موفقیت‌های بین‌المللی آیت‌الله اعرافی از نگاه معاون سابق بین‌الملل حوزه‌

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن زمانی معاون سابق بین‌الملل حوزه‌های علمیه در گفت‌وگو با خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، به تحلیل دستاوردهای آیت‌الله اعرافی در عرصه‌های بین‌المللی و عوامل مؤثر در موفقیت‌های ایشان پرداخت.

وی با تأکید بر اهمیت رسالت جهانی حوزه‌های علمیه اظهار داشت: حوزه‌های علمیه بدون تردید وظیفه‌ای قطعی در صحنه بین‌الملل دارند. گرچه در برخی مقاطع این مأموریت با موفقیت انجام شده و در برهه‌هایی کمتر مورد توجه قرار گرفته است اما ضرورت دارد مدیریت حوزه همواره با دیدگاهی جهانی و آینده‌نگر عمل کند؛ چه در گستره جهان اسلام و چه در سطح بشریت و سایر ادیان.

حجت‌الاسلام والمسلمین زمانی افزود: مدیران و مسئولان حوزه در طول تاریخ گام‌های ارزشمندی برداشته‌اند اما آیت‌الله اعرافی توانست در هر دو عرصه جهان اسلام و جهان غیر اسلام اقدامات قابل توجه و ماندگاری داشته باشد. سفر رسمی ایشان به واتیکان به‌عنوان نخستین سفر یک مدیر حوزه علمیه قم و کشور به این مرکز نقطه عطفی در تعاملات بین‌المللی حوزه بود و پس از آن سفرهای متعددی به کشورهای اسلامی انجام گرفت که سفر به مالزی از مهم‌ترین آنهاست.

معاون سابق بین‌الملل حوزه‌های علمیه ادامه داد: یکی از ویژگی‌های برجسته این سفرها نگاه بین‌المللی به معارف اسلام و مکتب اهل‌بیت(ع) است. آیت‌الله اعرافی توانست آموزه‌های اصیل اسلامی را در قالبی قابل فهم و پذیرش برای ملت‌های دیگر عرضه کند؛ کاری که در واقع نوعی تلاش نرم‌افزاری بزرگ است و همه عالمان و پژوهشگران حوزه باید آن را جدی بگیرند.

وی در این زمینه یادآور شد که نگاه مرحوم علامه امینی نیز پیشرو بوده است: علامه امینی پس از سفر به هند گفته بود اگر روزی ریاست حوزه به او سپرده شود رسائل و مکاسب را موقتاً کنار خواهد گذاشت و به جای آن طلاب را به سفرهای علمی خواهد فرستاد تا نیازهای دینی ملت‌ها را بشناسند و پس از بازگشت بدانند چه باید بخوانند و چگونه.

حجت‌الاسلام والمسلمین زمانی تأکید کرد: نگاه آینده‌نگر و نیازمحور همان رویکردی است که امروز آیت‌الله اعرافی با جدیت دنبال می‌کند.

کار علمی و نرم‌افزاری در عرصه بین‌الملل

حجت‌الاسلام والمسلمین زمانی با اشاره به برنامه‌های عملیاتی حوزه گفت: یکی از برنامه‌های شاخص اعزام گروه‌هایی از نویسندگان و استادان حوزه به کشورهای مختلف بود. در این طرح حدود ۱۱۰ نفر از اهل قلم و اندیشه در قالب گروه‌های سه، پنج و ده نفره انتخاب شدند و متناسب با تخصص علمی خود به کشورهای مختلف اعزام گردیدند. پیش از اعزام هماهنگی‌های لازم با مراکز علمی و مخاطبان کشورهای مقصد انجام شد تا امکان گفت‌وگوی علمی و بهره‌مندی دوطرف فراهم شود.

وی افزود: ویژگی برجسته آیت‌الله اعرافی در این مسیر توجه به کار نرم‌افزاری و علمی بود. برای مثال استادان فلسفه حوزه مأمور شدند آموزه‌های حکمت متعالیه را در قالبی بازنویسی کنند که برای فیلسوفان جهان قابل فهم باشد. استادان عرفان نیز مأمور شدند معارف عرفانی قرآن و اهل‌بیت(ع) را با ادبیاتی ارائه کنند که مکاتب عرفانی جهان بتوانند آن را دریابند. در حوزه فقه نیز همین ضرورت وجود دارد؛ زیرا هم مکاتب فقهی اهل سنت و هم نظام‌های حقوقی دیگر ادیان ظرفیت پذیرش دارند به شرطی که اندیشه فقهی شیعه به‌صورت علمی، منطقی و متناسب با مبانی فکری آنان عرضه شود.

وی ادامه داد: نمونه موفق این رویکرد را در فعالیت‌های مرحوم آیت‌الله تسخیری شاهد بودیم. ایشان در مجمع جهانی فقه جده توانست ۲۵ مسئله مهم و مبتلابه جهان اسلام را با تبیین دیدگاه فقهی مکتب اهل‌بیت(ع) مطرح کند، به‌گونه‌ای که همه فقهای اهل سنت حاضر در جلسه آن را پذیرفتند.

معاون سابق بین‌الملل حوزه‌های علمیه در پایان این بخش گفت: نباید با نگاه مأیوسانه تصور کرد که جامعه جهانی به دلیل تعصب مذهبی پذیرای اندیشه‌های شیعه نیست. اگر ما بتوانیم با زبان علمی و منطقی سخن بگوییم، استقبال خواهند کرد.

