نباید از کنکاش در دین و مذهب ترسید

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام رسول جعفریان، استاد حوزه و دانشگاه شب گذشته در نشست علمی«پژوهش تاریخی به چه کار امروز ما می‌آید؟» که در مجتمع آموزش عالی امام رضا(ع) قم با حضور طلاب و روحانیان برگزار شد، گفت: علما قدیم میان علم و صعنت تفاوت قائل بودند.

وی ادامه داد: صنعت همانند علم فقه است که ترکیبی از علم و خواسته‌های انسانی است، بخشی از صنعت به وسیله علم و بخشی دیگر با علایق انسانی تشکیل شده است، برای مثال نظام حقوقی مسلمانان با سایر ادیان متفاوت بوده و کفار به هیچ وجه مسائلی اسلام را نمی‌پذیرند.

استاد حوزه و دانشگاه با بیان این‌که در بسیاری از کشورها تاریخ اسلام از سوی افراد بحث می‌شود به تعریف مفهوم علم پرداخت و اظهار داشت: علم به معنی احاطه به شیء بدون خطا و اشتباه است و ما در تاریخ با علم روبرو هستیم نه هنر.

وی افزود: امروز افراد با علم واقعی سر و کار ندارند بلکه با انبوهی از علم و جهل سرکار داشته و برای علم مصلحت اندیشی می‌کنند، از این‌رو علم را به خوب و بد تبدیل می‌کنند، حتی بخشی از مشکلات علوم انسانی این است که ما هنوز در تعریف علم مانده‌ایم.

اطلاعات تاریخی معلول ذاتی هستند

حجت‌الاسلام جعفریان با بیان این‌که علوم به دو دسته مشروط به ازمنه و غیر آن تقسیم می‌شوند، خاطرنشان کرد: علومی که مشروط به زمان نیستند علوم حکمی هستند، ما باید بدانیم که آیا تاریخ برای ما صنعت است یا علم؟ علم تاریخ به معنی علم به گذشته است که بستگی به علایق افراد دارد.

وی تصریح کرد: البته باید تکلیف علم تاریخ را مشخص کرده و روشن شود که آیا برای تاریخ هویت علمی قائل هستیم یا خیر؟ برای معرفت تاریخی کارهای زیادی صورت گرفته است، ولی مشکلی ذاتی علم تاریخ این است که میزان اطلاعات افراد برای ارائه درست اتفاقات تاریخی کم است، اطلاعات تاریخی معلول به ذات هستند.

پژوهشگر عرصه تاریخی با بیان این‌که بسیاری از متون تاریخی در طول زمان‌ها از بین می‌روند، بیان داشت: افرادی که در عرصه تاریخی کار می‌کنند در نتیجه گیری تابع اخص هستند، در حالی که تاریخ نیاز به متخصص داشته و باید به صورت درست بررسی شود.

وی یادآور شد: هر عبارت تاریخی در یک زمان ویژه‌ای برای مفهوم خاصی صادر شده است در حالی که برداشت تاریخ نگار از مفاهیم تاریخی در زمان کنونی متفاوت است، اگر افراد با نگاه وحدتی نسبت به تاریخ تشیع بنگرند برداشت آن‌ها از گروهی که با نگاه ولایی نگاه می‌کنند متفاوت خواهد بود.

استاد حوزه و دانشگاه با تأکید بر این‌که نگاه افراد به مسائل تاریخ همواره در حال تغییر است، اظهار داشت: متأسفانه ما مسائل تاریخی را حل نکرده و با نگاه کهنه به علم تاریخ می‌نگریم، البته این مشکل بیشتر در افرادی است که نگاه عمومی نسبت به تاریخ دارند.

ما نباید از کنکاش در مذهب و دین خود بترسیم

وی خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم درباره علم تاریخ اسلام تحقیق و بررسی داشته باشیم باید اطمینان عالمانه نسبت به سخنانی که بیان می‌کنیم داشته باشیم، تا زمانی که به دنبال اثبات پیش فرض‌های خود بوده و موضع ما دفاعی باشد علمی واقعی حاصل نخواهد شد.

حجت‌الاسلام جعفریان بیان کرد: زمانی که علم واقعی تولید شود از سراسر جهان برای یادگیری آن اقدام می‌کنند، ما در علم دینی بسیار خوب عمل کردیم، البته رشته، درس و مقاله‌های ما زیاد شده ولی متأسفانه پیشرفت‌ها و تولیدات علم کم شده است.

استاد حوزه و دانشگاه با بیان این‌که حوزه علمیه قم مدعی تولید علم تاریخ اسلام است، خاطرنشان کرد: تولید علم تاریخ اسلام به این است که افراد به تولید کار علمی وفادار باشند، ما مدعی هستیم که بهترین دین و مذهب را داریم از این‌رو نباید ترسی از کنکاش تاریخی نسبت به این دین و مذهب داشته باشیم، البته شاید در برخی مواقع به سبب مصالح نباید برخی از مسائل را بیان کرد.

وی تصریح کرد: هدف ما باید واقع نمایی علم تاریخ و پیشرفت آن باشد، کار دفاعی و اثبات پیش فرض‌ها نگاه دیگری است، ما باید مرز تاریخی را مشخص کرده و بر همان اساس به تحقیق و پژوهش خود بپردازیم./993/پ202/ن