برچسب غیر کارشناسی زدن به طرح‌های شورای عالی حوزه توهین به‌ بزرگان این شورا است

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، در جریان برگزاری «نشست دوره ای اساتید حوزه علمیه» هجمه هایی علیه موسسات حوزوی و طرح های جدید آموزشی و کتب تازه تألیف وصورت گرفت که انتقاد بسیاری از نخبگان حوزه را به همراه داشت. برای روشن شدن جوانب متعدد این نشست و صحبت های مطرح شده در آن، سراغ حجت الاسلام والمسلمین محمد استوار میمندی استاد سطح عالی حوزه علمیه و رئیس مجتمع آموزشی پژوهشی تبلیغ حوزه علمیه رفته ایم؛ علاوه بر این سمت ها، وی در گذشته مدیریت حوزه علمیه استان فارس را نیز برعهده داشت.

رسا ـ خیر مقدم عرض می کنم خدمت شما؛ اخیرا در نشست دوره ای اساتید یکسری  هجمه هایی علیه دروس جدید و طرح ها جدید آموزشی صورت گرفته؛ البته در گذشته هم از ناحیه این نشست و متولیان آن انتقاداتی صورت گرفته بود اما اینبار با صراحت بیشتر و با ادبیاتی متفاوت و بحث برانگیز علیه طرح های جدید حوزه صحبت کردند. نظر شما در مورد طرح های جدید آموزشی و کتب تازه تألیف درسی نظیر الاشخص الاعتباری و الفائق بدانم که این کتب و طرح های جدید چه مزیتی دارند؟

ابتدا چند نکته عرض کنم، یکی از خصوصیات حوزه های علمیه از دیرباز تکثر آراء و انظار و تنوع نگاه های کارشناسی بوده که همه ی آنها محترم است؛ اما یک نکته را باید در نظر بگیریم که در مقام تصمیم گیری و اجرا امکان اینکه همه ی آراء عملی شود وجود ندارد، پس برای اینکه یک انضباطی صورت گیرد باید یک ساز و کاری در نظر گفته شود تا آن تصمیم گیری و ابلاغ کند.  این سازو کار تشکیل شده و به نظر می رسد جامع ترین عاقلانه ترین ساز و کار است. شورای عالی حوزه های علمیه متشکل از اساتید تراز اول حوزه است، این اساتید از نظر تقوا و علم در قله هستند و اکثرا شاگردان مبرز مراجع عظام تقلید بودند و هنوز هم با آنها ارتباط دارند. واین مجموعه نخبگانی شرایط روز و جوانب مختلف را در نظر می گیرند و با کار کارشناسی تصمیماتی می گیرند و به مدیر حوزه علمیه برا اجرا ابلاغ می کنند. البته که راه ارتباط با این عزیزان و ابراز نظر وجود دارد و اکثرا جلسه درس دارند و با طلاب در ارتباط هستند. بنابر این اعلام نظرات مختلف در چارچوبی منطقی و به عنوان اینکه به گوش مسئولان برسانیم مشکلی ندارد،  اما اگر بعنوان القای مخالفت و تقابل با آن انضباط ایجاد شده باشد قطعا این رویکرد صحیح نیست.

وقتی تاریخ شکل گیری حوزه های علمیه را می بینیم، بیش از 1000 سال حوزه علمیه  تاریخ دارد. یعنی از زمان شیخ طوسی که حوزه علمیه نجف را تأسیس کرد و بعد از آن و امروز در تاریخ معاصر 100 ساله حوزه علمیه قم که دقت می کنیم، یک سیر تطوری را مشاهده می کنیم  در کتب و ساختارهای حوزوی که گریزی هم از این تغییرات نبوده. شرایط زمانی، مکانی، حضور علما خاص در آن زمان بر این تطورات روشی و علمی اثرگذار بوده. مثلا در مقطعی کتب شیخ صدوق، شیخ مفید و سید مرتضی و... کتب درسی بوده اما در مقاطع بعد این کتب از مرجعیت درسی افتاد و کتب دیگری نظیر کتب محقق حلی، علامه حلی، شهید اول و ثانی جایگزین آنها شد.

امروز هم در دروس خارج که دقت می کنیم می بینیم انظار معاصرین از فقها مورد توجه قرار می گیرد اما وقتی مکاسب شیخ اعظم رو نگاه می کنیم، نظرات مرحوم فاضل تونی ها و سید مجاهد ها و... مورد نظر بوده و نقد می شده؛ امروز هم کتب و آراء معاصرین بیشتر مورد توجه است، نظیرنظرات محقق اصفهانی، نائینی و مرحوم امام و... که همه معاصر هستند و کمتر به نظرات قرون گذشته توجه می شود مگر دلیل علمی خاصی داشته باشد.

