زینب کبری اسوه صبر و بصیرت
به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا، بدون شک یکی از عوامل زنده نگه داشتن واقعه عاشورا وجود بانوی بزرگواری همچون زینب کبری(س) است، برای آشنایی با شخصیت برجسته ایشان و نقش حضرت زینب در واقعه عاشورا گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام عبدی از محققان پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی انجام شده که به این شرح است:
به عنوان اولین سوال لطفا کمی درباره شخصیت خانوادگی حضرت زینب(س) توضیح بفرمائید؟
با خرد گفتم به عالم بهترین زن کیست گفت بعد زهرا عصمت طه مسلم زینب است
گفتمش دیگر بگو، فرمود بین بانوان سمبل حریت و الگوی عالم زینب است
زینب کبری(س) از نظر شخصیتی دارای ابعاد کوناگون معنوی است. او شخصیتی بسیار محترم در بین تمام ائمه(ع) و مورد توجه آنها بوده است شخصیتی که با درایت و و صبر خود کشتی متلاطم حوادث کربلا را به سلامت به کوفه و سپس به شام و از آنجا با پیروزی و خواری دشمن به ساحل مدینه رساند.
زینب کبری در خانواده ای نشو و نمو پیدا نموده است که مثل این خانواده در عالم بوجود نخواهد آمد او در خانواده ای بزرگ شد که جبرئیل بی اجازه وارد آن خانه نمی شد. خانه ولایت و تحت ثربیت مادری چون فاطمه زهرا(س) و پدری چون امیرالمومنین(ع) قرار داشت از افتخارات نسبی او جدش پیامبر رحمت للعالمین، از مادری که سید نساء عالمین است، فرزند امام، که عالم همچنین پدر و دختر و داماد به خود ندیده، او خواهر دو امام و عمه ائمه(ع) است.
کنیه او ام الحسن و ام الکلثوم، القاب ایشان صدیقه الصغری، عصمة الصغری، ولیه الله العظمی ، ناموس الکبری ، شریکةالحسین (ع) ، کامله ، فاضله و...
همسرش: عبدالله فرزند جعفر بن ابیطالب و فرزندان او: 3 پسر (علی ، عون ، جعفر) و1 دختر (ام الکلثوم) است.
یکی از مسائلی که در مورد این بانوی بزرگوار وجود دارد، شخصیت عبادی و ایمان والای ایشان بود که بعد از این همه مصیبت با همان ایمان راسخ به وظیفه خود در نشر واقعه عاشورا ادامه داد، لطفا در این باره هم توضیح بفرماید؟
حضرت زینب (ع) نیز همانند خانواده بزرگ خودش عاشق عبادت و شب زنده داران بود، و هیچ مسئله ای حتی مصیبت برادران و فرزندانش او را از عبادت باز نداشت.
از امام زین العابدین امام سجاد(ع) نقل شده که فرمود: «إِنَّ عَمَّتِی زَیْنَبَ کَانَتْ تُؤَدِّیَ صلواتها مِنْ قِیَامٍ ، الْفَرَائِضُ وَ النَّوَافِلِ عِنْدَ سَیْرُ الْقَوْمِ بِنَا مِنَ الْکُوفَةِ إِلَى الشَّامِ ، وَ فِی بَعْضِ الْمَنَازِلِ کَانَتْ تُصَلِّیَ مِنْ جُلُوسٍ. فَسَأَلْتُهَا عَنْ سَبَبِ ذَلِکَ ؟ فَقَالَتْ : أُصَلِّی مِنْ جُلُوسٍ لِشِدَّةِ الْجُوعِ وَ الضَّعْفِ مُنْذُ ثَلَاثِ لَیَالٍ ، لِأَنَّهَا کَانَتْ تُقْسَمُ مَا یُصِیبُهَا مِنَ الطَّعَامَ عَلَى الْأَطْفَالِ ، لِأَنَّ الْقَوْمَ کَانُوا یَدْفَعُونَ لِکُلِّ وَاحِدٍ مِنَّا رَغِیفاً وَاحِداً مِنَ الْخُبْزِ فِی الْیَوْمِ وَ اللَّیْلَةِ؛عمهام زینب در مسیر کوفه تا شام همه نمازهاى واجب و مستحب را اقامه مىنمود و در بعضى منازل نشسته نماز می گزارد! سوال شد چرا نشسته نماز میخواند؟ امام فرمود نماز نشسته بخاطر شدت گرسنگی و ضعف در سه شبانه روز بود. و ایشان طعام خود را بین اطفال تقسیم میکرد، چون مقدارغذایی که دشمنان میدادند یک قرص نان برای هرنفر در طول شبانه روز بوده است».
