حوزه علمیه قم در رشد تاریخ نگاری اسلام نقش بزرگی داشته است

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت الاسلام حمیدرضا مطهری، مدیر گروه علمی تاریخ همایش یکصدسالگی بازتأسیس حوزه علمیه قم در سلسله نشست‌های علمی یکصدمین سال باز تأسیس حوزه علمیه قم به موضوع «دانش تاریخی اسلام در یکصد سال اخیر حوزه علمیه قم» پرداخت و گفت: تحول چشم گیری در زمینه آثار تدوین شده در حوزه تاریخ اسلام فارغ از کیفیت و محتوای آثار و تحولی که از تاریخ نقلی و تحلیلی شکل گرفته، تعداد آثار و تعدد موضوعات پژوهشی در زمینه تاریخ اسلام صورت گرفته است.

 

وی افزود: از بعد سخت افزاری پژوهش ضمن اینکه می‌توان به مراکز، پژوهشکده‌ها و پژوهشگاهی که به تاریخ می‌پردازند، مجلات و دانشنامه‌ها را نیز می‌توان مورد توجه قرار داد.

 

حجت الاسلام مطهری با اشاره به اینکه مؤسسات مختلفی در نیمه دوم بازتأسیس حوزه علمیه قم مراکز متعددی در این خصوص شکل گرفتند عنوان کرد: ما تا زمان باز تأسیس حوزه علمیه آثاری نداریم که نشان بدهد در این مقطع زمانی به تاریخ پرداخته است؛ اما در نیمه دوم این قرن به وضوح می‌بینیم که مراکز پژوهشی شکل گرفتند که به صورت تخصصی به تاریخ اسلام، اهل بیت یا تاریخ معاصر می‌پردازند و وابسته به حوزه علمیه قم هستند؛ مثل پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت، مؤسسه امام خمینی (ره)، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، پژوهشگاه المصطفی و به همین شکل مراکز مختلفی وجود دارند.

 

وی افزود: در کنار اینها مجلاتی نیز شکل گرفتند، اگر چه در ابتدای باز تأسیس و نیمه اول یکصدسال اخیر برخی از مجلات بودند که مطالبی در تاریخ اسلام منتشر می‌کردند؛ اما واقعیت اینها به صورت اختصاصی به تاریخ اسلام توجه نداشتند، بلکه در کنار علوم دیگر به تاریخ اسلام نیز می‌پرداختند، ولی در نیمه دوم مجلات متعددی در حوزه علمیه قم شکل گرفته‌اند که وابسته به مراکز مختلفی هستند که این مراکز از زیرمجموعه‌های حوزه علمیه قم به شمار می‌روند که با تولید مجلات متعدد علمی در حوزه تاریخ اسلام و تاریخ اهل بیت قدم بسیار مهمی در ترویج مکتب اهل بیت دارند و نقش مهمی در پیشرفت دانش تاریخ ایفا می‌کنند.

 

مدیر گروه علمی تاریخ همایش یکصدسالگی بازتأسیس حوزه علمیه قم با بیان تقدم پژوهش بر آموزش در حوزه علمیه قم توضیح داد: با توجه به اینکه سابقه پژوهش در حوزه علمیه قم بر آموزش تقدم دارد و نگاهی بر آنچه که بر دانش تاریخ رفته، نشان می‌دهد که حوزه پژوهش مقدم بر قسمت آموزش بوده و پیش از اینکه آموزش به صورت رسمی در حوزه علمیه شکل بگیرد، پژوهش به گونه‌ها و شیوه‌های مختلف در حوزه‌های علمیه قم دیده می‌شود و نشانه‌هایی از این تغییر و تحول وجود دارد.

 

وی ادامه داد: بعد از بازتأسیس حوزه علمیه قم در آثار شیخ عباس قمی می‌بینیم که گرچه وی پرورش یافته این مقطع زمانی نیست؛ اما به هر حال آثار فراوانی که از وی در زمینه‌های مختلف تاریخ اسلام مانند مقتل نگاری و نگارش تاریخ حضرت سیدالشهداء، نگارش تاریخ پیامبر گرامی اسلام (ص) و ... نشان می‌دهد که ایشان شخصیت جامع الأطرافی بودند که آثار متعدد و ارزشمندی را نیز در این زمینه به یادگار گذاشت.

 

حجت الاسلام مطهری با اشاره به شروع تاریخ نگاری توسط شاگردان آیت الله حائری در حوزه علمیه قم ابراز داشت: برخی از بزرگان و تربیت شدگان مکتب آیت الله حائری که در بازتأسیس حوزه علمیه مبارک قم نقش اصلی و اساسی را دارند، در مکتب ایشان نیز افرادی پرورش پیدا می‌کنند که به تاریخ توجه پیدا کردند و آثاری را در این زمینه به رشته تحریر در آوردند که از جمله آن افراد مانند سیدعلیرضا ریحان یزدی و محمد شریف رازی در آثاری مثل کتاب آیینه دانشوران، کتاب آثارالحجه و گنجینه دانشمندان به نوعی تاریخ نگاری از حوزه علمیه در آن مقطع زمانی، توسط این افراد آغاز شد.

 

وی افزود: کتاب آثار الحجه یکی از مهم‌ترین آثار تاریخ نگاری در این مقطع زمانی است که اثر مهمی در تاریخ نگاری حوزه داشت و بعدها مورد استفاده افراد متعددی قرار گرفت، البته در ادامه افراد، مورخان و شخصیت‌های تاریخ پژوه دیگری شکل گرفتند که به تدریج پژوهش را در حوزه تاریخ رشد دادند و قدم به قدم پیش بردند و آثار را به گونه دیگری تدوین کردند.