آسیب شناسی فرهنگ نماز از منظر رهبر معظم انقلاب

به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا، همانگونه که در سطح جامعه مشاهده می گردد اقشار مختلفی از فقر فرهنگی رنج می برند و مستضعفین فکری جامعه تحت تاثیر تبلیغات بیگانه قرار گرفته و اگر نتوان با این هجوم فرهنگی مقابله کرد می تواند آسیب هایی وارد سازد که قابل جبران نیست و بعضا در جهاتی به صورت سهمگین وارد کرده است. از این رو باید طبق فرهنگ اسلامی ایرانی از این شبیخون جلوگیری کرد و سعی نمود تا می توان به طبقات مختلف جامعه نیز آگاهی داد که در برابر فرهنگ بیگانه مقاومت کنند و نگذارند فرهنگ آنها به فرهنگ ایرانی اسلامی نفوذ کند. یکی از عوامل بسیار مهم در ممانعت از انتقال فرهنگ غرب به فرهنگ اسلامی ایرانی، تقویت، تعالی و توانبخشی به فرهنگ نماز است.

در قرآن کریم بیش از 90 آیه مستقیم به موضوع صلاه (نماز) و 900 آیه در مورد مسجد و سجده و رکوع و .... که وابسته به نماز است آورده شده که به جرات می توان گفت بعد از عبادی بودن آنها، تمامی آیات روی فرهنگ تاثیرگذارند. از این رو و با توجه به چنین صدمه ای که غرب برنامه ریزی کرده است به اسلام و ولایت و ایران وارد سازد آسیب شناسی فرهنگ نماز و آن هم با تکیه بر آراء مقام معظم رهبری (دامت برکاته) که به حق از بزرگترین روشنفکران دینی است قابل ارزش و اهتمام است.

روش اثر: روش پژوهش توصیفی موردی و با استناد بر بیانات مقام معظم رهبری و فیش برداری از آنها است و منابع معدود دیگر نیز مشاهده و سپس مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و سعی شده به سوال پژوهش پاسخ داده شود. جامعه آماری پژوهش در وهله اول مسئولین، مدیران، سرپرستان و کارشناسان در امور فرهنگی و ترویج فرهنگ نماز است و در وهله دوم کلیه افراد جامعه است.

یافته ها: از منظر مقام معظم رهبری (دامت برکاته) دشمن و غرب جنگ نظامی را کنار گذاشته است و سعی دارد با جنگ نرم و تهاجم فرهنگی فکر و ذهن و اراده مردم را تغییر دهد تا بتواند به اهداف شوم خود برسد. تهاجم فرهنگی تا جایی پیش رفته است که مقام معظم رهبری از واژه رخنه فرهنگی در مواقعی استفاده میکند. فرهنگ یک ملت از تمامی ارکان دیگر آن حتی اقتصاد مهم تر است و باید از انتقال فرهنگ بیگانه به فرهنگ ایرانی اسلامی جلوگیری کرد.

یکی از عوامل مهم و واجبات در فرهنگ اسلامی، نماز است. باید تا میتوان فرهنگ نماز را زنده نگه داشت و آسیب های وارده به آن را شناسایی و از هجوم فرهنگ بیگانه به آن جلوگیری به عمل آورد تا این فریضه بزرگ از بین نرود و همین باعث رشد امت اسلامی می گردد. طبق فرمایشات رهبر معظم انقلاب تمامی ارگان ها، سازمان ها، شرکت ها، آموزش و پرورش، مطبوعات، رسانه، مساجد، امامان جماعت، والدین و هرکسی که در امر مهم ترویج فرهنگ نماز نقش دارد باید دست در دست یکدیگر این امر مهم و ضروری را در جامعه اسلامی رواج دهند و نگذارند نقشه های شوم دشمن برا این امت مسلط شود و باید با پدیده جنگ نرم که از جنگ نظامی خطرناک تر است رویارویی کرد و نقشه های پلید دشمن را به خودشان برگرداند. همچنین نقاط ضعفی جدای از تهاجم فرهنگی و موضوع دشمن، در نماز، مساجد و دیگر مراکز عبادی وجود دارد که باید رفع گردد.