و نیز در صحرای کربلا امام حسین(ع) وقتی تمام یارانش به شهادت رسیدند، امامی که خود واسطه فیض است در هنگام وداع با خواهرش به او می‌فرماید: یَا أُخْتَاهْ ، لاتنسینی فِی نَافِلَةِ اللَّیْلِ؛ خواهر جان! مرا در نماز شب فراموش مکن!» روایات اینچنینی همه نشان روح بسیار پاک عبادی این خانم است.
عفت و حیا زینب کبری(س)
یحیى مازنى می‌گوید: من مدتها در مدینه در خدمت حضرت على(ع) بودم و خانه من نزدیک خانه زینب(س) دختر امیرالمؤمنین(ع) بود. به خدا سوگند! هیچگاه چشمم به او نیفتاده و صدایى از او به گوشم نرسید.
زینب کبری(س) به هنگامى که مىخواست به زیارت جد بزرگوارش رسول خدا(ص) برود، شبانه از خانه بیرون مى‌رفت، در حالى که حسن(ع) در سمت راست او و حسین(ع) در سمت چپ او و امیرالمؤمنین(ع) پیش رویش راه مى‌رفتند.
هنگامى که به قبر شریف رسول خدا(ص) نزدیک مى‌شد، حضرت على(ع) جلو مى رفت و نور چراغ را کم مى‌کرد. حتی همین سنت در کربلا توسط برادران و برادرزاده‌های ایشان تکرار شد و تا زمانی که آنها زنده بودند کسی نمی‌توانست به آن حضرت نگاهی بیندازد.
وضعیت زینب کبری بعد از شهادت امام و برادرانش بسیار دشوارشد و او عفت خویش را حتى در سخت ترین شرایط به نمایش گذاشت. او در دوران اسارت و در حرکت از کربلا تا شام سخت بر عفت خویش پاى مىفشرد. مورخین نوشتهاند: وَ هِىَ تَسْتُرُ وَجْهِهَا بکفها ، لَانَ قِنَاعَهَا قَدْ اخُذَ مِنْهَا ؛ او صورت خود را با دستش مىپوشاند چون روسریش از او گرفته شده بود. انشاءالله که این مسئله در تاریخ دروغ بوده باشد ولی برای زینب کبری که از خاندان غیرت‌الله هستند بسیار گران و سخت گذشت.
ابهت و عفت زینب حتی برای کودکان اهل‌بیت (ع) آنقدر بالابود وقتی سر امام را در خرابه شام برای دختر سه ساله آوردند، کتک خوردن عمه یکی از بزرگترین و مهم‌ترین شکایتی بود که سه ساله به پدر بیان نمود. و یکی از شعرای عرب به همین قضیه اشاره کرده و مىگوید:
ورثت زینب من امها کل الذى جرى علیها وصار
زادت ابنه على امها تهدى من دارها الى شر دار
تستر بالیمنى وجهها فان اعوزها الستر تمد الیسار
یعنی: زینب هرآن چه را بر مادر گذشت را به ارث برد، منتهى سهم دختر کمی بیشتر بود و آن این که از خانه اش به بدترین خانه حرکت دادند ـ به اسارت رفت ـ صورت را[در اسارت] با دست راست مىپوشاند و گاهی هم از دست چپ استفاده می کرد.
