حکم نصب دوربین و وسایل استراق سمع در اماکن شخصی

به گزارش خبرگزاری رسا ، حجت‌الاسلام والمسلمین حمید شهریاری در شانزدهمین جلسه درس خارج فقه فن‌آوری‌های نوین که در مرکز تحقیقات اسلامی علوم کامپیوتری نور برگزار می‌شود به دو روایت «نَهَى أَنْ یطَّلِعَ الرَّجُلُ فِی بَیتِ جَارِهِ» و «مَلْعُونٌ‏ مَنِ‏ اطَّلَعَ‏ عَلَى جَارِهِ» اشاره کرد و گفت: اینکه آیا این روایات کشوی میز یا قفسه شخصی اتاق هنگامی که دو تن در یک اتاق یا حجره زندگی می‌کنند را نیز شامل می‌شود یا نه؟ شمول در حدیث اول نیازمند الغای خصوصیت از خانه و از همسایه است. اما شمول در حدیث دوم فقط نیازمند الغای خصوصیت از همسایه است.

وی ادامه داد: البته در حدیث دوم نهی روی اطلاع از خود شخص رفته بخلاف حدیث اول که متعلق نهی اطلاع در خانه است از این رو شاید بتوان گفت حدیث دوم جایی صادق است که نوعی مواجهه بین دو تن صورت بگیرد مثلاً یکی، دیگری را ببیند ولی در حدیث اول مواجهه طرفینی لازم نیست بلکه همین که یکی به خانه دیگری سرک بکشد ولو با کسی مواجه نشود کار حرامی انجام داده است. در این حالت احتمال توسعه شمول حدیث اول به مواردی چون کشوی میز یا قفسه شخصی بیشتر از حدیث دوم است چون حدیث دوم تصریح دارد که باید اطلاع از شخص همسایه حاصل شود بخلاف حدیث اول که صدق اطلاع در خانه کافی است.

رییس مرکز تحقیقات اسلامی علوم کامپیوتری نور افزود: خلاصه آن که از هیچ یک از دو حدیث نمی‌توان حرمت اطلاع از کشوی میز یا قفسه شخصی هم‌اتاقی یا هم‌حجره‌ای یا افراد داخل خانه را ثابت کرد.

وی خاطرنشان کرد: استفاده حرمت تصرفاتی همچون حضور، تماس و معیت با اهل خانه و دوستانش از این احادیث مورد تردید است. چون عرفاً بر این گونه تصرفات اطلاق "اطلاع" نمی‌شود. هر چند این نوع تصرفات ملازم با اطلاع باشند. چون باید توجه داشت که مراد از اطلاع در این احادیث سرک کشیدن و کسب اطلاع به صورت حضور فیزیکی مثل بالای خانه است نه مراوده با اهل خانه با ورود از درب منزل یا فضولی کردن در اوضاع و احوال منزل دیگری. البته از ورود و حضور بدون اجازه در منزل دیگران با ادله دیگری نهی شده است.

حجت‌الاسلام شهریاری بیان داشت: در همه مواردی که آگاهی از آن حرام است به طریق اولی نشر اطلاعات آن نیز حرام است. چون نشر اطلاعات موجب اطلاع عده‌ای دیگر نسبت به خانه غیر است در حالی که در حدیث از این اطلاع نهی شده است.

وی با اشاره به این که این احادیث نشان می‌دهد نصب دوربین یا استراق سمع برای اطلاع از داخل خانه نیز حرام است گفت: ممکن است بگوییم که این کارها نیز مصداقی از اطلاع است و با منطوق حدیث نهی شده است.

استاد حوزه علمیه در ادامه بررسی ادله لفظی حرمت حریم خصوصی به روایات دال بر نفی دیه از کسی که به منزل دیگری سرک می‌کشد یا جواز کور کردن او اشاره کرد و بیان داشت: در روایتی از امام صادق(ع) آمده است «أَیمَا رَجُلٍ اطَّلَعَ عَلَى قَوْمٍ فِی دَارِهِمْ لِینْظُرَ إِلَى عَوْرَاتِهِمْ فَرَمَوْهُ فَفَقَئُوا عَینَیهِ أَوْ جَرَحُوهُ فَلَا دِیةَ لَهُ» سند این روایت صحیح است و دلالت آن این گونه است که نفی دیه از چشم‌چرانهای خانه دلالت بر آن دارد که آنان مرتکب حرام هستند. به ویژه آن که در صدر و ذیل حدیث کلمات عدا و اعتدی بکار رفته که بر ظلم به دیگران دلالت دارد.

وی ادامه داد: در روایت دیگری از امام صادق(ع) آمده است «إِذَا اطَّلَعَ رَجُلٌ عَلَى قَوْمٍ یشْرِفُ عَلَیهِمْ أَوْ ینْظُرُ إِلَیهِمْ مِنْ خَلَلِ شَی‏ءٍ لَهُمْ فَرَمَوْهُ فَأَصَابُوهُ فَقَتَلُوهُ أَوْ فَقَئُوا عَینَهُ فَلَیسَ عَلَیهِمْ غُرْمٌ وَ قَالَ إِنَّ رَجُلًا اطَّلَعَ مِنْ خَلَلِ حُجْرَةِ رَسُولِ اللَّهِ ص فَجَاءَ رَسُولُ اللَّهِ ص بِمِشْقَصٍ لِیفْقَأَ عَینَهُ فَوَجَدَهُ قَدِ انْطَلَقَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَی خَبِیثُ أَمَا وَ اللَّهِ لَوْ ثَبَتَّ لِی لَفَقَأْتُ عَینَیکَ.» سند این روایت هم صحیح است و تجویز قتل و درآوردن چشم بدون حق دیه ملازم با شدت حرمت نقض این نوع حریم خصوصی است. این روایت اطلاق دارد و مقید به رؤیت عورات نیست. بنابراین محارم و همجنسان را نیز شامل می‌شود. همچنین حتی حالت سرپوشیده و محجبه را نیز شامل می‌شود.

حجت‌الاسلام شهریاری در پایان به احادیث دیگری با همین موضوع اشاره کرد و از دلالت آن‌ها، حرمت حریم خصوصی افراد را نتیجه گرفت./916/د102/ع

منبع: اجتهاد