مهم ترین کارکرد رسانه دینی، جلب نظر مخاطب به مبدأ هستی است
حجت الاسلام علی نهاوندی، مدیر کل صداوسیمای خراسان رضوی در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد درباره ضرورت برگزاری درس خارج فقه رسانه گفت: موضوع شناسی در تبیین احکام رسانه ای و مساله شناسی گزاره های جدید کاری بسیار دقیق و مهم است که باید با قواعد اجتهادی و فقه پویای جواهری بررسی و تطبیق داده شود.
وی افزود: یکی از بخش های نوظهور فقهی، فقه رسانه است که قواعد استنباط احکام مربوط به حوزه ارتباطات و نظام اطلاعات را با فهم شبکه ای و کلان تبیین می کند و برقراری نسبت و تعیین حدود حقوقی میان حاکمان مدیران مردم هنر و رسانه را در مقیاس کلان ارائه می دهد.
حجت الاسلام نهاوندی در مورد نقش فقه رسانه اضافه کرد: فقه رسانه با بازتولید فقهی، ساختارهای ارتباطی، اجتماعی، روابط حکومتی و قواعد ساخت و ساز برنامه های رسانه ای و هنری را طراحی، احکام فردی و حکومتی و قواعد آن را روشن و مشروعیت مداخله رسانه در ابعاد مختلف و بخش های دیگر اجتماعی را تعریف می کند.
استاد درس خارج حوزه تصریح کرد: نکته ای که در ضرورت پرداختن به مباحث رسانه ای، سازنده ی فرهنگ،ارزش ها و هنجارهای اجتماعی وجود دارد، این است که دست کم رسانه می تواند سازمان دهنده ی بخشی از نظام اجتماعی باشد برای مثال در بحث فقه فردی مطرح می شود در صورتی که کودک به سن تکلیف نرسیده باشد و صحنه مستهجنی را ببیند برای او تکلیف فقهی وجود ندارد .بنابراین با وجود اینکه باید در حوزه های اخلاقی مراقب های ویژه ای صورت بگیرد در این مورد تکلیفی فقهی برای کودک وجود ندارد.
مسائل قابل طرح در حوزه فقه رسانه
حجت الاسلام نهاوندی درباره این که چه مسائلی و موضوعاتی در حوزه فقه رسانه قابل طرح است خاطرنشان کرد: این موضوع که بهره برداری از ماهیت رسانه های موجود قابل بحث و بررسی فقهی هستند در بحث فقه ماهیتی و ماهوی رسانه برای مشخص کردن قلمرو مجاز آن به صورت جدی بحث می شود که رسانه در ابعاد و شکل های گسترده خود می تواند از شاخصه های پروپاگاندا استفاده کند؟زیرا بخشی از فعالیت های رسانه بر پایه پروپاگاندا شکل می گیرد و پروپاگاندا زمین گیر کردن مخاطب با اصول، مبانی و تکنیک های موجود می باشد .مشخص کردن حد و مرز قلمرو رسانه بحثی جدی است که آیا رسانه بر ضمیر ناخودآگاه افراد تاثیر گذار است؟ آیا تغییر میل ،روحیه و برداشت افراد جزو اصول دارای مجوز مبانی فقهی است؟.
وی گفت: یکی از کارکردهای رسانه در حوزه اوقات فراغت،تفریح و تفرج است. آیا این گستردگی فضای رسانه می تواند با تاثیرات گسترده و بمباران تبلیغاتی به طور غیر مستقیم بر ناخودآگاه مخاطب تاثیر بگذارد و او را به انتخاب کالایی خاص ترغیب کند؟.