زینب کبری در مجلس یزید با فریادی بلند به یزید فرمود: أَمِنَ الْعَدْلِ یَا ابْنَ الطُّلَقَاءِ تَخْدِیرُکَ حَرَائِرَکَ وَ إِمَاءَکَ وَ سَوْقُکَ بَنَاتِ رَسُولِ اللَّهِ سَبَایَا قَدْ هَتَکْتَ سُتُورَهُنَّ وَ أَبْدَیْتَ وُجُوهَهُنَّ تَحْدُو بِهِنَّ الْأَعْدَاءُ مِنْ بَلَدٍ إِلَى بَلَدٍ وَ تَسْتَشْرِفُهُنَّ الْمَنَاقِلُ وَ یَتَبَرَّزْنَ لِأَهْلِ الْمَنَاهِلِ وَ یَتَصَفَّحُ وُجُوهَهُنَّ الْقَرِیبُ وَ الْبَعِیدُ وَ الْغَائِبُ وَ الشَّهِیدُ وَ الشَّرِیفُ وَ الْوَضِیعُ وَ الدَّنِیُّ وَ الرَّفِیعُ لَیْسَ مَعَهُنَّ مِنْ رِجَالِهِنَّ وَلِیٌّ وَ لَا مِنْ حُمَاتِهِنَّ حَمِی؛ اى پسر آن مردمى که جدّ من اسیرشان کرد پس از آن آزاد فرمود! از عدل است که تو زنان و کنیزان خود را در پشت پرده نشانى و دختران رسول خدا را اسیر بدین سوى و آن سوى کشانى، پرده آنان را بدرى؛ روى آنان را بگشائى؟ دشمنان آنان را از شهرى به شهرى برند و بومى و غریب چشم بدانها دوزند و نزدیک و دور، وضیع و شریف چهره آنان را مىنگرند، از مردان آنان نه پرستارى مانده است نه یاورى نه نگهدارى و نه مددکارى.
مسأله دیگر در رابطه با ایشان بعد علمی آن حضرت است، لطفا در این باره هم مطالبی بیان بفرمائید؟
بخشی از علم و دانش حضرت زینب علیهاالسلام از نوع اکتساب نیست ، بلکه همچو سایر اهل بیت علیهم السلام از منبع علوم غیبی است. از این روست که امام زین العابدین به وی «عالمه غیر معلمه» لقب می دهد. آری ، این بانوی بزرگوار چنان مقام علمی والایی داشت که یک سال پس از ورود امیرمؤمنان علیه السلام به کوفه زنان آن شهر از وی خواستند اجازه کسب فیض دهد و او در ایامی که در کوفه بود، مجلسی تشکیل داد و در خانه خود به زنان تفسیر قرآن درس می‌داد.
صبر و بصیرت حضرت زینب(س)
شخصیت زینب(سلام الله علیها) تربیت شده دامان مکتب خانواده و مجموعه‌ای است که افراد این خاندان هر کدام انسان‌های جامعی هستند که تمام فضایل و کرامات اخلاقی در این خاندان جمع شده است.
اگر از منظر علمی، سیاسی، فردی و اجتماعی، شخصیت زینب کبری(ع) را مورد مطالعه قرار دهیم متوجه خواهیم شد که وی از یک جهت شخصیتی کامل، نزدیک معصوم و در عین حال انسانی است که در شرایط بحران، تمام مسیر را به درستی پیموده و آن را مدیریت کرده است.
سلام بر تو اى کسى که صبر شد حقیر تو ندیده بعد فاطمه جهان زنى نظیر تو
در مجلس ابن زیاد؛ آن گاه که آن ملعون با نیش زبانش نمک به زخم زینب مىپاشد و براى آزردن او مىگوید:«کیف رایت صنع الله باخیک و اهل بیتک؛ کار خدا را با برادر و خانوادهات چگونه یافتى؟» او در واقع با تعریض مىخواهد بگوید که دیدى خدا چه بلایى به سرتان آورد؟ زینب علیهاالسلام در پاسخ درنگ نمىکند، با آرامشى که از صبر و رضاى قلبى او حکایت داشت فرمود: «ما رایت الا جمیلا» جز زیبایى ندیدم. ابن زیاد از پاسخ یک زن اسیر در شگفت مىماند، و از این همه صبر و استقامت و تسلیم او در مقابل مصیبتها متعجب مىشود و قدرت محاجه را از دست مىدهد./907/د101/ی
منبع: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی