شماره دویست و شانزدهم فصلنامه «جستارهای نوین ادبی» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، دویست و شانزدهمین فصلنامه «جستارهای نوین ادبی» به صاحب امتیازی دانشگاه فردوسی مشهد با مدیرمسئولی عبدالله رادمرد و سردبیری محمود فتوحی منتشر شد.

این فصلنامه در 6 مقاله و 166 صفحه منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

بازشناسی، بررسی و تحلیل اندیشه های نقدی رفیق حیلمی

یدالله پشابادی

چکیده: رفیق حیلمی منتقد، ادیب و نویسندۀ معاصر کرد در حوزۀ فن نقد دارای یک منظومۀ اندیشگانی انتقادی است که عمده آرا و نظرات خویش را در کتاب شعر و ادبیات کردی به ودیعه نهاده است. ساختار کار وی را می‌توان در دو بُعد نقد نظری و نقد عملی تبیین کرد. این جستار با شیوۀ توصیفی – تحلیلی در پی بازشناخت و تحلیل فن نقد، رویکردها، رهیافت‌ها و شیوه‌های نقد ادبی رفیق حیلمی است. وی در یک رویه، به بازتعریف مفاهیم و گزاره‌های حوزۀ نقد ادبی دست یازیده و در سطح دیگر شواهد شعری را بر اساس اندیشه‌های انتقادی خویش زیر بوتۀ نقد برده است. فن نقد نزد حیلمی اغلب فرستنده / شاعرمحور و در برخی موارد پیام‌محور است. واپسین بخش پژوهش به تبیین گویی ­هایی از سبک‌شناسی نقد او می‌پردازد که گاه با «ادراک بی چگونه» و مبالغه و اطلاق‌گرایی همراه است.

از یتیم داستانی تا قورچی تاریخی (اثبات هویّت ناشناختۀ حسین کُرد شبستری بر پایۀ شواهد تاریخی و ادبی)

میلاد جعفرپور

چکیده: حسین کُرد شبستری از محبوب‌ترین پهلوانان متأخّر در ادب حماسی فارسی است و بنا بر شواهد اخیر، گزارشی که برای مدّت‌ها از احوال و نبردهای او در ایران تحت عنوان داستان حسین کُر شبستری مشهور شده، خود بخش چهارم از حماسۀ دیگری با عنوان یتیم‌نامه بوده که هنور به شکل جامع منتشر نشده است. عمق بی‌توجّهی به وجوه مختلف یتیم‌نامه تا جایی است که هنوز هویّت تاریخی حسین کُرد به عنوان پهلوان محوری روایت ناشناخته مانده و مایۀ اظهار نظرهای ناصوابی هم شده است. پژوهش حاضر به روش استقرایی و با تکیه بر شواهد نویافتۀ منابع تاریخی و ادبی، به ارزیابی داده‌های داستانی پرداخته است. مطابق با برآیندهای طرح‌شده و تأیید قراین تاریخی و ادبی، حسین کُرد شبستری در واقع همان حسین‌بیگ تبریزی، قورچی خاصّۀ شاه‌عبّاس بوده است که در روایت داستانی به عنوان یتیم معرّفی شده است. پژوهش حاضر به روش استقرایی و با تکیه بر شواهد نویافتۀ منابع تاریخی و ادبی، به ارزیابی داده‌های داستانی پرداخته است. 

کارآوا به منزله نوع ادبی

سعید شفیعیون؛ تکتم بهرامی؛ محمد جعفری قنواتی

چکیده: در ادب فارسی، به‌رغم پژوهش‌های بسیار، همچنان با متونی مواجهیم که نمی‌توان آن‌ها را در چارچوب انواع ادبی شناخته‌شده جای داد. این بلاتکلیفی بیش از آن که از خصلت انواع ادبی حکایت کند، که کمتر می‌توان اثری یافت که از خلوص یک نوع به تمامی بهره‌مند باشد، از غفلت پژوهشگران قوت می‌گیرد. کارآوا که می‌توان آن را کهن‌ترین نوع ادبی دانست، از جمله این انواع مغفول در ادبیات ماست؛ نوعی که از پیدایش گفتار نیز پیشی می‌گیرد و در دامن اولین تلاش بشر برای کسب روزی، کار، زاده و پرورده‌شده‌است. نخستین جلوه‌های این نوع را در اصوات بی‌معنایی که در هنگام کار و به فریاد خوانده‌می‌شده‌اند می‌توان سراغ گرفت و اگر فریاد کار را شکل و نام ابتدایی این نوع بدانیم، دقیق‌تر سخن گفته‌ایم. در این جستار قصدکرده‌ایم که برای نخستین‌بار به معرفی جامع و مانعی از این نوع بپردازیم و سپس با تحلیل ساختار ادبی و معنایی این نوع کهن، راه را بر پژوهش‌های بعدی هموار نماییم.

بررسی شیوه‌های بازنمایی اندیشه‌های «امانوئل لویناس» در رمان «موصل، بدون پریچهر» از حسین قسّامی

ایوب مرادی

چکیده: در ادب فارسی، به‌رغم پژوهش‌های بسیار، همچنان با متونی مواجهیم که نمی‌توان آن‌ها را در چارچوب انواع ادبی شناخته‌شده جای داد. این بلاتکلیفی بیش از آن که از خصلت انواع ادبی حکایت کند، که کمتر می‌توان اثری یافت که از خلوص یک نوع به تمامی بهره‌مند باشد، از غفلت پژوهشگران قوت می‌گیرد. کارآوا که می‌توان آن را کهن‌ترین نوع ادبی دانست، از جمله این انواع مغفول در ادبیات ماست؛ نوعی که از پیدایش گفتار نیز پیشی می‌گیرد و در دامن اولین تلاش بشر برای کسب روزی، کار، زاده و پرورده‌شده‌است. نخستین جلوه‌های این نوع را در اصوات بی‌معنایی که در هنگام کار و به فریاد خوانده‌می‌شده‌اند می‌توان سراغ گرفت و اگر فریاد کار را شکل و نام ابتدایی این نوع بدانیم، دقیق‌تر سخن گفته‌ایم. در این جستار قصدکرده‌ایم که برای نخستین‌بار به معرفی جامع و مانعی از این نوع بپردازیم و سپس با تحلیل ساختار ادبی و معنایی این نوع کهن، راه را بر پژوهش‌های بعدی هموار نماییم.

نامة منظوم/ شعرنامه (ردیابی و نقد و تحلیل نامه‌های منظوم از آغاز شعر فارسی تا پایان قرن نهم)

الهام مستاجران؛ علی اکبر احمدی دارانی

چکیده: «نامۀ منظوم» که با نام‌های «شعرنامه»، «مکاتبات منظوم» و «مراسلات نظمی» نیز خوانده شده است، یکی از گونه‌های ادبی ناشناخته‌ای است که از ابتدای شعر فارسی نمونه‌های فراوانی از آن را در متون نظم و نثر می‌توان یافت. نامه‌های منظوم زیرگونه‌های دیگری چون: «تقاضانامه»، «معذرت‌نامه»، «تعزیت‌نامه»، «عنایت‌نامه»، «استغاثت‌نامه»، «شعرِ شکر»، «استمالت‌نامه» نیز دارد که در سراسر ادبیات فارسی پراکنده‌اند. در این پژوهش بر اساس مجموعه‌ای از نامه‌های منظوم که با در نظر داشتن قرینه‌هایی از لابه‌لای دیوان‌ها، تذکره‌ها و متون تاریخی فراهم آمده است، اغراض اصلی از سرایش شعرنامه‌ها چون تقاضا، مدح، سپاس، هجو، تهنیت و تسلیت به مخاطب، بیان شده است و سپس عناصر ساختاری و محتوایی نامه‌های منظوم که به اقتضای مطلب و با توجه به شرایط خاص، صورت‌های گوناگون به خود گرفته و قالب‌های گوناگون یافته است، نقد و تحلیل شده‌اند. یکی از وجوه اهمّیت این پژوهش معرفی گونۀ ادبیِ بسیار وسیعی است که در ضمن آن از یک سو می‌توان تمایزات و تشابهات زیرگونه‌های آن را برجسته کرد و از سوی دیگر مناسبات طبقات مختلف اجتماعی را که نامۀ منظوم را ابزاری برای ایجاد ارتباط در بین خود برگزیده بودند، نشان داد و از منظری تازه به این بخش از شعر فارسی نگریست.

بررسی سوانح حیات ابوالقاسم لاهوتی و نقد منابع ایرانی

باقر صدری نیا

چکیده: آگاهی‌هایی که دربارۀ حیات پرهول و حادثۀ ابوالقاسم لاهوتی( 1264- 1336 ش) شاعرعصر مشروطه و معاصر در منابع ایرانی انعکاس یافته‌است چنان با ابهام و تناقض آمیخته است که بر اساس آن‌ها دشوار می‌توان تصویر روشنی از زندگی و سوانح حیات او ترسیم کرد. منابعی که به شرح احوال او پرداخته‌اند عمدتاً پس از قیام بد‌فرجام و گریز و غیبت او از ایران به تحریر درآمده و از همین‌رو از شائبۀ انواع شایعات و افسانه‌پردازی‌ها مصون نمانده‌اند. زندگی پرماجرای او نیز که فاصلۀ لاهوت و ناسوت را شتابان درنوردید، و نیمی از آن را در سال‌های آشوب‌ناک دورۀ مشروطه و جنگ جهانی اول در ایران و ترکیه گذرانید و نیمی دیگر را در آن سوی دیوارهای آهنین اتحاد جماهیر شوروی، زمینه‌های لازم را برای قصه‌پردازی و شایعه‌سازی دربارۀ او فراهم آورده و دست‌یابی به اطلاعات دقیق را با دشواری مواجه کرده است؛ از همین رو نه فقط آن‌چه گزارش‌گران احوال لاهوتی در زمان حیاتش در خصوص حوادث زندگی ودیدگاه ایدئولوژیک او نقل کرده اند غالبا ازدقّت و یا صحّت لازم برخوردار نیست، بلکه پژوهندگان متأخر شرح احوالش نیز درذکر رخدادهای زندگی او ازلغزش و خطا مصون نمانده‌اند، در این مقاله می‌کوشیم با بهره‌گیری ازاسناد و منابعی که کمتر مورد عنایت پژوهندگان زندگی و احوال لاهوتی قرار گرفته است و نیز باتحلیل محتوایی برخی از سرودهای او، ضمن نقد آگاهی های مندرج درمنابع ایرانی، بر پاره‌ای ابهامات و تناقضات موجود پرتو افکنیم و از این رهگذر تصویر دقیق تری از برخی جوانب حیات ادبی ، ایدئولوژیک وسیاسی او به دست بدهیم.

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره فصلنامه «جستارهای نوین ادبی» می توانند به نشانی خراسان رضوی- مشهد - میدان آزادی- دانشگاه فردوسی مشهد- دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی و با شماره تلفن شماره تماس 05138806725یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس jls.um.ac.irمراجعه کنند یا تماس بگیرند.