خانه خدا در گام دوم

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، مسجد به عنوان جایگاه عبادت مسلمانان، از مهم ترین نهادهای جامعه اسلامی با کارکردی چند منظوره به شمار می آید و همواره در طول تاریخ اسلام نقشی بنیادین و اصلی ایفا نموده است. در پیروزی انقلاب اسلامی، مسجد به عنوان پایگاه اصلی انقلاب نقش افرینی کرد و امروز هم مسجد از جمله مهمترین عناصر برای ایجاد تمدن سازی در گام دوم انقلاب اسلامی است.

معنای مسجد

مسجد واژه ای عربی از ماده (سجد) می باشد که اسم مکان به معنای محل سجده است. زیرا سجده فرد اعلی و اکمل عبادت به شمار میرود، و نهایت خضوع در برابر خالق هستی است. مسجد خانه دوم هر مسلمان است. و تعلق به معبود دارد و خانه خداست. محل پرستش، نیایش و ارتباط با خالق یکتا، غنی و فقیر در ان یکسان است. اهمیت مسجد در شریعت مقدس بر کسی پوشیده نیست و مانند کعبه حرم است. و جنگ و قتال در ان حرام و احترامش بر همگان لازم است، مسلمانان نیز این دستور را از روح دیانت اسلام فهمیده اند و بیشتر از هر چیز و هر جای دیگر به عمران و ابادانی و توسعه مسجد اهتمام می ورزند، و به شکوه و عظمت ان میاندیشند که وجود مساجد مستحکم و با شکوه در سرزمینهای اسلامی دلیل بر این مطلب است، بعد از انقلاب اسلامی مساجد اهمیت بیشتری یافت و فعالیت های سیاسی، اجتماعی بخصوص نظامی در مسجد شکل گرفت و مردم از مسجد نهضت را شروع کردند و از انجا انقلاب به ثمر رسید. پیش از انقلاب مسجد محل تجمع نیروهای مردمی بود و در زمان جنگ به ادامه انقلاب کمک شایانی کرد و توانست جنگ را اداره و پشتیبانی کند، امام خمینی(ره) نیز در این مورد فرمودند: مساجد سنگر است سنگرها را حفظ کنید.

اهمیت مسجد

در اهمیت مسجد همین بس که خداوند می فرماید من کره ی زمین را که خلق کردم، ابتدا مسجدالحرام را برای عبادت قرار دادم. (اِنَّ اَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذی بِبَکَّهَ مُبارَکاً وَ هُدیً لِلْعالَمین: نخستین خانه ای که برای[عبادت] مردم، نهاده شده، همان است که در مکه است و مبارک، و برای جهانیان[مایه] هدایت است)(ال عمران، ۹۶). پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و سلم در بدو ورود به مدینه اولین کاری که انجام دادند، ساختن مسجد بود. در قبا مسجد ساختند، بعد از ورود به مدینه هم مسجد ساختند. مسجد خیلی مورد توجه اسلام است. اصولاً محل های عبادت حتی اگر مربوط به غیر مسلمانان باشد، در اسلام احترام زیادی دارد. در قران امده است که: (وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِیَعٌ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدُ یُذْکَرُ فیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثیرا: و اگر خدا بعضی از مردم را با بعض دیگر دفع نمی کرد، صومعه ها و کلیساها و کنیسه ها و مساجدی که نام خدا در انها بسیار برده می شود، سخت ویران می شد)(حج،۴0) می فرماید: باید مقابل متجاوزین ایستاد وگرنه صومعه ها و دیرها و مساجد که محل عبادت هستند، خراب می شود. پس باید عده ای قیام کنند تا این مراکز عبادت اسیبی نبیند. در سال های دفاع مقدس، بیش از ۹۰ درصد شهدای ما از مساجد بودند و نه از مراکز دیگر. بنابراین ما باید به مسجد بیش از ان چه که امروز بها می دهیم توجه کنیم. روحانیون ما باید توجه بیشتری به مسجد داشته باشند.مسجد باید همواره در اولویت باشد.

مسجد، قطب فرهنگی دینی

در اسلام نماز خواندن در مسجد ان قدر اهمیت دارد که می گویند اگر انسان نماز اول وقتش را تاخیر بیندازد، اما در مسجد بخواند، بهتر است از این که نمازش را اول وقت و در خانه بخواند. مسجد در اسلام محلی است که باید استفاده ی چند منظوره داشته باشد. در صدر اسلام، مسجد کوفه محل مشورت، قضاوت، سوال و جواب، عبادت و دیگر امور بود. مسجد باید به محور فعالیت های دینی و فرهنگی در جامعه ی اسلامی تبدیل بشود. مومنین باید مسجد را محور فعالیت های خودشان قرار بدهند. حتی برنامه ی روزانه ی خود را با توجه به وقت نماز در مسجد تنظیم کنند. مومنین می توانند قرار ملاقات های خود را در مسجد قرار دهند.