مقدمه:

بیان مسأله: نماز یکی از واجبات دین اسلام است که در قرآن کریم و سیره پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم و ائمه معصومین علیهم السلام بسیار بر آن تاکید شده است و لازم است به این امر معنوی توجه ویژه داشت و از تحلیل رفتن و محوشدن آن که هدف دشمن است جلوگیری نمود تا بتوان از برکت آن اول در دنیا و بعد در آخرت بهره برد. سوال اصلی پژوهش این است که طبق رهنمود های مقام معظم رهبری (دامت برکاته) چگونه می توان از آسیب های وارده به فرهنگ نماز جلوگیری کرد و نماز را ترویج داد؟

پیشینة تحقیق:

به جهت آنکه بیانات مقام معظم رهبری از دهه 60 و 70 دائما از تهاجم، شبیخون و رخنه ی فرهنگی و آسیب هایی که فرهنگ غربی سعی دارد به نظام جمهوری اسلامی وارد سازد، توجه دارد و یکی از همین حملات، حمله به فرهنگ نماز و محو کردن آن در سطح جامعه دینی است سعی شد از منظر مقام معظم رهبری فرهنگ نماز آسیب شناسی و از صدمات آن جلوگیری گردد. گفتنی است که قدمت مطالعات درباره این موضوعات و مفاهیم، بسیار است اما تحقیقی به صورت دقیق در این مورد صورت نگرفته است که قابل دسترس باشد.

ضرورت و هدف تحقیق:

در شرایط بحرانی که جامعه ایرانی مورد حمله فرهنگی غرب و جنگ نرم طبق نظر مقام رهبری قرار گرفته است و غرب هم اقرار به این موضوع کرده است باید با ولایت فقیه همسو و هم مسیر شد و از رهبری و رهنمود های ایشان بهره برداری کرد تا بتوان هم با دشمنان مقابله نمود و به زیر سلطه نظریه های پوچ گرایانه و نیهیلیسم آنها نرفت و هم بتوان به کمالی که مد نظر حکومت الهی اسلامی است رسید. از این رو باید با تهاجم فرهنگی مقابله و صفآرایی کرد و نگذاشت فرهنگ ایرانی اسلامی از بین برود و فرهنگ غربی جایگزین آن گردد و به همین جهت امر آسیب شناسی در حوزه فرهنگ و مخصوصا نماز بسیار ضروری است زیرا با شناسایی آسیب ها است که می توان با آنها رویارویی کرد و از رخنه آن در فرهنگ ایرانی اسلامی جلوگیری نمود.

معناشناسی مفاهیم فرهنگ و تهاجم فرهنگی

فرهنگ: در مورد فرهنگ بیش از 300 تعریف بیان شده است که تقریبا تمامی آنها به یکدیگر شبیه هستند اما اختلافاتی اندک در آنها وجود دارد. به عنوان مثال فرهنگ را ادوارد تایلور مجموعه پیچیده ای از دانش ها، باورها، هنرها، قوانین، اخلاقیات، عادات و هرچه که فرد به عنوان عضو یک جامعه، از جامعه خویش فرامی گیرد تعریف می کند یا فرهنگ فارسی معین واژه «فرهنگ» را مرکب از دو واژه «فر» و «هنگ» به معنای ادب، تربیت، دانش، علم، معرفت و آداب و رسوم تعریف کرده است.

گروهی فرهنگ را مترادف تمدن دانسته اند ولی اکثریت اندیشمندان این حوزه، تمدن و فرهنگ را از هم جدا کرده اند. فرهنگ مجموعه باورها و اعتقادات فرد یا گروهی خاص است. تمدن و فرهنگ با هم ارتباط هایی دارند، ولی ملازمه ندارند. مفهوم فرهنگ وسیع تر و قدیم تر از تمدن است. می توان گفت فرهنگ از ابتدای بشریت بوده است اما تمدن بعد ها به وجود آمده است. فرهنگ از منظر مقام معظم رهبری یعنی «باورهای مردم، ایمان مردم، عادات مردم، آن چیزهایی که مردم درزندگی روزمره با آن سروکاردائمی دارندو الهام بخش مردم درحرکات و اعمال آنهاست»  به طور کلی فرهنگ در یک نگاه به این صورت است:

تهاجم فرهنگی: تهاجم فرهنگی به دو نوع قابل تعریف است. نوع اول مستقیم و نوع دوم غیر مستقیم. تهاجم فرهنگی در نوع غیر مستقیم اینگونه است که فرهنگ غربی برای کشور خودش و طبق فرهنگ خودش از طریق رسانه ها، موبایل، اینترنت و شبکه های ماهواره ای فعالیت میکند و برای خودش کار میکند و اهدافشان محدود به کشورهای منطقه خودشان است و بیرون ازکشورشان برایشان مهم نیست. اما دیگر کشورها با دیدن این نوع سبک زندگی و فرهنگ غربی به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه سعی می کنند شبیه آنها شوند و این تهاجم فرهنگی از نوع غیر مستقیم است.

