حکایت حسرت ما و مسیحی عاشقی که عمرش را در دریای معارف علوی گذراند
به گزارش سرویس اندیشه خبرگزاری رسا ما شیعیان جرج جرداق را با نام و یاد علی(ع) می‌شناسیم. نویسنده‌ای که افتخار بزرگش توجه و تمرکزی بود که نسبت به شخصیت یگانه شهسوار آفرینش از خود به ظهور و بروز رساند و در دنیای قلم، ارادت و شیفتگی نسبت به امیر علم و بیان و سفیر آسمان و عرفان، مولای متقیان امیرمؤمنان علی(ع) آثاری بایسته و شایسته از خود برجای نهاد.
نشانه‌ای زیبا و درخشنده از جاذبه آسمانی علی(ع)
جرج جرداق در عین حال که نشانه‌ای روشن و زیبا و درخشنده از حب علی(ع) و کشش عرفانی و جذبه روحانی حضرتش در میان غیر مسلمانان آزاده جهان بود، اما انذار و تأملی خطیر و تکان دهنده را نیز به خصوص برای ما شیعیان به همراه داشت که وقتی جرداق مسیحی، نهج البلاغه را چهل بار مطالعه کرده و از شخصیت و آثار مولای متقیان این گونه تأثیر پذیرفته و در جهان ادب و فکر و اندیشه و قلم اثرگذاری نموده، چرا ما شیعیان با این یگانه منابع زرخیر و سرشار از زیبایی و معنویت و عرفان بیگانه‌ایم و گاه حتی در تمام طول عمرمان، توفیق تورقی نیز در این دریای بی‌کرانه معرفت علوی نمی‌یابیم؟
جرج جرداق مسیحی و حکایت دلدادگی رشک برانگیزش به علی(ع)
جرج جرداق وقتی از امیرالمومنین(ع) سخن می‌گوید، تو گویی در امواج خروشان و استعلایی اقیانوسی از عظمت و اخلاق و فهم و معنویت غرقه می‌گردد و با عشق و شور و هیجانی ربانی، آن چنان مسحور و گداخته عزت و عظمت مولا می‌گردد که به راستی هر چشمی را خیره و هر عقلی را مدهوش خویش می‌سازد. او برجسته‌ترین کارهای تألیفی و بزرگ‌ترین و ماندگارترین نوشته‌های پرمخاطب خویش را در همین وادی عشق علوی بنانهاد و به یادگار گذارد.
امام علی(ع) صدای عدالت انسانی، اثری باشکوه و خواندنی
از معروف‌ترین و محبوب‌ترین اثرش یعنی «امام علی(ع) صدای عدالت انسانی» گرفته تا مابقی کتاب‌های ماندگار و جاودانه او که به دلیل پیوند عمیق و وثیقی که با حقیقت علوی و فرهنگ ناب و آسمانیش برقرار کرده، به مانایی و جاودانگی رسیده است. این شخصیت شناخته شده در جهان که هم قلمی بایسته و شایسته داشت و هم محتوایی قابل اتکاء، از خردسالی با منابع غنی و اصیل اسلامی و شیعی، همچون قرآن کریم و نهج البلاغه مأنوس بود.
یک مسیحی بی‌یدک مسلمانی، محمل زیباترین معانی وحیانی
یک مسیحی بی‌آنکه اسلام آورد و نام مسلمانی را با خود یدک کشد، حقیقت اسلام را در آین تابناک امام علی(ع) و بیان و منش و روش و شخصیت بی‌بدیل او، دریافت و دُر یافت. کتاب «امام علی(ع) صدای عدالت انسانی» است در 5 جلد و 1300 صفحه به زوایای مختلف زندگی و سیره امام علی(ع) پرداخته و نکات دیگری همچون مقایسه اصول انقلاب کبیر فرانسه و اعلامیه حقوق بشر با اندیشه‌های مومنانه و حقیقت خواهانه امیرالمؤمنین علی(ع) در طول دوران حیات طیبه‌اش، چه در حکومت و چه در سکوت و... نیز در آن مورد توجه نویسنده و پژوهشگر شهیرش قرار گرفته است. جرج جرداق کتاب ارزشمند دیگری درباره امام علی(ع) دارد به نام «روائع نهج البلاغه» که به زبان فارسی نیز ترجمه شده و ان نیز دارای ارزش‌های قابل توجه و تمرکزی در این باب است.