توصیه های مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب

اینک سعی می کنیم برخی از توصیه های مقام معظم رهبری در بخش سوم بیانیه گام دوم انقلاب را بر اساس امکانات و ظرفیت های مساجد و نقشی که می توانند در تمدن سازی در گام دوم انقلاب ایفاء نمایند بررسی کنیم.

علم و پژوهش

علم و پژوهش عنوان اولین توصیه مقام معظم رهبری را به خود اختصاص داده است و این نشان از درجه اهمیت این موضوع می ­باشد.

پیامبر خدا(ص) می فرمایند: «کُلُ جُلوسٍ فِی المَسجِدِ لَغوٌ إلّا ثَلاثَةً: قِراءَةُ مُصَلٍّ أو ذِکرُاللهِ أو سائلٌ عَن عِلمٍ» هر جلوسی در مسجد جز برای این سه چیز لغو و تباه است: نماز خواندن یا ذکر خدا گفتن یا فرا گرفتن علوم. (بحار، ج 77، ص86) بر اساس این روایت و روایات دیگر تعلیم و تعلم یکی از کارویژه هاییست که برای مسجد در نظر گرفته شده و در بیان منزلت آن همین کافیست که در عداد صلوه و ذکر خداوند متعال قرار گرفته است.

جایگاه جلسات علمی و آموزشی در مسجد از نگاه پیامبر اکرم (ص) به مراتب والاتر و ارجمندتر از جلسات دعا است؛ چنانکه در روایت است که روزی رسول خدا(ص) به مسجد وارد شدند. در حالی که، دو مجلس جداگانه برپا بود. گروهی در حال یاد دادن و فراگرفتن دانش بودند و جمعی نیز به دعا و راز و نیاز با خداوند مشغول. پیامبر(ص) فرمود: هر دو گروه به سوی نیکی گام برمی دارند؛ دسته ای خدا را می خوانند و گروهی نیز آموزش می بینند و نادانان را تعلیم می دهند؛ ولی این گروه (تعلیم و تعلم) کار برتری انجام می دهد. من نیز به منظور آموزش دادن مردم مبعوث شده ام. آنگاه پیامبر (صلوات الله علیه) در میان گروهی که سرگرم آموزش بودند، نشست (بحارالانوار، ج 1، ص 206).

لذا توصیه اول مقام معظم رهبری در خصوص لزوم شتاب دهی به تولید علم و پژوهش با ماهیت مسجد و خواست شارع و هدف او از تاسیس این مکان مطابقت دارد؛ توجه به پیشینه مساجد روشن می سازد که در گذشته این اماکن همواره مراکز تولید و آموزش علوم بوده اند و این ویژگی مختص مساجد بوده و عبادتگاه های ادیان دیگر از چنین جایگاهی برخوردار نبوده اند.

معنویّت و اخلاق

دومین توصیه مقام معظم رهبری تطابق کامل با اهداف و کارکردهای مساجد دارد که موثرترین مراکز اشاعه معنویت و اخلاق در سطح جامعه هستند و با حضور ائمه جماعات و ذاکرین اهل بیت: و تشکیل مراسمات مذهبی و محافل انس و سایر فعالیت های دینی و تبلیغی گام مهمی در ارتقاء سطح اخلاق و معنویت در جامعه برمی دارند.

رسول اکرم (ص) می فرمایند: «إِذَا رَأَیْتُمُ الرَّجُلَ یَعْتَادُ الْمَسَاجِدَ فَاشْهَدُوا لَهُ بِالْإِیمَانِ لِأَنَّ اللَّهَ یَقُولُ إِنَّما یَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّه»: هنگامی که دیدید مردی بر رفت و آمد به مسجد مداومت می کند وی را مؤمن بدانید». طبق این روایت اهل مسجد بودن موجب تحقق ایمان است حال ایمان چیست؟، در حکمت 218 نهج البلاغه آمده است «وَ قَدْ سُئِلَ عَنِ الْإِیمَانِ فَقَالَ عَلَیْهِ السَّلَامُ الْإِیمَانُ مَعْرِفَةٌ بِالْقَلْبِ وَ إِقْرَارٌ بِاللِّسَانِ وَ عَمَلٌ بِالْأَرْکَانِ»؛ این روایت ایمان را برآیند سه خصیصه معرفت قلبی، اقرار لسانی و کردار منطبق با آن معرفی می کند و چون رسیدن به مرتبه ایمان نیاز به بستری مناسب دارد، معنویت و اخلاق زمینه ساز تحقق آن در مساجد هستند. بینش مقام معظم رهبری در خصوص جایگاه معنوی و اخلاقی مسجد این گونه است: «مسجد بر محور گوهر نماز شکل می گیرد؛ بنابراین پایگاهی است برای همه‌ کارهای نیک؛ پایگاه خودسازی، انسان ‌سازی، تعمیر دل و تعمیرِ دنیا» (31 مرداد سال 95)

از گذشته مرسوم بوده است که علما در مساجد حداقل هفته ای یک جلسه درس اخلاق برگزار می کردند و ضمن یادآوری روز حساب به شمارش مکارم اخلاق و معیارهای آن می پرداختند و امامان جماعت همواره در میان دو نماز یا هر فرصتی سعی می کردند نکات کلیدی از سیره و اخلاق پیامبر و ائمه هدی: بیان کنند.

معنویت، تقویت ارزش‌های معنوی از قبیل اخلاص، ایثار و توکل در خود و در جامعه است و اخلاق به معنی رعایت فضیلت‌هایی چون خیرخواهی، گذشت، کمک به نیازمندان، راست‌گویی، شجاعت، تواضع، اعتماد به ‌نفس و دیگر خلقیات نیکو است؛ مساجد مهم ترین نقش را در بسط و تقویت این ارزش ها و فضیلت ها دارند که خود منجر به خودسازی، جامعه پردازی و نهایتا استقرار تمدن اسلامی می گردد؛

عزت ملی، مرزبندی با دشمن

عزت ملی سرمایه بزرگیست که فقدان آن با هیچ جایگزینی قابل جبران نیست، تحقق و استمرار عزت ملی به فرمایش امام سجاد(ع) در گرو اطاعت از ولی فقیه است؛ «طَاعَهُ وُلَاهِ الْعَدْلِ تَمَامُ الْعِزِّ». (کافى، ج 1، ص 20) یعنی اطاعت از ولی عادل تمام عزت است.

نظام ما که یک حکومت اسلامی است باید در تمامی عرصه ها از الگوی رفتاری پیامبر (صلوات الله علیه) و اهل بیت: استفاده کند، سیره نبوی و علوی در برخورد با دشمنان و پیمان شکنان، روشنگر مسیر ما در روابط خارجی و مرزبندی با دشمنان خواهد بود.

مقام معظم رهبری، عزت ملی، روابط خارجی، مرزبندی با دشمن را شاخه هایی از اصل «عزّت، حکمت، و مصلحت» دانسته اند؛ قطعا عزت امروز کشور مرهون پایمردی مدیران جهادی و صبر مردم فهیم ایران است، تبیین و روشنگری در مورد عزت به دست آمده و توطئه و خدعه دشمنان و مرزبندی میان دوستان و دشمنان کشور از مهم ترین کارهایی است که مساجد نقش آموزشی و ترویجی دارند.

مساجد با استفاده از تمام ظرفیت های دینی، علمی و فرهنگی خود باید جوانان مسجدی را برای فهم درست این اصول مهم آموزش دهند و با فعالیت های مختلفی چون برگزاری مسابقات و اردوها و جلسات بصیرت افزایی سعی در تفهیم این اصول به سایر جوانان کشور را داشته باشند.

 سبک زندگی

سبک زندگی به معنای شیوه زندگی خاص یک فرد، گروه، یا جامعه است. سبک‌های زندگی مجموعه‌ای از ارزش‌ها، شیوه‌های رفتار، حالت‌ها و سلیقه‌ها در هر چیزی را در بر می‌گیرد و می‌تواند به علایق، نظرات، رفتارها و جهت‌گیری رفتاری یک فرد، گروه یا فرهنگ اشاره کند.

در نگاه کلی سه نوع سبک زندگی وجود دارد، اول سبک زندگی دنیاطلبانه و دیگری سبک زندگی رهبانی و ترک دنیائی؛ سبک سوم که این دو را در کنار هم دارد سبک زندگی اسلامی است؛ امام حسن مجتبی فرمودند: «کن لدینا کما تعیش ابدا و کن لاخره کما تموت غداً»؛ برای دنیا چنان کار کن که گویا همیشه زنده هستی و برای آخرت چنان کار کن که گویا فردا خواهی مرد.( وسائل ، ج /2ص 535 )

بی تردید در سبک زندگی اسلامی، مسجد جایگاه ویژه ای دارد از حیث فردی به جهت اولویت حضور در فرائض و تنظیم بقیه امور زندگی روزمره بر اساس آن، و همچنین مرکز فرهنگی یک خانواده اسلامی است و از حیث اجتماعی رابطه مسجد با جامعه اسلامی به نحو تعاطی است به طوری که مسجد جزو لاینفک سبک زندگی اسلامی است و از سوی دیگر این مسجد است که سبک زندگی اسلامی را در جامعه اسلامی نهادینه می کند.

محمد حسین جلال الدینی