در تهاجم فرهنگی به صورت مستقیم که فاجعه آفرین بوده است غرب و فرهنگ غربی سعی و تلاش می کند دقیقا روی یک منطقه خاص، یک کشور خاص فعالیت کند و فرهنگ غربی را گسترش و رواج دهد و دیگر کشورها را مورد هجوم فرهنگی قرار دهد که آنها نیز غرب گرا و غرب باور شوند. مقام معظم رهبری این مورد را پیش بینی کرده بودند و این چنین می فرمایند «ما چند سال قبل از این بحث تهاجم فرهنگی را مطرح کردیم؛ بعضی ها اصل تهاجم را منکر شدند؛ گفتند چه تهاجمی؟ بعد یواش یواش دیدند که نه [فقط] ما میگوییم، خیلی از کشورهای غیرغربی هم مسئله ی تهاجم فرهنگی را مطرح میکنند و میگویند غربی ها به ما تهاجم فرهنگی کردند؛ بعد دیدند که خود اروپایی ها هم میگویند آمریکا به ما تهاجم فرهنگی کرده! لابد دیده اید، خوانده اید که [گفتند] فیلمهای آمریکایی، کتابهای آمریکایی چه تهاجم فرهنگی ای به ما کرده اند و دارند فرهنگ ما را تحت تأثیر قرار میدهند. بعد بالاخره به برکت قبول دیگران، این حرف ما هم مورد قبول خیلی از کسانی که قبول نمیکردند قرار گرفت! تهاجم فرهنگی یک واقعیّتی است... صدها رسانه ی صوتی، تصویری، اینترنتی، مکتوب در دنیا دارند کار میکنند با هدف ایران! با هدف ایران! نه اینکه دارند کار خودشان را میکنند. یک وقت هست که فرض کنید رادیوی فلان کشور یا تلویزیون فلان کشور یک کاری دارد برای خودش میکند؛ این نیست، اصلاً هدف اینجا است؛ با زبان فارسی [برنامه میسازند]؛ آن را با وقت استفاده ی فارسی زبان یا عنصر ایرانی تطبیق میکنند؛ مسائل ما را رصد میکنند و بر طبق آن مسائل، موضوعات و محتوا برای رسانه ی خودشان تهیّه میکنند؛ یعنی کاملاً واضح است که هدف اینجا است. خودشان هم میگویند، انکار هم نمیکنند»  

«تهاجم، در اواسط دوران جنگ به وسیله ی ابزارهای تبلیغی و گفتارهای غلط و کج اندیشانه شروع شد و آن ته نشین ها و رسوبهای ذهنی و روحی خود ما مردم هم در تأثیرگذاری اش مؤثر بود. اما باز حرارت جنگ، مانع بود، تا جنگ تمام شد. بعد از جنگ، این جبهه ی جدید، به شکل جدی مشغول کار شد. دشمن با یک محاسبه فهمیدکه جمهوری اسلامی را باتهاجم نظامی نمی شود از بین برد. محاسبه ی قبلی، غلط از آب درآمده بود. دیدند بامحاصره ی اقتصادی هم نمی شود»   مقام معظم رهبری بعنوان یک روشنفکردرسال 71 و قبل ازآن پیش بینی کرده بودند که ممکن است باجنگ نرم به جان ایران بیفتند. به همین دلیل درسال 1373، تنها سه شبکه تلویزیونی فارسی زبان علیه ایران فعالیت می کردند که این آمار در سال 1391 به 125 شبکه رسید. وقتی فهمیدند با جنگ نظامی نمی توان با ایران مبارزه کنند و به تعبیر مقام معظم رهبری از جنگ نرم استفاده کردند و سه شبکه را که در آن شروع موفقیتشان را دیدند به 125 فقط فارسی زبان شبکه رسانده اند و روی مردم ایران و فرهنگشان کار میکنند. به همین دلیل است که دائما مقام عظمی ولایت تاکید میکنند «سه موضوع در تقویت کشور بسیار نقش دارد: یکی مسئله ی علم و فناوری است، یکی اقتصاد است، یکی فرهنگ است.

در این سه بخش ما باید سرمایه گذاری کنیم؛ اینها عناصر کلیدی اند. دولتهای ما، مسئولین ما، مؤثرین و متنفذین ما، درهر سه قسمت بایستی فعال بشوند و کار بکنند... البته از همه ی اینها مهم تر، مسئله ی فرهنگ است؛ بخصوص در سطح باورها و عقاید مردم. می بینید چقدر دارند سرمایه گذاری میکنند. بسیاری از سرمایه های گوناگون بین المللی صرف ایجاد رسانه های اثرگذار میشود، از قبیل ماهواره و اینترنت و موبایل و امثال اینها؛ دارند سرمایه های زیادی راصرف میکنند برای اینکه برروی عقاید مردم و باورهای مردم اثر بگذارند و اینها را درواقع از حیطه ی نفوذ نظام اسلامی و ارزشهای اسلامی خارج کنند؛ که البته پادزهر آن هم این است که ما بتوانیم در سطوح مختلف، نسبت به باورها طرحهای تبیینی و اقناعی داشته باشیم؛ علمای ما، سازمانهای فرهنگی ما، سازمانهای تبلیغاتی ما، گویندگان ما، صداوسیمای ما باید بتوانند این باورها را در ذهن مردم تثبیت کنند و تعمیق کنند که البته ارتباط مستقیم علما با مردم، یک عامل و عنصر بی بدیلی است؛ هیچ چیزی جای این را نمیگیرد.»   رهبر معظم انقلاب تمامی کسانی را که می توانند روی باور های مردم اثرگذار باشند را مورد خطاب قرار داده و ازآنها میخواهد که در مقابل دشمن صفآرایی کنند.