این تطورات و تحولات در بستر روش ها و منهج ها ی آموزشی و تحصیلی قابل پیگیری است؛ قطعا حوزه های علمیه سنت های اصیلی داشته که نقاط قوت حوزه بوده که باید حفظ شود، نظیر نظام مباحثه ، نظام تدریس و تدرس، ارتباط استاد و شاگرد و استاد محوری که باید  در جهت حفظ آنها کوشش شود. اما در عین حال شایسته نیست  برای حفظ آن اصول، اقتضائات زمانه را در نظر نگیریم. یکی از ارزش ها و امتیازات حوزه دروس آزاد است، اما دروس آزادی که این سال های اخیر با آن مواجه بودیم مبتلای به یکسری آسیب هایی بود

اولین آن این بود انضباط طلاب در معرض خطر بود. امروز به سبب اینکه اولویت های متعددی برای جامعه ایجاد شده و در کنار این بسیاری از طلبه ها به دلیل دغدغه ی دین و تبلیغ دین سعی در ایفای نقشی پویا در این زمینه دارند، که خود این فعالیت ها وقت گیر است و اگر  تحت یک نظامی در نیاید ممکن است آسیب های زیادی داشته باشد و از طرف دیگر مشکلات معیشتی باعث شده طلاب مجبور به روی آوردن به اشتغالات اقتصادی شوند. خوب با تمام تلاش و تدبیری که معاونت محترم آموزش انجام داده بود دروس آزاد قابلیت انضباط بخشی ضعیفی داشت و باعث شده بود که دروس به خوبی برگزار نشود.

آسیب دوم تدریس آزاد؛ مراکز آزادی که در نقاط مختلف قم در نظر گرفته شده بود یکسری امکانات اولیه تحصیل را نداشتند، مثل اینکه برخی از دروس در حرم برگزار می شد اما مکان مباحثه مناسبی وجود نداشت یا درس در حجره های کوچک مدرسه ای برگزار می شد و مکان مطالعه و کتابخانه ای در آن مدرسه موجود نبود.

به دلیل گستردگی حضور طلاب امکان حمایت های معیشتی از طلاب وجود نداشت، اما وقتی موسسات فقهی شکل گرفت که اولین بار هم توسط مراجع عظام تقلید تأسیس شد، بسیاری از این مشکلات برطرف شد.البته طبیعی است که در طرح های جدید ممکن است عیوبی هم ظاهر شود اما اگر برآیند را نگاه کنیم، مشاهده می کنیم به نفع طلاب تمام شده است. و به مرور عیوب هم برطرف خواهد شد.

رسا ـ نظر حضرتعالی در ربطه با خود کتب جدید چیست؟

 امروز طلاب در حال تحصیل کتب فاخر مکاسب ، رسائل و کفایه هستند، اما شرایط جامعه به گونه ای رقم خورده که مردم با شبهات بسیاری مواجه شدند؛ در گذشته فقط رسانه ای به نام حوزه بود و صدای علما به راحتی به گوش مردم می رسید، اما امروز تکثر رسانه ها و صدا ها باعث شده شبهات معرفتی، اعتقادی زیادی برای مردم ایجاد شود که نیازمند این است حوزه علمیه به آنها پاسخ دهد.

امروز در دروس خارج از عناوین زیادی استفاده می شود نظیر، تنقیح مناط، تمسک به اطلاقات و عمومات، بنائات عقلائیه، سیره متشرعه، مذاق شریعت و... که این عناوین در کتب معمول حوزه دیده نمی شود اما کتاب الفائق که دردفتر فقه معاصر تحت اشراف علمای بزرگ حوزه تدوین شد به این عناوین به صورت مناسب پرداخته که در فرآیند اجتهاد مورد نیاز است. کتاب الاشخص الاعتباری هم به همین ترتبیب است.

 یک تقاضایی دارم که وقتی طرحی ابلاغ می شود این طرح را به صورت دقیق مطالعه کنند؛ بسیار پیش آمده که استادی قسمتی از طرح را مطالعه کرده و اشکالاتی بیان داشته اما اگر طرح را کامل مطالعه می کردند، شبهه ای به وجود نمی آمد. مثلا طرح جدید سطوح عالی را ببینید، برخی می گویند کتب قدیم و فاخر در  این طرح در نظر گرفته نشده، اما اگر به درستی مطالعه کنند، متوجه خواهند شد که طلبه  اختیار در انتخاب دارد.

