میراث ایثارگری روحانیت در دفاع مقدس؛ از میدان شهادت تا هدایت معنوی

در آستانه گرامیداشت هفته دفاع مقدس، حجت‌الاسلام والمسلمین صبور، مسئول نمایندگی ولی‌فقیه در جهاد کشاورزی فارس و مدیر مؤسسه تخصصی حوزوی سراج منیر توحید فارس، در گفت‌وگویی تفصیلی با خبرنگار خبرگزاری رسا در فارس، به تشریح نقش بی‌بدیل روحانیون و طلاب حوزه‌های علمیه در هشت سال دفاع مقدس پرداخت.

وی با تأکید بر حضور فعال روحانیت در تمامی ابعاد فرهنگی، معنوی، آموزشی و عملیاتی جبهه‌ها، نقش هدایت معنوی مراجع تقلید و اثر حضور روحانیون در ارتقای روحیه رزمندگان را بازخوانی کرد و گفت که مهم‌ترین دستاورد این حضور، ترسیم الگوی کامل «روحانی تراز انقلاب اسلامی» بود.

حجت‌الاسلام صبور همچنین نسل جدید طلاب و روحانیون را به بهره‌گیری از این میراث معنوی و ایثارگری‌ها در عرصه‌های امروز، از جمله جهاد تبیین، مقابله با تهاجم فرهنگی و خدمت‌رسانی به مردم، دعوت کرد و تأکید نمود که روحانیت باید همچنان پیشقراول میدان‌های علم، فرهنگ و اخلاق باشد.

رسا- نقش روحانیون و طلاب در جبهه‌های دفاع مقدس هشت ساله را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

دفاع مقدس تنها یک جنگ نظامی میان دو کشور نبود؛ بلکه عرصه‌ای بزرگ برای تجلی ایمان، ایثار، معنویت و مکتب اسلام بود. در این صحنه عظیم، روحانیت متعهد به رهبری حضرت امام خمینی(ره) نقشی کم‌نظیر ایفا کرد. حضور طلاب و روحانیون را می‌توان در چند بعد اصلی برشمرد.

در بعد فرهنگی و معنوی، آنان ستون اصلی تقویت ایمان و روحیه رزمندگان بودند. اقامه نماز جماعت در خط مقدم، برگزاری دعاهایی چون کمیل و عرفه، جلسات تفسیر قرآن و بیان احکام شرعی، روحیه‌ای شکست‌ناپذیر در دل رزمندگان ایجاد می‌کرد. در کنار این، بعد آموزشی و تبلیغی بسیار حائز اهمیت بود؛ زیرا روحانیون با تبیین فلسفه جهاد، تشریح اهداف مقدس دفاع مقدس و تفاوت آن با جنگ‌های دنیوی، روحیه شهادت‌طلبی و ایستادگی را زنده نگه می‌داشتند.

بسیاری از روحانیون در بعد مدیریتی و فرماندهی نیز درخشیدند؛ آن‌ها تنها به هدایت معنوی اکتفا نکردند، بلکه در کسوت فرمانده گردان، تیپ و حتی لشکر، مسئولیت‌های خطیر جنگی را نیز پذیرفتند. در کنار این نقش‌ها، حضور فعال در امدادگری، عیادت از مجروحان، کمک به انتقال تجهیزات و حتی شرکت مستقیم در عملیات‌ها، از جلوه‌های ایثار و مردانگی روحانیت در میدان نبرد بود. این جامعیت، نشان داد که روحانیون در همه عرصه‌ها پیشتاز و هم‌پای رزمندگان بوده‌اند.

رسا- مراجع و علمای دینی در هدایت و پشتیبانی جبهه‌ها چه نقشی داشتند؟

بی‌تردید رهبری معنوی و فکری جنگ، کلید اصلی تداوم و پیروزی‌های دفاع مقدس بود. امام خمینی(ره) به عنوان مرجع تقلید و رهبر نهضت اسلامی، با بیانات حکیمانه خود، جنگ را «نعمت الهی» معرفی کردند و مسیر را برای امت اسلامی روشن ساختند. این تعبیر عمیق، بسیاری از دل‌ها را مطمئن کرد که این جنگ، فرصتی برای رشد معنوی و آزمایش ایمان ملت است.

در کنار امام راحل، سایر مراجع عظام تقلید در قم، مشهد و دیگر شهرهای کشور نیز نقش‌آفرین بودند. آن‌ها با صدور بیانیه‌های متعدد، شرکت در سخنرانی‌ها و دیدار با اقشار مختلف، وجوب شرعی دفاع از کیان اسلام و میهن اسلامی را تبیین کردند. تشویق مردم به حضور در جبهه‌ها، دعوت به پشتیبانی مالی از جنگ، و ایجاد پشتوانه معنوی و اجتماعی برای رزمندگان، از مهم‌ترین اقدامات مراجع بزرگ بود.