آسیب شناسی

آسیب شناسی در حوزه فرهنگ نماز در کلام مقام معظم رهبری (دامت برکاته) به طور کلی به دو دسته فردی و گروهی قابل تقسیم است (گسترده تر کردن موضوع در این پژوهش نمیگنجد) به طوری که در هر بخش، به کمبودها، نقاط ضعف و آسیب ها اشاره فرموده اند و راه حل هایی را متذکر شده اند که متوجه فرد یا گروه مورد نظراست که می بایست به آنها عمل کند تا ترویج و تعالی فرهنگی نماز بهتر صورت گیرد. منظور از فردی این است که خود مردم به توصیه ها عمل کنند و منظور از گروهی این است که مسئولین و مدیران و کارشناسان و کسانی که میتوانند در امر نماز تاثیرگذار باشند می بایست به توصیه ها عمل کنند.

فردی

اولین آسیب غفلت و محاسبه نکردن نفس است. امام رضا علیه السلام می فرماید: مَن حاسَبَ نَفسَهُ رَبَحَ و َمَن غَفَلَ عَنهَا خَسِر؛ آن کسی که نفسش را محاسبه کند، سود برده است و آن کسی که از محاسبه نفس غافل بماند، زیان دیده است.6 آیت الله خامنه ای (دامت برکاته) در این مورد میفرمایند «اولی ترین نقطه ای که انسان خوب است به فکر بیفتد، رابطه ی خودش با خداست. اول سال که میشود، آدم فکر کند که خب، سال گذشته و قبلش هر جور بود، گذشت؛ الان یک مقطع جدیدی است؛ یک رابطه ی جدیدی با خدای متعال تعریف کنیم؛ هم در جنبه های ایجابی، هم در جنبه ی نفی ای. جنبه ی نفی ای یعنی گناه. انسان به بعضی گناه ها عادت کرده؛ لذا اهمیت آنها را درک نمیکند.

اگر انسان یک تأمل بکند، اینها را در رفتار خودش، در عمل خودش متوجه میشود. محاسبه ی نفس، خیلی چیز خوبی است. انسان باید خود را محاسبه کند، بعد یکی یکی از انجام گناهان خود کم کند. ما به بعضی از گناه ها عادت کرده ایم گاهی انسان پنج تا، شش تا، ده تا گناه را عادت کرده همت کنیم اینها را یکی یکی کنار بگذاریم؛ این نقاط ضعف را یکی یکی کم کنیم. در جنبه ی ایجابی هم همین جور. به نظر من اگر چنانچه شروع اهتمام از خودِ همین نماز باشد چون نماز خیلی مهم است این خیلی کارگشاست. انسان نماز را خوب بخواند، با توجه بخواند، حضور قلب داشته باشد. حضور قلب یعنی انسان از آنچه که میگوید و آنچه که در ذهنش میگذرد و بر زبانش جاری میشود، غافل نباشد؛ اینجور نباشد که نفهمد»

بنابراین دومین آسیب می تواند عدم حضور قلب در نماز باشد. پیامبر اکرم (ص) در این مورد می فرمایند: إنّ العَبدَ لَیُصَلِّی الصَّلاهَ لا یُکتَبُ لَهُ سُـدسُها ولاعُشرُها، وإنّما یُکتَبُ للعَبدِ مِن صلاتِهِ ما عَقَلَ مِنها. (گاه) بنده ای نماز می خواند، امّا یک ششم و (حتی) یک دهم آن هم برایش نوشته نمی شود؛ تنها آن مقدار از نماز بنده به حساب می آید که با شناخت و توجّه همراه باشد.

مقام معظم رهبری در بیان دیگری می فرمایند «کیفیت یافتن نماز بدین معنی است که نماز، با حال و حضور ادا شود؛ نمازگزار به نماز با چشمِ «میعاد ملاقات با خدا» بنگرد و در آن، با خدای خود سخن بگوید و خود را در حضور او ببیند؛ نماز را تا میتواند در مسجد و تا میتواند به جماعت بگزارد»  بنابراین حضور قلب در نماز بسیار مهم است و میتواند فرد را بیشتر به خداوند نزدیک کند.

