عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس:
تحقق کاربردی مرجعیت ائمه اطهار در صورتی است که نگاه به امامت به عنوان مدیریت جامعه باشد
خبرگزاری رسا ـ عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس در خصوص مرجعیت علمی اهل بیت(ع) گفت: زندگی ائمه اطهار(ع) به لحاظ محتوا و موضع گیری ها مغفول مانده است. اگر نگاه ما به امامت به عنوان مدیریت جامعه باشد مرجعیت عملی ائمه اطهار(ع) رقم می خورد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، زاهدی، رییس سازمان کتابخانه ها، موزه‌ها و مرکز اسناد خراسان رضوی یکم اردیبهشت ماه در همایش تخصصی «مرجعیت علمی اهل بیت و نقش شیعه در فرهنگ و تمدن اسلامی»، نقش اهل بیت(ع) را در توسعه دانش و ایجاد علم و فرهنگ بی‌بدیل و غیرقابل انکار دانست و گفت: تمدن اسلامی دانش را در سطح جهان به توسعه شگفت‌انگیز رساند و بیش از توسعه سیاسی در توسعه فرهنگی توفیق یافت.
سرچشمه توسعه دانش مسلمین، آثار اهل بیت(ع) بوده است
وی با اشاره به آمار کتب دانشمندان اسلامی ادامه داد: پیامبر اکرم(ص) با پیام خود دانش را در گستره گیتی همگانی کرد و سرچشمه توسعه دانش مسلمین، آثار اهل بیت(ع) بوده است. کتاب‌های «پویایی تاریخ و تمدن اسلام» و «نقش شیعه در توسعه دانش اسلامی» نوشته دکتر ولایتی به خوبی این مساله را واشکافی کرده است.
زاهدی با اشاره به راه‌اندازی کتابخانه تخصصی شبانه روزی اهل بیت(ع) در سال گذشته افزود: کتابخانه علوم قرآن وحدیث نیز که به ریشه‌های علوم اهل بیت(ع) می پردازد پیش از آن راه‌اندازی شده و با استقبال خوب مخاطبان مواجه شد به گونه‌ای که در نه ماه گذشته، بیش از 12 هزار مراجعه کننده داشته است.
رییس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد خراسان رضوی گفت: هم اکنون 70 هزار کتاب چاپی و صدهزار کتاب الکترونیکی نشریات تخصصی چاپی و الکترونیک و صدها ساعت فیلم و صوت در خصوص علوم قرآن و حدیث در این کتابخانه وجود دارد.
علی اکبر ولایتی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در این همایش اظهار داشت: نقش شیعه در فرهنگ و تمدن ایران و اسلام بسیار عمیق و گسترده است. بزرگانی خصوصا در سده معاصر همچون امام موسی صدر، سیدمحسن امین، علامه جبل عاملی، حاج آقا بزرگ تهرانی و ... از این جمله‌اند.
در بیشتر مواقع توطئه‌های دشمن منجر به قوت گرفتن دین اسلام شده است
وی با بیان اینکه دین اسلام بسیاری اوقات به واسطه توطئه‌های دشمنان قوت گرفته است تصریح کرد: اغلب مخالفت‌های دشمنان و بغض جاهلان، بزرگان شیعه را به همت واداشته است کتاب هایی چون «الذریعة» آقا بزرگ تهرانی و «اعیان الشیعه» علامه جبل عاملی از این دست به شمار می روند.
ولایتی افزود: در زمان ما خصوصا در ایران از وقتی استعمار از شیعه ضربه خورد (آن هم ضربه ای که در هیچ حای دیگر نخورده بود) به فکر چاره افتاد که یکی از ترفندهایش در این زمینه، تضعیف شیعه و ایجاد تفرقه میان آنان بود. حدود ده سال پس از انقلاب کبیر فرانسه در سال 1989، ناپلئون به مصر حمله می کند و پنج سال بعد نیز روس ها به ایران. در مصر تقریبا مقاومتی صورت نمی گیرد؛ اما در ایران مردم ده سال مقاومت می کنند و انتشار رساله جهادیه که بیش از 140 نفر از مراجع و علمای شیعه آن را امضا کردند نقش ویژه در این مقاومت داشت.
