نشست هم‌اندیشی توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی در مشهد برگزار شد

به گزارش خبرگزاری رسا، چهارمین و پنجمین هم‌اندیشی صاحب نظران علوم اسلامی پیرامون توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی، دوم و سوم اسفندماه به میزبانی مشهد مقدس برگزار شد.

در این اجلاس دو روزه که با موضوع «روش کاربردی سازی در علوم اسلامی» و «ظرفیت‌ها و چالش‌های هوش مصنوعی در علوم اسلامی» در تالار همایش ولایت برگزار گردید، شرکت کنندگان در دو نوبت صبح و عصر به ارائه پیشنهاد، همفکری و مباحثه پیرامون «صورت‌بندی روش‌‌سازی علوم اسلامی»، «ابعاد و انواع روش های کاربردی سازی»، «فرایندهای تبدیل معارف اسلامی به کاربست ها»، «فناوری تبدیل معارف اسلامی به کاربست ها»، «ظرفیت های داده کاوی و هوش مصنوعی در علوم اسلامی»، «صورت بندی چالش های هوش مصنوعی در علوم اسلامی» و «آینده هوش مصنوعی و راهبردهای بکارگیری در علوم اسلامی» پرداختند.

 لزوم بهره گیری از فناوری های نو در کاربردی‌سازی علوم اسلامی در عین توجه به آسیب ها

اساتید حاضر در روز نخست این نشست، ضمن تاکید بر بسنده نکردن به منابع سنتی در فرآیند کاربردی سازی علوم اسلامی و ترویج جریان فقه معاصر با توجه به اقتضائات آن، به لزوم روزامد شدن فناوری کاربردی سازی علوم اسلامی و توجه به فناوری های نو اشاره و تصریح کردند: فناوری های سنتی به فناوری های نو تبدیل یافته که  ماهیت رقومی(کمی) دارند، انعطاف پذیر و الگوریتم پذیر هستند و از سرعت بالاتری (در حد همزمانی) برخوردار هستند؛ بر این اساس، فناوری های جدید، قدرت ایجاد استبداد دارند یعنی اگر در الگوریتم آن ها عمل نکنیم، نمی توانیم خروجی دریافت کنیم. از این رو با خطر قرار گرفتن در انحصار فناوری های نو مواجه هستیم.

 ضرورت واقع گرایی در مواجهه با هوش مصنوعی

 در دومین روز نشست نیز متخصصان برجسته علوم اسلامی در حوزه های روش شناسی و هوش مصنوعی، با اشاره به لزوم پرهیز از اظهارنظر قطعی یا اغراق درباره ظرفیت های هوش مصنوعی و نیز توجه به آینده هوش مصنوعی و برنامه ریزی برای آن، هوش مصنوعی را در تحول نظام آموزش، پژوهش و تبلیغ، ایجاد ساحت های جدیدی از مسائل نو و بین رشته ای و آشتی فلسفه و اخلاق با مشکلات جامعه موثر دانستند.

در ادامه این نشست، ماهیت، مبانی، ظرفیت ها، چالش ها، راهبردها، آینده و تاثیرات هوش مصنوعی در برخی موضوعات، به شرح اجمالی زیر مورد بحث قرار گرفت.

ماهیت

محورهای مانند اینکه باید هوش مصنوعی را صرفا یک فناوری جدید باید دانست یا یک دوره تمدنی جدید، شناخت ماهیت هوش مصنوعی در بستر زیست بومی که ایجاد کرده است و توجه به ویژگی های هوش مصنوعی همچون رقومی و ماژولار بودن (که اتصال و یکپارچگی اطلاعات را فراهم می کند) در بررسی ماهوی هوش مصنوعی طرح شد. همچنین مبانی هوش مصنوعی در دو بخش انسان شناسی و معرفت شناسی نقد و بررسی گردید.

 قابلیت ها

حل مساله، اصلاح، مدلسازی، توصیف داده ها، بازنویسی مجدد علم، ترکیب علم، ترجمه، آموزش، طرح ریزی و ... به عنوان قابلیت های عام (فراتر از علوم اسلامی) و نگاه فرایندی به دانش پیشینی، واسط شدن برای بکارگیری فقه در جامعه و ... به عنوان قابلیت های اختصاصی و دخالت در روش، موضوع و کاربست علم، به عنوان قابلیت های علمی هوش مصنوعی مطرح شد.

چالش ها

در زمینه چالش های عمومی نیز چالش های اخلاقی (مثل عدم رعایت حریم خصوصی، عدم مسولیت پذیری، عدم شفافیت در تصمیم)، چالش های فرهنگی (مانند قلب هویت، اختلال ارزش، انسداد خلاقیت، تغییر اداب و رسوم و خروج انسان از طبیعت خود)، چالش  های اجتماعی مانند تغییر روابط اجتماعی، خودمختاری، کاهش تعاملات اجتماعی و کنترل جنبش ها)، چالش های اقتصادی، چالش های علمی (مانند تبدیل کشف معنا به ساخت معنا، تحول در مرجعیت علمی، اختلال در معانی، سطحی شدن درک)، چالش های فنی (مانند عدم قابلیت اعتماد، تفسیرپذیری، اختلال در امنیت داده ها) مورد بحث قرار گرفت. وسعت غیرمتعارف در فهم عرفی، وسعت در استفراغ وسع، از بین بردن جزمیت فقیه، نادرستی و سوگیری اطلاعات، حذف یا تضعیف مرجعیت علما به عنوان چالش های خاص علوم اسلامی مطرح شد.

راهبردها و اصول

مشخص کردن هدف از پرداختن به هوش مصنوعی، تعیین نبایسته های خود (مانند عدم استیلای ماشین و عدم اضرار و ...)، تفکیک استفاده مفید از استفاده مضر، ایجاد اقتدار دیجیتال به عنوان یک سیاست، ایجاد دانش های بین رشته ای، تقویت متخصصان بین رشته ای، ایجاد تیم های مشترک از همه دانش ها برای بررسی مسائل از زوایای مختلف، ایجاد هلدینگ تجمیع داده ها نیز راهبردها و اصول پیشنهادی حاضران در این نشست تخصصی بود.

یادآور می شود «روش های کاربردی سازی»، «تدوین مسائل کاربردی» و «به‌کارگیری هوش مصنوعی در علوم اسلامی» عناوین مورد بحث در پیش نشست های این اجلاسیه بوده و موضوعاتی چون «شبکه نیازهای مرتبط با علوم اسلامی»، «سطوح و گونه های پاسخگویی علوم اسلامی به نیازهای معاصر»، «مدل سازی برای روش های شناسایی و حل مساله»، «جایگاه نیازهای کاربردی در درختواره علوم اسلامی» و «چیستی روش و قلمرو روش شناسی در علوم اسلامی» نیز، در نشست های گذشته با عنوان یکشنبه های روش، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

 سلسله هم اندیشی های توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی، با هدف ارتقای هم افزایی میان دانشوران علوم و مطالعات اسلامی در مسیر تقویت و ترویج گفتمان توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی برای پاسخ به نیازها و الزامات و چالش های آن و پیش بینی وضعیت، روندها و تحولات آینده علمی و اجتماعی اثرگذار بر توانمندی و توسعه علوم و مطالعات اسلامی، به همت علمی ـ اجرایی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با پیشگامی مرکز تخصصی آخوند خراسانی و مشارکت حوزه علمیه خراسان(معاونت علمی)، مرکز مدیریت حوزه های علمیه(معاونت پژوهش) و مرکز خدمات حوزه های علمیه(با پیشگامی مرکز خدمات خراسان) طرحریزی و اجرا می شود.