از این پیام آسیب سوم برداشت می شود و آن عدم خواندن نماز به جماعت است که میفرماید نماز را تا میتواند در مسجد و تا میتواند به جماعت بگزارد. امام رضا علیه السلام در این مورد فرمود: انما جعلت الجماعه لئلا یکون الاخلاص و التوحید و الاسلام و العباده لله الا ظاهرا مشکوفا مشهورا. «علت تشریع نماز جماعت آن است که اسلام و توحید و بندگی و اخلاص به خداوند متعال در معرض دید عموم و ظاهر و مشهور در میان مردم باشد.»0 همچنین نماز جماعت باعث برادری، وحدت و نشان دادن قدرت اجتماعی اسلام در برابر دشمنان است و به همین دلیل است که احادیث و روایات بسیاری در این مورد بیان شده است.

توصیه امام علی علیه السلام به اقامه نماز و خالی نگذاشتن خانه خدا: نماز پایه ی دین شماست. درباره ی خانه ی خدا، تا هستید، نگذارید خانه ی خدا خالی بماند. اگر خانه ی خدا ترک شود، شما مهلت داده نمی شوید (نامه 47 نهج البلاغه) بدین معنی که عدم خواندن نماز به جماعت باعث گسستگی و عدم مهلت توسط دشمن است. به همین جهت است که مقام معظم رهبری در بیان دیگری میفرماید «بشریت امروز به نماز خالص و کامل و پرشور اسلامی، از همیشه نیازمندتر است»  

از این رو نماز جماعت در جامعه امروزی بیش از پیش برهمگان حتی الامکان واجب است. «در نهج البلاغه چنین آمده است. «و عن ذلک ما حرس اللَّه عباده المؤمنین بالصلوات والزکوات و مجاهدةالصیام فی الایام المفروضات، تسکیناً لاَطرافهم و تخشیعاً لابصارهم و تذلیلاً لنفوسهم و تخفیضاً لقلوبهم و اذهاباً للخُیلاء عنهم». (خطبه 192) یعنی: خداوند بندگانِ مؤمن را بانمازها و زکاتها و روزه های دشوار از کبر و خودبینی محافظت و حراست می کند: به پیکر آنان آرامش می بخشد، به دیدگان آنان فروتنی می دهد، نَفْس آنان را رام می سازد، دلهای آنان را افتادگی می آموزد، و خودپسندی را از آنان دور می کند. در کشور اسلامیِ ما همه ی آحاد مردم، بویژه بلندپایگان علمی و اجتماعی و مالی، به این خصوصیات نیازمندند. بلای طغیان، و تجاوز، و زورگوئی، و زیاده طلبی، و تحقیر دیگران، و نادیده گرفتن حقِ صاحبانِ حق، امروزه بزرگترین آفت جوامعِ بشری و جامعه ی جهانی است و علاج این همه، در این بیان والای علوی علیه السّلام است»  و در آخرین نکته از این بخش میفرمایند «نماز در هیچ حالی نباید ترک شود»

 گروهی

این بخش به آسیب هایی که جامعه و عوامل آن می توانند به فرهنگ نماز وارد سازند و یا می توانند فرهنگ نماز را از آسیب نجات دهند مرتبط است و در سه بخش تقسیم شده است:

ساخت مساجد

ساخت مسجد می تواند در پیشرفت فرهنگ نماز کمک بسزایی انجام دهد. از این رو پیامبر خدا صلی الله علیه و آله میفرماید: هر کس برای خدا مسجدی بر پا کند، خداوند، مانند آن را برایش در بهشت بر پا خواهدکرد.14 مقام معظم رهبری دراین مورد میفرماید: «یکی از چیزهائی که حتماً بایستی مورد توجه قرار بگیرد و مسئولین محترم به آن توجه کنند، پرداختن به مساجد است. ما ... کمبود مساجد خیلی داریم هم در روستاها، هم حتّی در شهرها این کمبودها را باید جبران کنند» «همه ی کارهای مهندسی بزرگ بایستی یک پیوست مسجد و نمازخانه داشته باشد.

وقتی مترو طراحی میکنیم، برای ایستگاه مترو، مسجد در آن ملاحظه شود؛ ایستگاه قطار طراحی میکنیم، فرودگاه طراحی میکنیم، مسجد در آن حتماً دیده شود. شهرک طراحی میکنیم، مسجد در مراکز لازم که ممکن است بیش از یکی لازم باشد، در او حتماً ملاحظه شود. آیا ممکن است ما یک شهرک را طراحی کنیم، خیابان کشیِ او را فراموش کنیم؟ میشود شهرکِ بدون خیابان؟ با این چشم باید به مسجد نگاه کرد. شهرک بدون مسجد معنی ندارد. وقتی انبوه سازان ساختمان میخواهند مجوز بگیرند برای انبوه سازی و ساختمان بسازند، در نقشه ای که ارائه میدهند که مجوز بر اساس او صادر میشود، باید نمازخانه دیده شود. ما باید با نمازخانه اینجوری برخورد کنیم» بنابراین کمبود مسجد باعث آسیب وارد کردن به فرهنگ نماز است. هرپروژه عمرانی که صورت میگیرد وجود یک مسجد یا نمازخانه در آن لازم است که ارگان های مربوطه باید به این نکته توجه کنند.