وی با اشاره به اینکه تا ان زمان چنین مقاومتی در برابر استعمار در هیچ جای جهان انجام نشده بود ابراز داشت: کار بزرگ بعدی در راستای مقاومت در مقابل استعمارگران، همزمان با استعمار انگلیس بر ایران و با صدور فتوای تحریم تنباکو از سوی میرزای شیرازی صورت گرفت که هیمنه بین المللی انگلیس را شکست.
این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان داشت: تاسیس فرقه ضاله وهابیت از یک سو و تقویت شیخیه از سوی دیگر سبب پیدایش دو گروه غالی در میان اهل سنت و شیعه شد این از اقدامات استعمار میان مسلمانان بود اما انکار نقش و از بین بردن علمای شیعه ونوشتن کتاب علیه شیعه با عنوان روشنفکری و ... هیچ یک مانع توسعه و تعمیق کار نشد.
وی گفت: در عصر امام که فصل تحقیق وپژوهش و آگاهی بود انکار نقش شیعه در شکل گیری عظیم ترین دستاورد اسلامی که گسترش و ارتقای فرهنگ و بینش و تمدن اسلامی است ظلم بزرگی به شیعه بود چرا که در مقابل شمشیر بنی امیه شمشیر خراسانیان بود و در برابر تلبیس بنی العباس، تبیین خواجه نصیر طوسی بود اما باید در این عرصه قلم زده می شد که شد.
استکبار جهانی در تقابل با امواج بیداری اسلامی به حالت انفعال و دچار نوعی سردرگمی است
ولایتی خاطرنشان کرد: امروز که بیش از هر زمان شاهد گسترش تحصیلات عالیه بین جوانان هستیم اینگونه مجاهدت ها باید بیشتر دیده شود. امروز استکبار جهانی در تقابل با امواج بیداری اسلامی که از ایران یعنی مرکز اهل بیت(ع) نشأت گرفته اند، به حالت انفعال و دفاع و دچار نوعی سردرگمی هستند.
وی با بیان اینکه قیام های ضداستعمار تاریخ اسلام همواره به پرچمداری شیعه و ارادتمندان اهل بیت(ع) بوده است یادآور شد: پایه گذاری حوزه های علمیه نیز توسط اهل بیت(ع) انجام شده است، در زمان حیات پیامبر(ص) مسجد، حوزه علمیه و محل آموزش علم بود.
وی با اشاره به سفارشات پیامبر(ص) و قرآن در مورد علم گفت: مقایسه ارزشی علم و تفکر و عبادت توصیه همواره در قرآن به تدبر و تعقل و استدلالات باعث شد علم در جهان اسلام رونق گیرد که در تاریخ بشر بی‌سابقه بود.
این استاد دانشگاه با اشاره به مفاخر حوزه‌های علمیه در ایران و عراق ادامه داد: نخستین حوزه علمیه بغداد در سال 1334 ه.ق در تسلط آل بویه از سوی شیعیان ایجاد شد و اولین حوزه صاحب نام در بغداد 113 سال بعد توسط خواجه نظام الملک طوسی ایجاد شد. همچنین دانشگاه الازهر توسط خلفای فاطمی که قدیمی‌ترین دانشگاه اسلامی بوده و مستمرا ادامه یافته در نیمه دوم قرن چهارم توسط جوهر کاتب ثقلی در قاهره تأسیس شد. حوزه علمیه شیعه جلوتر از حوزه اهل سنت بود به گونه‌ای که در عرصه های مختلف علمی دانشمندانی که در بخش‌های مختلف تبحر داشتند به صورت واضح و روشن شیعیان و دوستداران اهل بیت(ع) بودند. بزرگانی چون ابوریحان بیرونی در عرصه نجوم و ریاضیات، دائرة المعارف ابن سینا در پزشکی بالینی و فارابی که پس از کندی، پایه گذار فلسفه در تاریخ تمدن اسلام است از این قبیل به شمار می روند.
