"خط مقدم جبهه به رنگ سفید"؛ مستندها راوی حماسه کادر درمان در دفاع مقدس

وقتی توپ و تانک‌ها آسمان و زمین جبهه‌های نبرد را به آتش می‌کشیدند، قهرمانانی در لباس سفید، با دست‌های لرزان، اما با دل‌هایی استوار، حماسه‌ای بی‌سلاح را نوشتند که خط اصلی آن با تپش نبض زندگی معنا پیدا می‌کرد.

در جنگ 8 ساله، پیرمرد و جوان و نوجوان، پرچم «یا زهرا» به پیشانی بستند و برای دفاع از خاک وطن پوتین‌هایشان را محکم کردند؛ اما در همان خط مقدم پرستاران، پزشکان و امدادگرانی بودند که میان انفجار خمپاره و هجوم گلوله‌ها، لحظه‌ای نغلزیدند و تا آخرین نفس و جان عرق ریختند تا جان رزمنده‌ای دیگر بماند. کانکس‌های کوچک که تابش آفتاب سوزان خرمشهر و آبادان آنها را به حد گرمای جهنم می‌رساند، بیمارستان‌های صحرایی و حتی نور کم زور فانوس در شب‌های عملیات، گواه واضح بخیه‌هایی است که زده شد تا نه‌تنها زخم بدن‌ها، بلکه زخم دل‌ها را هم التیام می‌بخشید.

پرستاری که زیر باران موشک در خرمشهر، سر بر زانوی رزمنده‌ای گذاشت تا آخرین نفسش با آرامش باشد؛ پزشکی که بی‌وقفه عمل می‌کرد و حتی فرصت تعویض لباس خونین خود را نداشت و امدادگری که با دو دست خالی، زخمی را بر دوش گرفت و به پشت خط برد.

سینمای مستند، در عین پرداختن به میدان نبرد و تیر و تفنگ و عملیات‌های دفاع مقدس، نیم نگاهی هم به کادر درمان داشته است؛ جنگاوران بی‌هیاهو که اگرچه هیچ تابلوی یادبودی نامشان را فریاد نزد، اما قاب مستند، تلاش آنان برای برخاستن دوباره رزمندگان را به تصویر کشید. شاید بتوان گفت که حماسه دفاع مقدس، تنها با تفنگ و فانتوم نوشته نشد؛ بخشی از آن، با دست‌های مهربان و قلب‌های عاشق کادر درمان ماندگار شد.

در این گزارش، نگاهی به چند مستند درباره کادر درمان در دفاع مقدس داریم؛ مستندهایی که عمق تلاش کادر درمان در هشت سال جنگ را نشان داده‌اند. 

"مأموریت برای زندگی"، 500 ساعت تصویر آرشیوی برای روایت جهاد کادر درمان

فیلم مستند "مأموریت برای زندگی"، باز آفرینی خاطرات 20 تن از پزشکان و امدادگران دفاع مقدس است. این مستند ساخته عرفان نوایی است. 

نوایی کارگردان این مجموعه مستند می‌گوید: پزشکان و امدادگران دوران دفاع مقدس با از جان گذشتگی، هم پای رزمندگان جبهه و جنگ در خط مقدم دیگری با عنوان خط مقدم درمان، به مبارزه علیه دشمن پرداختند و حماسه‌هایی آفریدند که مرور خاطرات‌شان در قالب مجموعه‌ای مستند با عنوان "ماموریت برای زندگی" روایت می‌شود.

وی اضافه کرد: در شیوه روایت مستند «ماموریت برای زندگی» از بین بیش از 500 ساعت تصاویر آرشیوی مربوط به دوران دفاع مقدس به طوری استفاده شده است تا مخاطب را هرچه بیشتر در حال و هوا و فضای واقعی اتفاقی قرار دهد که در این زمان به خاطره‌ای جذاب و شنیدنی بدل شده است.

نوایی با اشاره به ایثار پزشکان و امدادگران در طول دوران دفاع مقدس اظهار داشت: ماموریتِ پزشکان و امدادگران در دوران دفاع مقدس، نه تنها زندگی بخشیدن به مجروحین جبهه و جنگ بود بلکه با جان نثاری، به سهم خود مسبب زندگی و جان تازه بخشیدن به ملت ایران نیز بود.

«طبیبان مهاجر»؛ روایت تصویری از ایثارگری پزشکان در دفاع مقدس

مجموعه مستند 13 قسمتی «طبیبان مهاجر» ساخته هومن نیری، روایتی تصویری از پزشکانی است که در دوران دفاع مقدس جان هزاران رزمنده را نجات دادند و به آنان جان دوباره‌ای بخشیدند. 

در مستند طبیبان مهاجر، دکتر سید عباس فروتن که در دوره دفاع مقدس به عنوان یکی از پزشکان مسئول درخطوط مقدم فعالیت می‌کرده به عنوان راوی از فعالیت پزشکان در دوران دفاع مقدس و رزمندگانی می‌گوید که به دلیل اقدامات خاص و پیچیده پزشکی در بیمارستان‌های صحرایی نزدیک خط مقدم جبهه، زنده مانده اند. 

«جراحی زیر آتش» یکی از قسمت‌های این مجموعه 13 قسمتی است که به بررسی آغاز جنگ و اعزام پزشکان به جبهه و ساخت بیمارستان‌های صحرایی و عمل جراحی در این بیمارستان‌ها می‌پردازد. در این برهه، رزمندگان بسیاری با وجود جراحت‌های سخت حتی در آمبولانس تحت عمل جراحی قرار می‌گرفتند و زنده می‌ماندند.

در سایر قسمت‌های مستند طبیبان مهاجر، روایت یکی از رزمندگان حاضر در جبهه‌های جنگ از اعزام به جبهه و مجروح شدن در خطوط مقدم به نمایش درآمده است. در این مستند علاوه بر تصاویر عمل جراحی رزمندگان، با پزشکانی مانند دکتر«کلانتر معتمد» و دکتر «ایرج فاضل» که این رزمندگان را مورد عمل جراحی قرارداده اند، مصاحبه شده است.