جرج جرداق کیست و از کجا برآمده است
باری، جرج سمعان جرداق، پژوهشگر و نویسنده برجسته و شهیر مسیحی لبنانی، در سال 1931م در منطقه مرجعیون در جنوب لبنان به دنیا آمد. در خانواده‌ای غسّانی رشد کرد و در دوران ابتدای زندگیش با این که سنی نداشت، اما با جدیت و شوق و تلاشی قابل توجه، به حفظ سوره‌های قرآن و خطبه‌های نهج‌البلاغه روی آورد و آن قدر مستعد و آماده بود که ادبیات و زیبانویسی مبتکرانه خویش را در اولین تجربه جدی‌اش در 13 سالگی، با نگارش نمایشنامه‌ای به نام «پگاه» به عالم قلم تقدیم نمود.
او سپس به بیروت رفت و تحصیلات خود را در دانشکده «پاتریارک» پی گرفت و در 17 سالگی نخستین کتابش را به نام «واگنر و زن» نگاشت و عرضه نمود. کتابی که تحسین همگان را برانگیخت و کاری کرد که شخصیتی همچون شیخ عبداللّه علایلی، درباره آن بگوید: «چنین بیان ادبی در سراسر روزگار بی‌مانند است!» این نویسنده و پژوهشگر نابغه مستعد و حق جو، خود یکی از اساتید برجسته در حوزه ادبیات و فلسفه اسلامی در دانشگاه بیروت به شمار می‌رفت.
سی جلد کتاب ناب که گوهرهایش منقش به نام زیبای علی(ع) است
از او سی جلد کتاب منتشر شده است که از آن جمله می‌توان به واگنروزن، کاخ‌ها و کوخ‌ها، علی و حقوق انسان، از علی تا انقلاب فرانسه، علی و سقراط، علی و روزگار خویش، علی و ناسیونالیسیم عربی، شگفتی‌های نهج‌البلاغه، صلاح‌الدین و ریکاردو، قلب شیر، شاعر و کنیز در کاخ‌های بغداد و نیز دیگر نوشتارهای قابل توجه و ارزشمند در حوزه تاریخ و ادبیات و فلسفه اشاره نمود.
جرج جرداق عاشق شخصیت، مرام و منش مولای متقیان امام علی(ع) بود؛ آن چنان‌که خود در این باره می‌گوید: «نهج‌البلاغه جزء نخستین کتاب‌هایی بود که در دوران کودکی در کنجی می‌خواندم و به خاطر می‌سپردم. به راستی باید اسلام واقعی را در وجود شخصیت‌هایی چون علی بن ابی طالب(ع) جست‌وجو کرد. اگر حیات فاقد نور ایمان باشد که لازمه هدایت انسان است، زندگی معنایی ندارد. از جمله سرچشمه‌های این نور، علی ابن ابیطالب(ع) است.»
صدای عدالت علی(ع) از حنجره یک مسیحی آزاده و حق جو
در کتاب ارزشمند و پویا و ماندگار «امام علی(ع) صدای عدالت انسانی» مباحثی در حوزه شخصیت و زندگی امام علی(ع) از تولد تا شهادت، مقایسه اصول انقلاب فرانسه و نیز حقوق بشر با افکار و اندیشه‌های امام علی(ع)، ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری امیرالمؤمنین(ع)، معرفی امام علی(ع) از دید شخصیت‌های جهانی و نیز دیگر نکات و نقاط روشن و ارزشمند و آموزه‌های عرفانی و ربانی آن وجود مبارک، مورد توجه نویسنده قرار گرفته است.
کتابی که در کنار نام و عنوان اصلیش که همانا تعبیر زیبا و رسای «امام علی(ع) صدای عدالت انسانی» است، برای هر یک از مجلداتش نیز، عنوانی جذاب و جالب دارد که به نوعی گویا و جویای وجهی از منشور وجود حضرت مولای متقیان(ع) است. در جلد اول با عنوان علی و حقوق بشر، به معرفی ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری و نیز افکار و عقاید امام علی(ع) در این حوزه پرداخته است. جلد دوم با عنوان علی و انقلاب فرانسه، به مقولاتی نظیر قرون وسطی، راه تکامل و پیشرفت اروپا، آزادی فرانسه و انگلستان، اعلامیه حقوق بشر و... توجه شده است.