نقش شیعه در شکل گیری تمدن اسلامی قابل تردید نیست
ولایتی افزود: تحقیقات در حوزه های مختلف نشان می دهد شیعه نه تنها در توسعه علم نقش داشته بلکه بدون تردید در شکل گیری تمدن اسلامی شیعه هم نقش اساسی دارد؛ بعد از اینکه علوم عقلی تحت تسلط اشاعره مورد فشار قرار گرفت، در جهان اسلام گروهی به صورت زیرزمینی شروع به تألیف کتب علمی در حوزه های مختلف همچون ریاضیات، نجوم، پزشکی، کلام و فلسفه کرده و انجمن مخفی پنج نفره ای(که در شیعه بودنشان تردیدی نیست) با نام «اخوان الصفا وخلدان الوفا» تشکیل می دهند و ذیل این عنوان 52 رساله علمی نوشتند چرا که نگران بودند در سیر تمدن اسلامی به واسطه اشعری گری، وقفه ایجاد شود و این ها از دست برود. این گروه در واقع در حوزه علم یک کار چریکی کردند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: حاکمیت مذهب اشعری در عمل علیه دو تفکر بود از سویی علیه معتزله و از سوی دیگر علیه شیعه زیرا عقل از مبانی اصلی اعتقادات و تفکرات شیعه است. تاریخ نشان می دهد کسانی که در حوزه های مختلف علمی فرهنگی هنری کار کرده اند از شیعیان بودند؛ عبدالقادر مراغی از پایه گذاران علم موسیقی، کمال الدین که در تاریخ هنر اسلامی کسی مانند او نداریم، میرعماد که در میان خطاطان سرآمد است، تاج محل هند که نشانه سابقه طولانی معماری اسلامی است و ارتفاع گنبد و مصالح و رنگ کاشی های مسجد شیخ لطف الله اصفهان که پس از هنوز رنگ آن تغییر نکرده است از این دست محسوب می شوند.
وی یادآور شد: معماری حاصل مجموعه علوم پیشرفته است بنابراین هرچه معماری پیشرفته تر باشد نشانه پیشرفت علم است.
در ادامه این نشست، کتاب «تحلیل و نقد علوم قرآنی در مکتب اهل بیت(ع)» نوشته حجت الاسلام ناصحیان، دانشجوی دوره دکترای دانشگاه رضوی، با حضور حجت الاسلام علی جلائیان، معاون پژوهش دانشگاه علوم اسلامی رضوی، حجت الاسلام نقی زاده، رییس دانشکده الهیات، حجت الاسلام حسن خرقانی، عضو هیأت علمی دانشگاه و حجت الاسلام مهدوی راد، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس نقد و بررسی شد.
علوم قرآن را بر اساس معارف اهل بیت(ع) که خطاناپذیر است پایه‌ریزی کنیم
حجت الاسلام علی جلاییان در این خصوص اظهار داشت: قران کتاب هدایت و راهنمای بشر به سوی کمال است و بهره برداری از آن نیازمند تدبر و ژرف اندیشی است و این ژرف اندیشی نیازمند مقدماتی است که مهیا نشدن آن، برداشت از اعماق را ناممکن می کند.
وی افزود: رویکرد جدید به مباحث علوم قرآن و نگارش کتاب های مستقل در این خصوص زمینه ای شد برای پرداختن به موضوعاتی که چندان بدان پرداخته نشده است. نتیجه اینگونه تحقیقات هرچند گامی رو به جلو محسوب می شود لکن بیانگر مکتب اهل بیت(ع) در این موضوعات نبوده است. از این رو برخی پژوهشگران، رویکرد خود را بررسی علوم قرآن در مکتب اهل بیت(ع) قرار داده اند.
حجت الاسلام جلائیان با اینکه منابع اصیل کتب گذشته در علوم قرآن از اهل سنت بوده است، اظهار داشت: گرچه شیعه در سایر حوزه‌ها پیشگام بوده اما در این عرصه اهل سنت جلوتر است و کتاب های علوم قرآنی موجود شیعه در موارد بسیاری تأثیر گرفته از کتب علوم قرآنی اهل سنت است و چون گردآوری مدونات حدیثی در مکتب خلفا بیش از یک قرن پس از رحلت پیامبر(ص) در نیمه اول قرن دوم اتفاق افتاد بسیاری احادیث با مجعولات آمیخته وتحریف شد؛ از این رو علوم قران اهل سنت مانند کلام و فقه آن آمیخته به مجعولات است و ما باید علوم قران را بر اساس معارف اهل بیت(ع) که خطاناپذیر است پایه ریزی کنیم.