وی افزود: نمونه‌های موفق این نگاه نیز در تاریخ معاصر وجود دارد؛ از جمله برخی قوانین کشور مصر که برگرفته از فتاوای ائمه اهل‌بیت(ع) است، مانند موضوع «سه طلاقه بودن».

اخلاق نیکو و تواضع در تعاملات بین‌المللی

حجت‌الاسلام والمسلمین زمانی سومین عامل موفقیت آیت‌الله اعرافی را اخلاق نیکو و تواضع در گفت‌وگوهای بین‌المللی دانست و گفت: آیت‌الله اعرافی در گفتار و رفتار خود هیچ‌گاه خشونت و تندی به خرج نمی‌دهند و این همان چیزی است که قرآن کریم سفارش کرده است؛ اینکه حتی در مواجهه با مخالفان با نرمی و آرامش سخن بگوید.

وی توضیح داد: این نرمی در گفتمان دو بعد دارد؛ نخست پرهیز از خشونت در سخن و استفاده از ادبیات محترمانه و دوم تنظیم دقیق محتوا و نحوه ارائه معارف به‌گونه‌ای که آموزه‌های اسلام و مکتب اهل‌بیت(ع) برای مخاطب قابل پذیرش باشد.

وی نمونه‌ای از این رویکرد را سفر علمی به واتیکان ذکر کرد و گفت: در این سفر که با حضور شش استاد از حوزه علمیه قم برگزار شد، آیت‌الله اعرافی با رویکردی متواضعانه به میزبانان گفتند: «ما آمده‌ایم مسیحیت واقعی را از زبان شما بشنویم نه از دشمنان شما؛ و شما نیز اسلام را از زبان ما بشنوید نه از مخالفان ما.» همین ادبیات محترمانه موجب شد گفت‌وگوها در فضایی دوستانه و مثبت پیش برود و طرف مقابل نیز از شنیدن آموزه‌های ناب اسلام و اهل‌بیت(ع) استقبال کند.

حجت‌الاسلام والمسلمین زمانی افزود: ویژگی سوم ایشان تواضع و احترام به مخاطب است که زمینه‌ساز نفوذ در دل‌ها می‌شود. یکی از استادان برجسته دانشگاه الازهر به من گفته بود: «شما شیعیان معارف ارزشمندی دارید اما یک خطا در گفتمان مرتکب می‌شوید؛ نمی‌دانید فتح قلوب مقدم بر فتح عقول است» یعنی پیش از آنکه در مناظره علمی وارد شوید باید در قلب مخاطب جای بگیرید و آیت‌الله اعرافی به خوبی این اصل را رعایت می‌کنند.

وی ادامه داد: آیت‌الله اعرافی در مواجهه با سخن نادرست ابتدا بخش‌های درست آن را یادآور می‌شوند و سپس با آرامش دیدگاه اصلاحی خود را بیان می‌کنند. این روش همراه با اخلاق خوش، نرمی در کلام و تواضع از عوامل اصلی موفقیت ایشان در گفتمان‌های بین‌المللی است.

ابتکار عمل، شجاعت و توکل به خدا

حجت‌الاسلام والمسلمین زمانی چهارمین عامل موفقیت آیت‌الله اعرافی را ابتکار عمل، شجاعت و ورود به عرصه‌های نوین دانست و گفت: ایشان اهل خطرپذیری هستند و در میدان‌هایی قدم می‌گذارند که دیگران کمتر جرأت ورود به آن را داشته‌اند. بسیاری گاهی هشدار می‌دهند که «رفتن به اینجا معلوم نیست پذیرفته شوید یا مورد احترام قرار گیرید»، اما آیت‌الله اعرافی با سنجیدگی و در عین حال شجاعت وارد میدان می‌شوند و غالباً موفق هستند.

وی افزود: این روحیه سبب شده است افق‌های نو گشوده شود. تکرار کارهای پیشین کافی نیست؛ باید به سراغ میدان‌های تازه رفت. نمونه روشن آن حضور ایشان در کنفرانس مالزی بود که با همکاری نخست‌وزیر آن کشور برگزار شد. ورود به چنین فضایی شجاعت می‌خواست زیرا احتمال سوءاستفاده یا ایجاد حاشیه توسط مخالفان وجود داشت، اما ایشان با آمادگی قبلی شرکت کردند و توانستند در این جمع به‌عنوان نماینده حوزه علمیه شیعه بدرخشند.

وی خاطرنشان کرد: عامل بنیادین دیگر در این مسیر توکل بر خداوند متعال است. آیت‌الله اعرافی در همه این گام‌ها بر ذات لایزال الهی تکیه می‌کنند. قرآن کریم می‌فرماید: «هر کس بر خدا توکل کند، خداوند او را کفایت خواهد کرد». همان‌گونه که حضرت موسی(ع) در برابر نگرانی بنی‌اسرائیل فرمود: «پروردگارم با من است و مرا راهنمایی خواهد کرد». این باور عمیق است که ملت ایران را در برابر تهدیدهای قدرت‌های بزرگ، حتی آمریکا و اسرائیلِ مجهز به سلاح اتمی، مقاوم ساخته است.

حجت‌الاسلام والمسلمین زمانی در پایان گفت: ابتکار عمل، خطرپذیری و توکل بر خداوند از عوامل کلیدی موفقیت‌های آیت‌الله اعرافی در عرصه‌های بین‌المللی است و امید می‌رود ایشان و دیگر بزرگان حوزه این ویژگی‌ها را بیش از پیش تقویت کرده و با ورود فعال به صحنه‌های جهانی نقش‌آفرینی مؤثرتری داشته باشند.