نکته‌ای دیگر که در باب مسجد حائز اهمیت است استفاده اعلی از مسجد است به طوری که مقام معظم رهبری در این مورد میفرمایند «مسجد فقط برای نماز نیست؛ در مسجد انواع عبادات هست. از جمله ی آن عبادات، تفکّر است که «تفکّر ساعة خیر مِن عبادة سنة»، یا در بعضی از روایات است که «من عبادة اربعین سنة»، یا «سبعین سنة» البته فکر کردن درست افراد مسجد برو، این فکر را به وسیله ی شنیدن سخنان عالم دین و فقیه به دست می آورند.

بنابراین مسجد، هم مدرسه است، هم دانشگاه، هم مرکز تفکّر و تأمل، هم مرکز تصفیه ی روح، هم مرکز خلوص و مرکز اتّصال بنده به خداست. ارتباط زمین و آسمان است. جایی است که انسان خود را به منبع لا یزال فیض و قدرت وصل می کند. انسان در مسجد، خود را به خدا متّصل می کند»   بنابراین آباد کردن مساجد با علم و دانش، نماز، تفکر و ارتباط با خداوند عبادت است به طوری که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می فرمایند: خدای عز و جل در روز رستاخیز می فرماید: «همسایگان من کجایند؟» فرشتگان می گویند: چه کسانی را سِزد که همسایه شما باشند؟ می فرماید: «آبادگران مسجدم». ازاین رو ارگانهای مربوط به پروژه های عمرانی و شهرداریها و شرکتهای مربوطه می بایست تا آنجا که ممکن است در پروژه های خود مسجد و نمازخانه به پا کنند و مردم و عالمان و فقیهان و امام جماعت در حد والایی از مسجد استفاده کنند. «یکی از علل پیروزی این انقلاب مبارک در ایران اسلامی و یا لااقل سهولت این پیروزی این بود که مردم به مساجد اقبال پیدا کردند؛ جوانان مساجد را پر کردند و علمای اعلام، مساجد را به عنوان مرکزی برای تعلیم، تربیت، روشنگری افکار و اذهان، مورد استفاده قرار دادند و مسجد، مرکزی برای حرکت، آگاهی، نهضت و افشای اسرار زمامداران فاسد و خودفروخته ی رژیم طاغوت شد. در دوره ی مشروطیت هم همین طور بوده است؛ در دوره ی ملی شدن صنعت نفت هم تا حدودی همین طور بود؛ در زمان انقلاب هم که این مسئله، به حدّ اعلی رسید»  

 فرهنگ‌سازی نماز

یکی از فسادهایی که در حال رواج است روی برگرداندن از مذهب و دین و روآوردن به تجدد و غرب زدگی است و متاسفانه رو به رشد است و نباید از آن غافل شد. با توجه به اینکه یکی از واجبات دین اسلام نماز است مقام معظم رهبری (دامت برکاته) تاکید فراوانی به فرهنگ سازی آن می کنند و از اقشار و گروه های مختلف میخواهد که نگذارند دشمنان این فریضه بزرگ را در میان امت اسلامی از بین ببرند و نابود کنند. به همین جهت در سخنانی بلیغ می فرمایند «نماز را، حقیقت مقدس و گوهر درخشان را که عطیه ی الهی به امت محمّد مصطفی (صلّی اللَّه علیه واله) است، قدر بشناسید در این وظیفه هر کسی سهم ویژه ای دارد: پدران و مادران با گفتار و کردار خود، فرزندان را به نماز تشویق و راهنمایی کنند. معلمان، شاگردان مدارس و دانشگاهها را در سمت و سوی این حقیقت درخشان به حرکت وادار نمایند.

فضلا و علما و روحانیون محترم، امامت جماعت در مراکز آموزشی و اقامتگاههای دانشجویان، برای نسل نو را فرصتی مغتنم بشمرند. نویسندگان کتابهای درسی، رازها و رمزها و درسهای نماز را در کتابهای درسی بگنجانند. وزارت ارشاد و سازمان تبلیغات و صدا و سیما از هنر به ویژه هنر سینما برای نشان دادن گوهر نماز و چهره ی نمازگزار بهره بگیرند. هنرمندان عزیز با زبان شعر و قصه و نقاشی و جز اینها، و با آفرینش آثار هنری با کیفیت، بلکه برجسته، دست چیره ی هنر را به کاری چنین شایسته مشغول سازند.