تصویری سترگ و شگرف از یک علی(ع) انقلابی و دوست داشتنی
جرداق در این بخش از کتاب، به وجه انقلابی بودن امام علی(ع) نیز اشاره کرده و این وجه را یکی از ویژگی‌های مهم امام(ع) دانسته و معتقد است: «چنان‌که اسلام انقلابی بر ضد اجتماع جامد جاهلیت بود، وجود علی بن ابیطالب نیز انقلابی بر ضد گروهی بود که خواستند از آن هدف‌های پاک و نیکوی اجتماعی که اسلام به خاطر آن بپا خاسته بود، منحرف گردند و در واقع، علی، پس از محمد بن عبد الله، نماینده و سمبل این انقلاب، تعیین‌کننده اصول و قوانین آن، روشن‌سازنده هدف‌های آن و کوشنده در راه بسط و عمومی ساختن منافع آن بود.»
در آخر هم بحث اصول انقلاب امام علی(ع) با اصول انقلاب فرانسه مقایسه شده است؛ «همان علی بن ابیطالبی که با شمشیر خود در برابر لشکر تجاوزکاران ایستاد و با قلب و زبان خود در مقابل لشکری از افکار و نظریات ارتجاعی مقاومت ورزید و با اندیشه بی‌نظیر و نظر خلل ناپذیر و سرسختی خود در قبال طوفان‌ها، با لشکری از سازمان‌های نجباء و فئودال‌ها و آز و طمع‌های بزرگان و سرشناسان، ایستادگی نمود!...»
جلد سوم با عنوان علی و سقراط، به علت مقایسه افکار و اصول امام علی(ع) با اصول اعلامیه حقوق بشر می‌پردازد و می‌گوید: «امام علی با اینکه در قانون و برنامه کلی خود، مانند اعلامیه حقوق بشر و یا اعلامیه‌ها و قوانین جدید دیگر، به شماره‌گذاری و ترتیب مواد نپرداخته است، ولی اگر ما مختصر کوششی به کار ببریم، می‌توانیم همین ترتیب و درجه‌بندی مواد را در قانون امام نیز بیابیم و به دست آوریم.» در جلد چهارم که با عنوان علی و دوران زندگانی‌اش منتشر شده، به موضوع مهم خلافت علی(ع) و رویدادهای دوران ایشان تمرکز شده است. جلد پنجم با اسم علی و قومیت عربی، به دیدگاه‌های مستشرقانِ «مُنصف» و مستشرقان «متعصب و غیرمنصف»، پیرامون شخصیت امیرالمؤمنین علی(ع) توجه کرده است.
باری، همچنان که گفتیم، ما شیعیان جرج جرداق را با نام و یاد علی(ع) می‌شناسیم. نویسنده‌ای که افتخار بزرگش توجه و تمرکزی بود که نسبت به شخصیت یگانه شهسوار آفرینش از خود به ظهور و بروز رساند و در دنیای قلم و ارادت و شیفتگی نسبت به امیر علم و بیان و سفیر آسمان و عرفان، مولای متقیان امیرمؤمنان علی(ع) آثاری بایسته و شایسته از خود برجای نهاد.
و تردیدی نیست که تأمل در زندگی و منش و مسیری که این مسحی آزاداندیش و متفکر برجسته و حق‌جو طی نمود، در عین حال که نشانه‌ای روشن و زیبا و درخشنده از حب علی(ع) و کشش عرفانی و جذبه روحانی حضرتش در غیرمسلمانان آزاده جهان بود، اما انذار و تأملی خطیر و تکان دهنده را نیز به خصوص برای ما شیعیان به همراه داشت که وقتی جرداق مسیحی نهج البلاغه را چهل بار مطالعه کرده و از شخصیت و آثار مولای متقیان این‌گونه تأثیر پذیرفته و در جهان ادب و فکر و اندیشه و قلم اثرگذاری نموده، چرا ما شیعیان با این یگانه منابع زرخیر و سرشار از زیبایی و معنویت و عرفان بیگانه‌ایم و گاه حتی در تمام طول عمرمان، توفیق تورقی نیز در این دریاهای بی کرانه معرفت علوی نمی‌یابیم؟
منابع و پی نوشت‌ها:
«گفتگویی با ادیب شاعر، جرج جرداق» مصاحبه شونده: جرج جرداق ترجمه آژیر، حمیدرضا، مجله مشکوه، شماره 45
«آشنایی با دیدگاه‌های جرج جرداق مولف کتاب الامام علی (ع) صوت العداله الانسانی» مجله پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، شماره 2
«انقلابی بزرگ» مجله درس‌هایی از مکتب اسلام، ترجمه سید هادی خسروشاهی، شماره 6، سال هفتم
«امام علی (ع)، صدای عدالت انسانی» ترجمه سید هادی خسرو شاهی، چاپ دهم، چاپخانه سوره
سجاد حسنی
/830/702/ر