محدوده مجاز رسانه ها در پیام رسانی از نظر فقهی و حقوقی
مدیر کل صداوسیمای خراسان رضوی همچنین با طرح سوالاتی مانند این که محدوده مجاز رسانه ها(تلویزیون های شهری، تابلوهای تبلیغاتی و آگهی های بازرگانی، رادیو و تلویزیون، مجلات، جراید و بخش های بازرگانی) چقدر است؟ تکلیف مکلفی که این تبلیغات را می بیند چیست؟ کسی که پیام رسانی می کند چه تکلیفی دارد؟ پاسخ داد منظور از تکلیف، تکلیف اخلاقی نیست بلکه منظور تکلیف حقوقی است. بنابراین مبانی و اصول حقیقی و فقهی، در این زمینه باید مشخص شوند و از این مباحث می توان به مباحث فقهی حوزه ماهیت شناسی رسانه پرداخت. همچنین باید مسائلی مثل بحث موسیقی رسانه،بازیگری زن و مرد در کنار یکدیگر،گریم کردن ها و اصول دیگر ،شاید بتوان بیش از بیست و پنج فرع فقهی را در این زمینه برشمرد وبه نظر بنده فقط یک سوم راه طی شده است.
حجت الاسلام نهاوندی خاطر نشان کرد: آنچه که بر روند ساخت فیلمی از زمان شکل گیری فیلم نامه تا چگونگی تاثیرات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بعد از ساخت آن اثر تاثیرگذار باشد در حوزه ی مباحث فقهی قابل بحث و بررسی خواهد بود.گاهی اوقات نیز باید مبانی فقهی و شرعی نمایش هایی با مضامین دینی و مذهبی مشخص شوند. مباحث اصول جایز بودن و نبودن نمایش هایی با چنین مضامینی بسیار گسترده تر هستند.
وجه تمایز رسانه دینی با سایرین، جلب نظر مخاطب به سوی مبدأ هستی است
وی اضافه کرد: رسانه دینی رسانه ای است مبتنی بر مبانی دینی اما با تعاریف جدید که یکی از کارکردهای آن نیز «نَدعُوا إلی الامام» است؛ این کارکرد در رسانه های دیگر وجود ندارد. در واقع دعوت به سوی امامی که حلقه ی وصل انسان و مبدا هستی است می تواند یکی از اصول بسیار مترقی این موضوع باشد. بر اساس این تعریف، همچنین کارکردهایی در خصوص فرصت های فقهی انسان مطرح است که می تواند با موضوع زیارت در دوره ی غیبت کارکردهای بسیار موثری داشته باشد حتی می تواند کارکردهای گفتمان سازی داشته باشد زیرا ادیان دیگر نیز در این خصوص کارکردهایی داشته اند و نیازهایی را احساس کرده اند.
حجت الاسلام نهاوندی اظهار کرد: باید سازه ها و نظامات پیشنهادی در کارگاه های علمی و پژوهشی مورد سنجش قرار بگیرند تا به شکل قابل قبولی ارائه شوند. در نهایت نیز مدیران، مسؤولان و ساختارهای موجود باید برای اجرایی شدن آن ها همت نمایند.
وی تصریح کرد: تاکید رهبر معظم انقلاب بر لزوم تحول در علوم انسانی و نظامات اداری نشان دهندی اهمیت موضوع می باشد یعنی در واقع چه در بعد نرم افزاری وسخت افزاری باید تغییراتی اصولی و اساسی در کشور ایجاد شود.
مدیر کل صداوسیمای خراسان رضوی افزود: در بحث رسانه باید ساختارهایی تشکیل شوند که بر اساس آن ها قواعدی برای برقراری ارتباط و تعامل ایجاد شوند. برای مثال می توان به بحث هایی که به تازگی درباره کپی رایت ها مطرح شده است اشاره کرد که مبناهای آن نیز موجود است و بر اساس آن مبناهای فقهی بسیاری از دیدگاههای حقوقی نیز شکل گرفته اند بنابراین باید به صورت رسمی به توافق نظر رسید و بر اساس این توافق ساختار موجود را تعریف کرد و اقدامات اساسی را مورد انجام داد./930/ت301/ب5