معاون پژوهش دانشگاه علوم اسلامی رضوی با اشاره به اینکه در این کتاب، مباحثی چون عترت؛ گنجینه دانش قرآن، وحی از منظر قرآن وحدیث، چگونگی نزول قرآن ، سوره های مکی و مدنی، اسباب نزول، قرائت و قاریان، جمع و تألیف قرآن و شناخت محکم و متشابه بررسی شده است، یادآور شد: شخصیتی که در این زمینه بسیار عالی کار کرده است آیت الله خویی و شاگرد ایشان آیت الله معرفت است. از دستاوردهای جالب این تحقیق، نکاتی در خصوص جمع قرآن است که از موضوعات اختلافی میان علمای علوم قران وحتی بین شیعه محسوب می شود.
حجت الاسلام نقی‌زاده در ادامه به نقد دلایل قائلین به جمع قرآن پس از پیامبر اکرم(ص) پرداخت و گفت: این رویکرد(رویکرد جدید به علوم قرآنی) که اخیرا در حوزه علمیه باب شده است، گامی رو به جلو محسوب می‌شود. انسجام و تمرکز و پرهیز از پراکنده گویی و ارائه خلاصه هر مبحث از نکات قابل توجه این اثر است. اما از جمله ضعف های اثر، یکسان نبودن روش معمول کتاب و ادانشدن حق عنوان کتاب در آن ادا است. در این کتاب، زیرعنوان ها نامی از اهل بیت نیامده است. اگر قرار است بحثی بر اساس دیدگاه اهل بیت(ع) مبتنی بر روایات شیعه نوشته شود چطور باید پیش برود؟ همچنین در مواردی که شبهه یا سوء تفاهم مخاطب را بر می‌انگیزد باید پاسخگو باشد که نیست.
در ادامه این نشست تخصصی، حجت الاسلام خرقانی خاطرنشان کرد: اگر سخنی علمی از اهل سنت نقل شود ایرادی ندارد. این اثر نیازمند استفاده بیشتر از روایات و کار عمیق و گسترده تر، مقدمه قوی تر و دقیق و به روز است. همچنین نقشه راه و نحوه پرداخت و جایگاه اهل بیت در مباحث علوم قرانی در این کتاب مشخص نیست. آیا اینکه اهل بیت در همه موضوعات مطلب و نظری نداشته اند به معنای ضعف است؟
تحقق عملی و کاربردی مرجعیت ائمه در صورتی ممکن است که نگاه به امامت به عنوان مدیریت جامعه باشد
در پایان این همایش، حجت الاسلام مهدوی راد یادآور شد: زندگی ائمه اطهار(ع) به لحاظ محتوا وموضع گیری ها و فراتر از اطلاعات سطحی همچون مکان و زمان تولد و ... هنوز انچنان که باید به بحث گذاشته نشده و ابعاد مهم زندگی ایشان مغفول مانده است. اگر بنا باشد زندگی ائمه را درست بفهمیم باید همه آنان را نور و انسانی واحد بدانیم با تاکتیک ها و شرایط متفاوت در هر زمان. این از مباحث زنده ای است که باید همواره مورد توجه باشد.
وی افزود: نگاه به امامت به عنوان مدیریت جامعه است نه امامت عامه و خاصه که بسیار از آن بحث شده است. اگر این سبک نگاه کنیم مرجعیت ائمه اطهار(ع) رقم می خورد و گویا حدیث ثقلین مهم‌ترین منبع این مرجعیت است.
برای درک ابعاد فرهنگ و تفکر اسلامی نیازمند بازگشت به نصوص ائمه اطهار(ع) و صحابه معتبر هستیم
این استاد حوزه و دانشگاه تأکید کرد: ما برای درک ابعاد فرهنگ و تفکر اسلامی نیاز داریم به نصوص ائمه اطهار(ع) و بعضا به انچه از شاگردانشان به صورت پراکنده باقی مانده است بازگردیم. مثلا بازسازی میراث روایی ابان بن تغلب صورت گیرد.
حجت الاسلام مهدوی راد در خصوص این کتاب خاطرنشان کرد: باید همه آنچه از عناوین علوم قرآن وجود دارد در کتاب بیاید به اضافه ضمیمه ای از آراء صحابه تا این اثر یک پایه و اساس برای علوم قرآن شود.
گفتنی است همایش تخصصی «مرجعیت علمی اهل بیت ونقش شیعه در فرهنگ و تمدن اسلامی» از سوی دانشگاه رضوی با همکاری کتابخانه مرکزی آستان قدس یکم اردیبهشت در محل تالار قدس این کتابخانه برگزار شد./930/ز502/س
ارسال نظرات