در مدارس، معلمان و مدیران، و درهمه ی مراکز، مسؤولان، باحضورخود در صفوف نماز، نمازگزاران را تشویق کنند. در گردهمایی های علمی و فرهنگی و آموزشی و تبلیغی، نماز را در وقت خود همچون الهام بخش صداقت و هدایت به جای آورند. نویسندگان و گویندگان دینی درباره ی نماز و مفهوم و فلسفه و هدف و آثار و برکات و احکام آن بگویند و بنویسند» 20 این پیام مقام معظم رهبری که سرشار از مفاهیم ارزنده در فرهنگ سازی نماز است باید به صورت گسترده زیر نظر گروه های مختلف نامبرده اجرا گردد که این امر مهم از بین نرود.

یکی از عوامل شکل گیری شخصیت کودک پدر و مادر و اهمیت آنها به فرزند است. کودک اولین ویژگی های شخصیتی خود را از پدر و مادر دریافت میکند زیرا ذهن کودک در اوایل زندگی آزاد است و معمولا الگوپذیری میکند و به دلیل اینکه کودک بیشتر با پدر و مادر خود درارتباط است الگو را از والدین خود مخصوصا مادر برداشت میکند. بنابراین پدر و مادر نقش بسیار مهمی در پیشرفت مذهبی فرزند خود دارند. بعد از پدر و مادر فرهنگ سازی نماز طبق نظر مقام معظم رهبری بر عهده رسانه و مخصوصا صدا وسیما و هنر است. در قالب هنر است که میتوان ذهن ها را اصلاح کرد. به طوری که در بیانی دیگر میفرمایند «تلاش های فرهنگی و هنری و برنامه ریزی های آموزشی و غیره، همه باید به گونه ای طراحی و اجرا شود که نماز، با کیفیت مطلوب، روزبه روز در میان مردم به ویژه جوانان و نوجوانان رونق گیرد و همه به راستی از این چشمه ی پاکی و روشنی بهره مند گردند. بی شک دستگاه های متعدد امور فرهنگی و آموزشی و صداوسیما و دست اندرکاران اداره ی مساجد، بیش از دیگران باید احساس مسئولیت کنند»   

بنابراین اولین مورد فرهنگ سازی نماز به عهده پدر ومادر و بعد ازآن رسانه و هنر است و در مراتب بعدی میتواند موارد اشاره شده در بیانات مقام معظم رهبری باشد که تمامی این گروه ها باید دست در دست هم این فریضه بزرگ الهی را ترویج دهند. بسط بیشتر این موضوع به علت مشخص بودن و رسا بودن بیانات رهبر معظم انقلاب قابل گنجاندن در این پژوهش نیست. همچنین از جوانان امت اینگونه میخواهد «شما افسران جوان جنگ نرم هستید و عرصه ی جنگ نرم، بصیرتی عمّارگونه و استقامتی مالک اشتروار میطلبد؛ با تمام وجود، خود را برای این عرصه آماده کنید»  

– آسیب های وارده به نماز

آسیب های وارده به نماز و فرهنگ دینی از منظر مقام معظم رهبری (دامت برکاته) بسیار گسترده است اما به جهت خلاصه‌گویی و مفید بودن مطلب جدای از تهاجم فرهنگی که پیش از این بررسی شد به مهمترین و در عین حال کامل ترین مطالب اشاره می گردد:

* جنگ نرم: جنگ نرم ازمهمترین مباحث مقام معظم رهبری و ازموضوعات روشنفکرانه معظم له در سالهای اخیر است که بسیار باید مورد توجه قرار بگیرد و ایشان معتقداند دشمن دیگر با جنگ نظامی کار نمی کند و هدفش جنگ نرم و از بین بردن اراده مردم، ذهن و فکر مردم است. اراده و ذهن و فکر مردم به علت اینکه در یک کشور اسلامی زندگی میکنند اغلب رو به اسلام دارد و از منظر مقام معظم رهبری دشمن هدفی جز تغییر اراده و فکر و ذهن عمومی ندارد. رهبر معظم انقلاب در بیانی دیگر می فرمایند «امروز تأثیر رسانه ها و تلویزیونها و هنرها و این شبکه های عظیم اطلاع رسانیِ اینترنتی و... ازسلاح و از موشک و از بمب اتم بیشتر است. امروز دنیا، یک چنین دنیایی است» همچنین میفرمایند «در جنگ روانی و آنچه که امروز به او جنگ نرم گفته میشود در دنیا، دشمن به سراغ سنگرهای معنوی می آید که آنها را منهدم کند» «جنگ نرم؛ یعنی جنگ به وسیله ی ابزارهای فرهنگی، به وسیله ی نفوذ، به وسیله ی دروغ، به وسیله ی شایعه پراکنی» بنابراین باید با این آسیب مقابله کرد و امید داشت و نگذاشت دشمن اراده امت را تغییر دهد. راه حل آن امید و مقاومت است که آن را همواره زنده نگه دارید.