 رسا ـ خیلی متشکرم، به خوبی اشاره کردید که تطور یک مسئله ای است اجتناب ناپذیر که مختص حوزه هم نیست در دیگر نظامات درسی هم ایت تغییر و تحول را داریم. اما کمی سطح صحبت هایی که در نشست دوره ای صورت گرفته و بیانیه ای که صادر شده متفاوت از این است که با یک تقاضا که طرح ها را کامل بخوانند حل شود. در این نشست برخی آقایان یک دوقطبی ایجاد کردند که آیا در حوزه دیگرانی از خارج از حوزه تصمیم می گیرند، اساتید انقلابی و خودمانی در حوزه وجود دارند و اساتید ملای غیر خودمانی و... بنظر شما پشت پرده این صحبت های تنش زا چیست؟

پشت پرده را که ما نمی دانیم، اما بزرگان ما به ما آموزش دادند که احترام اساتید را حفظ کنیم. امروز اساتید بارز و بزرگ حوزه که برخی از اینها از نظر علمی در قله  و در تقوا و صداقت بی نظیر هستند در شورای عالی تصمیم گیری می کنند و از همه جوانب را طلاب و حوزه را در نظر می گیرند.

یکی از همین سخنرانان این دوره نشست اساتید، در گذشته و در یکی از نشست های دوره ای که در بیت حضرت آیت الله وحید خراسانی برگزار شد صدا به اعتراض بلند کرده بود که چرا درب حوزه را باز گذاشتید و اینقدر طلبه جذب می کنید؛ دچار مشکلات مالی برای تامین شهریه طلاب خواهیم شد. امروز همین شخص گلایه می کند که چرا دروس کم رونق شده؟ بنده به ایشون عرض می کنم اقای محترم شما باید آن زمان فکر امروز را می کردید. انتقاد آقایان از یک زاویه است اما تصمیم گیران از زوایای مختلف تصمیم گیری می کنند.

البته هیچکدام از مسئولان مدعی نیستند که معصوم هستند و اشکالی در کارشان نیست، باب نقد باز است اما نقد دلسوزانه باید داشت، نه اینکه تلقی قشون کشی علیه مدیریت کلان حوزه باشد، نه نقدی که با تعریض و کنایه نسبت به بزرگان ما در حوزه باشد.

الحمدلله حوزه یکدست و انقلابی است و در جهت گام دوم انقلاب حرکت می کند. اگر کسی به آرمان های بلند انقلاب ایمان کافی ندارند اجازه دهند این جریان اصلی حوزوی انقلابی  به اهداف بلند انقلاب که همان انتقال مفاهیم مکتب اهل بیت(علیهم السلام) است برسد. بسیاری از این مخالفت ها بر می گردد به انتقادات جزئی از کتب یا یک صفحه از کتاب نقد دارد و بخشی از طرح های آموزشی ، من ندیدم کسی با اصل کار یعنی فقه معاصر مخالفت کند.

رسا ـ موضوع همین است که در بیانیه ای که  در این نشست منتشر شده، اشاره شده به تعطیلی کلیه موسسات، تعطیلی طرح های جدید و دروس جدید، یعنی صرفا یک انتقاد جزئی و ساده نیست.

این ها در بخشی از این بیانیه ای که منتشر شده گفته اند؛ «پرهیز از تعریف دستوری برخی کتب در نظام اموزش حوزه و ایجاد مشوق و امتیازات خاص برای این دروس»؛ به نظر من این را غیر منصفانه نوشتند، بسیاری از این کتب تفسیری و جدید حوزه با مشوق ها در میان طلاب جا باز کرده اند در طول تاریخ هم این روند وجود داشته است؛ اینکه شورای عالی به این نتیجه می رسد که یک کتاب برای طلاب مفید است چرا مشوق نگذاریم؟ مشکل ما اینجا است. بله عرض کردیم که آراء در حوزه زیاد است اما اگر یک نهادی حرف آخر را نزند که سنگ روی سنگ بند نمی شود! این یک چیز بدیهی و واضح است. خوب یک سامانه تشکیل شده به نام شورای عالی حوزه، این شورا را چه کسانی تشکیل دادند؟ کسانی که قله های حوزه های علمیه هستند و نمی توان متهمشان کرد به بی سوادی؛ منتها فرق اینها با منتقدان چیست؟ این است که دیگران چاه خانه خودشان را پر نکردند و منافع خودشان را می بینند و طبق منافع خودشان نقد می کنند اما اعضای شورا زوایای مختلف را در نظر می گیرند و تصمیم گیری می کنند.

در بند دیگر این بیانیه آمده؛ «حذف طرح هایی که از نظر بسیاری از اساتید سطوح عالی و خارج، غیر کارشناسی بوده و تناسبی با هدف رشد علمی طلاب نداشته است»؛ برچسب غیر کارشناسی  بودن به طرح های مصوب شورای عالی، توهین به بزرگان شورای عالی است. از نظر بسیاری اساتید سطوح عالی  حرف هایی که در نشست دوره ای زده شد غیر کارشناسی است و اینها منافع خودشان را می بینند. لازم است این افراد به صورت مشخص طرح هایی را که به آن انتقاد دارند به صورت شفاف و مشخص بیان کنند ما هم در خدمتیم و در یک فضای علمی در مورد جوانب مختلفش گفت و گو خواهیم کرد.