 افزون بر این، با تبیین دقیق احکام جهاد و نشان دادن مشروعیت و قداست دفاع مقدس، شبهات را از میان بردند و وحدت کلمه در میان مردم و نیروها ایجاد شد. این وحدت رهبری و هم‌صدایی مراجع، مانع بزرگی در برابر تفرقه‌افکنی دشمنان بود و ملت را همچون سدی استوار در کنار رهبری نگه داشت.

رسا- حضور روحانیون در کنار رزمندگان چه تأثیری بر روحیه نیروها داشت؟

این حضور تأثیری عمیق، روح‌بخش و چندلایه داشت. وقتی یک رزمنده جوان در سنگر خود می‌دید که عالمی دین و طلبه‌ای جوان همان سختی‌ها و خطرات را به جان می‌خرد، دلش قرص می‌شد و به حقانیت مسیرش ایمان بیشتری می‌یافت. این حضور، اطمینانی قلبی می‌آفرید که جنگیدن در راه اسلام، از نظر شرعی و معنوی، مؤید و مورد تأیید است.

از سوی دیگر، روحانیون در همان خط مقدم به پرسش‌های اعتقادی و شرعی پاسخ می‌دادند، شبهات را برطرف می‌کردند و آرامش معنوی را به دل‌ها بازمی‌گرداندند. جلسات دعا و مناجات در دل تاریکی سنگرها، روحیه‌ای متفاوت به نیروها می‌بخشید و به آنان توان مضاعف برای ادامه مقاومت می‌داد. افزون بر این‌ها، وقتی طلبه یا روحانی خود لباس رزم بر تن می‌کرد و در صف مقدم عملیات حاضر می‌شد، الگویی زنده و ملموس از ایثار و شهادت‌طلبی می‌شد؛ الگویی که اثر آن به مراتب بیشتر از هزاران سخنرانی و موعظه بود.

رسا- مهم‌ترین دستاورد حضور طلاب در دفاع مقدس را چه می‌دانید؟

به باور اینجانب، مهم‌ترین دستاورد، ترسیم «الگوی کامل روحانی تراز انقلاب اسلامی» است. روحانیونی که در میان مردم و در خط مقدم حاضر شدند، ثابت کردند که دین‌داری حقیقی تنها به وعظ و خطابه محدود نمی‌شود، بلکه در عمل نیز باید پیشتاز میدان جهاد بود. این حضور، پیوند ناگسستنی حوزه و ملت را استوارتر ساخت و نشان داد حوزه علمیه در حساس‌ترین لحظات تاریخ، در کنار مردم می‌ایستد.

همچنین، این تجربه گران‌بها فرصتی بود تا مفاهیم عمیق فقهی چون جهاد، امر به معروف و نهی از منکر و دفاع از کیان اسلام، از محدوده درس و بحث خارج شده و در میدان واقعی زندگی و در سخت‌ترین شرایط، به محک تجربه گذاشته شود. دفاع مقدس نشان داد که روحانی می‌تواند هم عالِم دین باشد و هم مجاهد میدان؛ و این میراثی است که برای همیشه در تاریخ معاصر ما ماندگار خواهد بود.

رسا- امروز نسل جدید طلاب و روحانیون چگونه می‌توانند میراث آن ایثارگری‌ها را ادامه دهند؟

طلاب و روحانیون امروز باید ابتدا آن میراث گران‌بها را بشناسند، سپس با درک درست شرایط جدید، آن را در میدان‌های امروزین به کار گیرند. شناخت تاریخ دفاع مقدس، مطالعه خاطرات شهدا و رزمندگان روحانی، و رجوع به آثار مربوط به آن دوران، زمینه‌ای برای الهام‌گیری و بازخوانی آن روحیه ایثار است.

بی‌تردید عرصه امروز، میدان جنگ نرم و تهاجم فرهنگی است. دشمن با ابزار رسانه، فضای مجازی و شبهه‌پراکنی به میدان آمده است. در این شرایط، «جهاد تبیین» وظیفه اصلی طلاب جوان است؛ آن‌ها باید با قلم، بیان، تبلیغ و حضور فعال در فضای مجازی، از ارزش‌های اسلامی دفاع کنند و با روشنگری، نسل جوان را از دام فتنه‌ها و شبهات برهانند.

در کنار این جهاد فکری، خدمت‌رسانی به مردم اهمیت بسیاری دارد. همان‌گونه که روحانیون دیروز در خط مقدم جبهه‌ها حاضر بودند، طلاب امروز باید در خط مقدم مسائل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و خدماتی، به ویژه در مناطق محروم، حضور داشته باشند و دوشادوش مردم حرکت کنند. افزون بر همه این‌ها، حفظ معنویت، ساده‌زیستی، خلوص نیت و ارتباط عمیق با خداوند، سرمایه اصلی روحانیت است که از شهدای روحانی به ما رسیده و باید آن را همچون گوهری ارزشمند پاس داشت.