پایان‌نامه ورود و گسترش تشیع در منطقه همدان تا آغاز دوره صفویه
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از دانشگاه ادیان و مذاهب، در این جلسه دانشجو «مجتبی عیدی» از پایان‌نامه خود با عنوان «ورود و گسترش تشیع در منطقه همدان تا آغاز دوره صفویه» دفاع کرد؛ حجت‌الاسلام علیرضا ایمانی استاد راهنما و حجت‌الاسلام مصطفی صادقی استاد مشاور این پایان‌نامه بودند و حجت‌الاسلام محمدرضا جباری داوری این اثر را بر عهده داشت.
چکیده
به گواهی تاریخ ایرانیان از قرن اول تا هفتم هجری به تدریج به مذهب تشیع روی آوردند که غالباً این گرایش از نوع تشیع اثنی‌عشری بوده است و با آمدن دولت قدرتمند صفوی در اوایل قرن دهم، تشیع مذهب رسمی ایرانیان شد. منطقه جبال که در ایران آن روز قسمت بسیار وسیعی را در بر می‌گرفته است، محل ورود تشیع ایران زمین بوده و همدان از جمله مناطق جبال به شمار می‌رفت.
ایالت جبال یا عراق عجم در تاریخ تشیع اهمیت و جایگاه خاصی دارد و شامل نواحی مرکزی و غربی ایران است. این ایالت در مجاورت مرکز اولیه و اصلی تشیع یعنی کوفه قرار داشت و جمعیت زیادی از شیعیان را در خود جای داده بود و تشیع برای نخستین بار از کوفه به این ایالت آمد و از این جا به شهرهای دیگر شرق اسلامی راه یافت. اصفهان، آوه، قم، ری، قزوین، کرمانشاه و همدان از شهرهای مهم آن محسوب می‌شدند.
همدان که موضوع این نوشتار است و اعراب آن را همذان می‌گفتند از شهرهای مهم ایران در صدر اسلام بوده است و نزدیکی آن به عراق اهمیت آن را دو چندان کرده است. در این مجال سؤال اصلی این است که تشیع از چه تاریخی به منطقه همدان وارد شده است و چه عواملی در گسترش آن نقش داشته‌اند.
کارگزاران امیرالمؤمنین (ع) در همدان همچون جریربن عبدالله بجلی، نمایندگان و وکلای ائمه در این شهر مانند ابراهیم بن محمد همدانی، محدثان، فقیهان و اصحاب همدانی ائمه چون زیات همدانی، حاکمان و روسای شیعی همدان همانند علاء الدوله ابوهاشم همدانی، مهاجرت سادات حسنی و حسینی و رضوی به همدان، دولت‌های شیعی مستقر در منطقه همدان مانند بنی‌دلف و آل‌بویه، رجال دینی و سیاسی این شهر چون می‌رسید.
علی همدانی می‌گوید، سفرهای عالمان بزرگ شیعه به همدان همچون بابویه، شیخ صدوق و غیره از جمله عوامل ورود و بسط مذهب تشیع در همدان هستند که به شرح آن پرداخته می‌شود و این فرضیه را اثبات می‌کند که تشیع اوایل قرن سوم هجری به این سرزمین وارد شده است. قلمرو زمانی این بحث ده قرن اول هجری است و محدوده مکانی آن شامل همدان آن روز است که طول آن از سی شهر تا کرج و عرض آن از اسدآباد تا ساوه را در بر می‌گرفته است./905/د101/ن