار کرد: در درون این سیستم یک جامعه اقتصادی می‌تواند منابع طبیعی و انسانی را به صورت کارا برای تولید به کار برده و نتیجه این تولید را برای مصرف توزیع کند.
این مسؤول افزود: مجموعه اجزای این سیستم اقتصادی ضمن اینکه دارای هماهنگی درونی است با سایر نظام‌هایی که جنبه‌های دیگر زندگی انسان را ساماندهی میکنند سازگاری دارد. همچنین متکلف رشد و توسعه جامعه اسلامی با رعایت اصول کلی مکتب است.
مؤسسات مالی و اعتباری و صندوق‌های قرض‌الحسنه رقیب جدی نظام بانکی
وی با اشاره به اینکه نرخ بهره بانکی مکانیسمی است که در زمینه جذب سپرده‌ها اعم از دیداری و غیردیداری در سیستم ربوی موفق عمل می‌کند، تاکید کرد: در سیستم اقتصاد اسلامی که ربا تحریم شده، این شبهه را در بعضی سپرده‌گذاران ایجاد می‌کند که هر نوع مازادی به سپرده بانکی حکم ربا پیدا می‌کند. از این نظر مکانیسم تشویق، جایزه و سود جایگزین نرخ بهره شده است.
حجت‌الاسلام حسینی به نحوه استفاده از منابع مالی بانک‌ها اشاره کرد و افزود: این موضوع نیز شبهه ربا را در اذهان تداعی می‌کند چراکه دریافت درصدهای بالای نرخ از استفاده‌کننده‌گان تسهیلات به هیچ وجه با عنوان کارمزد سنخیتی نداشته؛ مفهوم ربا را در اذهان تشدید می‌کند، بنابراین بسیاری از سپرده‌گذاران به سیستم بانکی به دیده پدیده‌ای دست کم شبهه‌ناک می‌نگرند و هرجا جایگزینی برای آن بیابند بدان روی می‌آورند نظیر موسسات مالی و اعتباری و صندوق‌های قرض‌الحسنه که به شدت پس از انقلاب رشد و توسعه یافته‌اند و به صورت رقیب جدی نظام بانکی عمل میکنند.
وی تاکید کرد: آنچه که موجب عدم توفیق این‌گونه مؤسسات مالی و اعتباری شده است، عدم هماهنگی و تطابق عملکرد بانک با نیازها و خواسته‌های عاملان اقتصادی به نحوی که بتواند نیازهای آن‌ها به نقدینگی لازم را به موقع و با کارایی تأمین کند همچنین بتواند با توجه به انگیزه‌های اقتصادی منابع لازم را با استفاده از ابزارهای اقتصادی فراهم کند.
معاون پژوهشی علمی بنیاد معارف اسلامی قم با بیان ویژگی‌های اصلی سیستم اقتصادی اسلام عنوان کرد: بارزترین ویژگی قابل تغییر بودن آن در چارچوب اصول بنیادی اسلام است، این موضوع به هیچ وجه با اصول ثابت و قطعی احکام اسلام منافات ندارد چراکه در عین ثبات احکام و مبانی، تغییرات سریع تکنولوژیک از یک طرف و ضرورت پاسخگویی نظام اسلامی به مسایل مبتلابه دنیای جدید از طرف دیگر، لزوم هماهنگی سیستم اقتصادی اسلام را متناسب با تغییرات زمان ضروری می‌سازد.
حجت‌الاسلام حسینی در پایان گفت: بنابراین به نظر می‌رسد تبیین، اصلاح و تغییر فلسفه موسسات و نهادهای اقتصادی موجود در راستای اهداف مکتب اقتصادی اسلام و در صورت لزوم ایجاد و تأسیس نهادهای جدید و منطبق بر اهداف اقتصاد اسلامی و هماهنگ با یکدیگر یک اولویت است و تا زمانی که تغییری اساسی در اهداف، وظایف و کارکرد نهادهای موجود اقتصادی ایجاد نشود وآن‌ها به صورت بنیادین تغییر اساسی نیابند نباید انتظار دستیابی به اهداف و آرمان‌های اسلامی را داشت./955/ت302/ح