بررسی فقهی و حقوقی فتوای ارتداد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در تبریز، حجت الاسلام والمسلمین هاشم هاشم‌زاده هریسی، نماینده مردم آذربایجان‌شرقی در مجلس خبرگان رهبری عصر امروز همزمان با سالروز صدور حکم ارتداد سلمان رشدی از سوی حضرت امام خمینی(ره) در جمع تعدادی از خبرنگاران با بیان این‌که فتوای ارتداد با ترور تفاوت ماهوی، حقوقی و شرعی دارد، اظهار داشت: ترور یک کار بی‌رویه‌ای است که اگر جلوی آن گرفته نشود، امنیت در سراسر جهان سلب می‌شود.

وی افزود: جریان ترور هیچ مبنای اندیشه‌ای، فکری و قانونی ندارد و فردی می‌تواند بدون در نظر گفتن کرامت و حق انسانی، دیگران را از بین ببرد؛ بنابراین ترور مسئله‌ای خطرناک است که باید همه دنیا برای مقابله با آن به پا برخیزد.

عضو مجلس خبرگان رهبری در مورد فتوا نیز اظهار کرد: فتوا به صورت موردی اتفاق می‌افتد و شاید سالیان سال یک بار رخ دهد آن هم در مورد یک فرد در یک حادثه خاصی ممکن است یک عالم فقهی بر اساس اندیشه و مبنای حقوقی و شرعی فتوای ارتداد صادر کند؛ بنابراین فتوای ارتداد مبنا و اعتبار خاصی دارد که برای جلوگیری از مفاسد دیگر به کار گرفته می‌شود.

وی تصریح کرد: اگر فتوای ارتداد نباشد و همه برای توهین به مقدسات و ادیان آزاد باشند، هر فردی از جا برمی‌خیزد به مقدسات اهانت می‌کند و دیگران برای مقابله با این اهانت‌ها اقدام می‌کنند؛ در این صورت حرمت‌ها شکسته شده و جنگ مذهبی که خطرناک‌ترین جنگ‌هاست، رخ می‌دهد.

حجت الاسلام والمسلمین هاشم‌زاده هریسی با بیان این‌که صدور فتوای ارتداد برای توهین‌کنندگان به مقدسات می‌تواند از بروز خطرناک‌ترین جنگ‌ها جلوگیری کند، تصریح کرد: صدور فتوای ارتداد برای این است که توهین‌کنندگان بدانند دین صاحبانی دارد که اجازه نمی‌دهند به راحتی حرمتش شکسته شود.

وی با تأکید بر این‌که توهین به مقدسات میلیون‌ها انسان مسأله کمی نیست، گفت: چنین فتوایی باید مقدس شمرده شده و در دنیا به آن ارج نهند تا کسی جرأت پیدا نکند به مقدسات دیگر ادیان توهین کند و مقدمات جنگ مقدسات را فراهم کند؛ وقتی پیروان همه ادیان در برابر چنین اهانت‌هایی به پا خیزند کسی جرأت اهانت پیدا نمی‌کند چرا که همه دنیا را در مقابل خود می‌بیند. از سوی دیگر همین مسأله باعث ایجاد وحدت بین‌المللی می‌شود.

عضو خبرگان رهبری با اشاره به سوءاستفاده گروهی از مسأله فتوا و تبدیل کردن آن به نماد خشونت گفت: اینکه در مورد مسأله فتوا سوءاستفاده و سوءتبلیغ شده، حقیقتی است که در بین 2 گروه باید بررسی شود؛ ابتدا گروهی هستند که با اسلام و مسلمین دشمنی دارند و دانسته و ندانسته این مسأله را بزرگ‌نمایی می‌کنند؛ بنابراین مغرض هستند و از موضع غرض سیاه‌نمایی می‌کنند.

وی افزود: در مقابل عده‌ای هستند که حساسیتی نسبت به این مسئله ندارند و معنا و ارزش و مبانی فتوا را نمی‌فهمند و ظاهر امور برایشان قابل هضم نیست؛ همانط‌ور که گفته شده «الناس أعداء ما جهلوا»، بر همین اصل دلالت دارد که انسان دشمن ناشناخته‌های خود است.