* نقاط ضعف: پیش از این مشخص شد که تهاجم فرهنگی و جنگ نرم آسیب هایی را به فرهنگ نماز وارد کرده و اگر نتوان با آنها مقابله کرد زیانهای فراوان تر و غیر قابل جبرانی به فرهنگ نماز وارد می سازند. همانطور که گفته شد مقام معظم رهبری آنها را پیش بینی نموده است و به افراد و گروه های مختلف تذکر داده اند. جدای از این موارد، در خود ملت نقاط ضعفی وجود دارد که باعث شده است آسیب هایی به فرهنگ متعالی نماز وارد گردد.

رهبر معظم انقلاب این آسیب ها را شناسایی کرده است و در پیامی به مسئولین بخش های مختلف میفرمایند «ترویج نماز، هر حرکت و تلاشی است که در راه همگانی کردن آن، وتبیین اهمیت آن، و آسان کردن دسترسی به آن، بتوان صورت داد. صاحبان اندیشه و بیان، با گفتن و نوشتن؛ دارندگان رسانه ها و منبرها با پرداخت جذّاب و هنری؛ مسئولان دستگاهها هر یک متناسب با کارکرد آن دستگاه، میتوانند این وظیفه ی بزرگ را ادا کنند.

کمبود مسجد در شهر و شهرک و روستا؛ نبود جایگاه نماز در مراکز اجتماعات همچون ورزشگاه و بوستان و ایستگاه و مانند آن؛ مراعات نشدن وقت نماز در وسائل مسافرتهای دور دست؛ نپرداختن شایسته به نماز در کتابهای درسی؛ نپرداختن به پاکیزگی و بهداشت در مساجد؛ نپرداختن امام جماعت به تماس با مأمومین؛ و هر کمبود دیگری از این قبیل ها، نقاط ضعفی است که باید همتهای بلند بر زدودن آن برانگیخته شود و نشانه ی ایمان صاحبان تمکّن یعنی اقامه ی نماز، در جامعه ی اسلامی ما روز بروز نمایان تر گردد»   بنابراین مسئولین بخش های مختلف و با کمک مردم می بایست دست در دست یکدیگر در ترویج فرهنگ نماز فعالیت کنند و فرمایشات مقام عظمی ولایت را تحقق بخشند.

از دیگر نقاط ضعفی که رهبر معظم انقلاب عنوان کرده اند می توان به این مورد اشاره کرد که «غفلت از روحیه ی جهادی و ایثار، غفلت از تهاجم فرهنگی دشمن، غفلت از در کمین بودن دشمن، غفلت از نفوذ دشمن در فضای رسانه ای کشور، بی مبالاتی نسبت به حفظ بیت المال؛ اینها گناهان ماست، اینها نقاط ضعف ماست»

در پایان با روایتی از حضرت امیر علیه السلام اهمیت یاری رهبر مشخص می شود که میفرمایند: کسی که زمان یاری رهبرش خواب باشد زیر لگد دشمن بیدار می شود.

نتیجه گیری

از منظر مقام معظم رهبری (دامت برکاته) فرهنگ شکل زندگی مردم، عادات و رفتارهای مردم است که سالهاست مورد هجوم غرب و بیگانه قرار گرفته است و اگر از تهاجم فرهنگی جلوگیری نشود فرهنگ ایرانی اسلامی را از بین می برند و آن را طبق غرب می سازند. جنگ نرم متاسفانه از جنگ نظامی و بمباران اتمی وحشتناک تر و خطرناک تر است و مقابل این جنگ باید با امید، تلاش، پیشرفت و ... صفارایی کرد.

فرهنگ نماز یکی از عوامل مهم جامعه اسلامی است که از اهداف مهم دشمن این است که این فرهنگ را از بین ببرد و روح آن را بی تاثیر کند. تمامی مسئولین، ارگان ها، سازمان ها، شرکت ها، آموزش و پرورش، مطبوعات، رسانه، مساجد، امامان جماعت، والدین و هرکسی که در امر مهم ترویج فرهنگ نماز نقش دارد باید دست در دست یکدیگر این امر مهم و ضروری را در جامعه اسلامی رواج دهند و نگذارند نقشه های شوم دشمن برا این امت مسلط شود. از مساجد، مطبوعات، رسانه و هنر بهترین بهره را در زمینه نماز باید برد. همچنین در امر نماز نقاط ضعف داخلی وجود دارد که باید آنها را اصلاح نمود تا این فریضه بزرگ الهی اسلامی روز به روز پررنگ تر گردد./998/د101/ب6

منبع: مرکز اسناد انقلاب اسلامی