حجت الاسلام والمسلمین هریسی خاطرنشان کرد: نباید این دو گروه را یکی دانست و همه را با یک چوب راند؛ منفی‌اندیشی، بدگمانی و داشتن نگاه سیاسی به همه مسائل خوب نیست؛ هر چند ما با توطئه‌هایی مواجه می‌شویم اما نمی‌شود همه چیز را توطئه دانست.

وی با تأکید بر ضرورت تبیین و تحلیل فتوای ارتداد واقعی گفت: باید به این نکته توجه داشت که فتاوای معتبر ارتداد در اسلام تاکنون چند مورد صادر شده است؛ گاه ارتدادها جاهلانه بوده و فرد یا گروهی دیگران را تکفیر و مرتد می‌نامیدند، مانند آنچه امروز از سوی داعش اتفاق می‌افتد اما اگر حساب کنید ارتدادهای فکری بسیار بسیار کم بوده است.

این حقوقدان و فقیه مجلس خبرگان رهبری در مورد شرایط صدور فتوای ارتداد گفت: حکم ارتداد با احتیاط صادر می‌شود و اگر ذره‌ای شبهه در آن باشد، نمی‌توان برای آن حکم صادر کرد؛ حکم ارتداد در صورتی مطرح می‌شود که این امر زمینه مفاسد دیگر را فراهم می‌کند و چاره‌ای جز ارتداد نیست؛ این مسأله در شرایطی است که توهین صریح و مغرضانه‌ای به مقدسات شده باشد در صورتی که اگر فردی جاهلانه سخنی بگوید و یا معنای حرفش را نداند، حکم ارتداد برای او صادر نمی‌شود.

عضو مجلس خبرگان رهبری تصریح کرد: باید مقام و جایگاه فتوای ارتداد تبیین و تشریح شود در حالی که بسیاری هنوز مبانی و معنای این حکم را نمی‌دانند و عده‌ای نیز برداشت سیاسی از آن می‌کنند اما وظیفه ماست که آن را برای جهانیان تحلیل کنیم.

وی خاطرنشان کرد: امام خمینی(ره) در عمر پربرکت خود تنها برای یک نفر حکم ارتداد صادر کردند؛ این مسأله غیر از آن است که یک نفر به پا خیزد و برای همه حکم ارتداد صادر کرده و از بین ببرد و یا با فتوایی که می‌دهد سبب انفجارات و کشتارهای زیادی شود و ترس و وحشت در دنیا حاکم کند.

حجت الاسلام والمسلمین هریسی با اشاره به محدودیت‌های استفاده از حکم ارتداد اظهار کرد: این طور نیست که باب ارتداد باز شود و هر کسی بی‌مورد علیه دیگری چنین حکمی را صادر کند؛ استفاده از حکم ارتداد بسیار خطرناک است و باید با احتیاط از آن استفاده شود.

عضو مجلس خبرگان رهبری در مورد تأکید فقه بر «حقن دماء» گفت: اسلام اصل را بر حفظ خون انسان‌ها قرار داده است؛ اما مواردی وجود دارد که اگر حکم ارتداد برای آن صادر نشود مفاسد فراوانی را در جوامع مختلف به وجود می‌آورد.

وی افزود: فتوای ارتداد یک مبنای عقلی، علمی، حقوقی و شرعی و نیاز به شواهد فراوان دارد که مصادیقش بسیار بسیار محدود است که امام خمینی(ره) با توجه به تمامی این شرایط ناچار بودند از این حکم استفاده کنند آن هم به دلیل اینکه ایشان پایبند به تکلیف بودند.

عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: در آن دوره کتابی منتشر شد  که به مقدسات میلیون‌ها نفر توهین می‌کرد و احساسات مسلمانان را جریحه‌دار کرده بود و زمینه بروز مفاسد دیگر را فراهم می‌کرد امام (ره) با در نظر گرفتن تمامی جوانب احتیاط از این حکم استفاده کردند تا قباحت این کار را به جهانیان نشان دهند./935/پ201/ب6