شاخصه‌های مدیریت جهادی از منظر امام خامنه‌ای (۲)

به گزارش گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، در یادداشت قبل از ضرورت و اهمیت مدیریت جهادی در کلام آیت الله العظمی امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) سخن به میان آوردیم و در اینجا به بررسی مؤلفه‌های یک مدیر جهادی از دیدگاه رهبر معظم انقلاب خواهیم پرداخت.

ایمان

اولین مؤلفه و شاخصه‌ایی که در نظر به سیمای آرمانی و مطلوب یک مدیر جهادی متبادر به ذهن می‌گردد، ایمان است. مقام معظم رهبری که از ایام پیش از انقلاب اسلامی تا به امروز همواره به تبیین صحیح معارف اسلامی و نظام اندیشه اسلامی پرداخته اند، مفهوم ایمان را اینگونه تعریف می‌کنند: "ایمان و گرویدن، نوعی تسلیم است؛ تسلیم حقیقتی شدن؛ گاهی انسان حقیقت را می‌فهمد، اما دلِ خود را تسلیم این حقیقت نمی‌کند و در مقابل آن می‌ایستد؛ لذا می‌بینید در مقابل علم، جهل و شک است؛ اما در مقابل ایمان، جهل نمی‌آورند؛ در مقابل ایمان، کفر می‌آورند؛ یعنی پوشاندن؛ انسان گاهی حقیقتی را قبول دارد، اما آن را می‌پوشاند و پنهان می‌کند. نقطه‌ی مقابل پوشاندن، ایمان است؛ یعنی دل سپردن، گرویدن، سر سپردن، حقیقت را با همه‌ی وجود پذیرفتن و در مقابل آن تسلیم شدن؛ هر چیزی که شما آن را حقیقت می‌پندارید، اگر به آن ایمان آوردید، این پایه‌ی عمل شما می‌شود؛ این ایمان، منشأ عمل می‌شود؛ آن هم عملی به این دشواری؛ مبارزه کردن و در میدان بودن و کشتن و کشته شدن. اگر ایمان به مبنایی وجود داشت، آن انسان می‌شود خودکار به سمت هدف‌های آن ایمان؛ لازم نیست دائماً به او تذکر دهند. ایمان، عمل را به دنبال می‌آورد." [۱]

ایمان منشاء عمل است

ایشان در ذیل باز تعریفی که از مفهوم بنیادین ایمان دارند به اصلی که معیاری برای سنجش و تحلیل عملکرد و کنش‌های شخصی و اجتماعی است اشاره می‌کنند و آن اینکه ایمان منشاء عمل است. فلذا ایمانی که عملی را به دنبال نداشته باشد، ایمان نیست، دانستن است. اگر مدیری عملکردی جهادی نداشت، ریشه‌ کم کاری وی را باید در ایمان او کاوش کرد. زیرا که تفاوت اعمال برخواسته از تفاوت انسان‌ها در اتصال و تسلیم در نسبت با این حقیقت است. ایمان مدیری جهادی تفاوت بنیادین با ایمان مدیر‌های بی انگیزه و از پا نشسته دارد که در عمل هرکدام به وضوح قابل مشاهده است.

مدیر و نیروی مؤمن با حسن ظن و ایمان به وعده‌های الهی و الطاف و نصرت غیبی خداوند متعال، در هیاهو و تلاطم حوادث و دشمنی‌ها هرگز روحیه خود را از دست نخواهد داد و پیوسته در جهت نیل به آرمان‌های انقلاب اسلامی و استقرار عدالت در مجموعه تحت امر خود و زدودن معایب و موانع و گدر از تهدید‌ها می‌کوشد؛ پیروزی را از آنِ خود می‌داند و هیچگاه پیش روی خود بن‌بستی نمی‌بیند، زیرا که "فان حزب الله هم الغالبون" [۲]

مقام معظم رهبری در تبیین آیه ۲۴۹ سوره مبارکه بقره می‌فرمایند: " این را امروز ما در مقابل جبهه‌ی وسیع دشمن همیشه باید به یاد داشته باشیم؛ اینکه خدای متعال میفرماید «کَم مِن فِئَةٍ قَلیـلَةٍ غَلَبَت فِئَـةً کَثیرَةً بِاِذنِ الله»، مصداقش همین جا است؛ گاهی یک فئه‌ی قلیله‌ای بر یک جبهه‌ی بسیار وسیع و گسترده‌ای، به قدرت الهی پیروز میشود وقتی که متّکی باشد به این ایمان و غیرت دینی. [۳]

ایمان به خداوند متعال راهگشای بن بست‌های مادی است بدون ایمان به وعده‌های خداوند متعال و سنت‌های الهی به سختی میتوان تصور کرد که تمام مشکلات حال و آینده مانند گذشته‌ای که در این چهل و اندی سال پشت سر گذاشته ایم قابل حل باشد و از آن‌ها گذر کنیم.

مقاومت از ثمرات بزرگ ایمان است

از دیگر ثمرات بزرگ ایمان مقاومت در برابر مستکبرین است. در زمانه‌ای که دو ابر قدرت شوروی و آمریکا جرأت عدالت خواهی و آزادی از زیر یوغ مستکبران را در دل ملت‌ها خشکانده بودند، این امام امت بود که با قدرت ایمان ندای پرشکوه و نافذ انقلاب اسلامی را به گوش جهانیان رساند و با اتکاء به قدرت الهی و ایمان به وعده‌های الهی و نفس قدسی خود کشتی عظمی همچون انقلاب را به حرکت در آورد که تا به امروز در مقابل تمامی مشکلات و دشمنی‌ها قد علم کرده و به تمام آزادی خواهان درس مقاومت داده است و انسان‌هایی تربیت کرده است که اسطوره و افتخاری ابدی برای بشریت خواهند بود شهدایی همچون حاج قاسم سلیمانی (رحمة الله علیه)؛ و ایمان همان رازی است که رهبر حکیم انقلاب از آن چنین تعبیر می‌کنند:" ما الان میتوانیم با همه‌ی توان ادّعا بکنیم که جمهوری اسلامی با همه‌ی چالش‌هایی که در مقابل او به وجود می‌آورند، میتواند پنجه بیندازد و بر همه‌ی آن‌ها میتواند غالب بشود؛ چون این را تجربه کرده‌ایم. "وَ لا تَهِنُوا وَ لا تَحزَنُوا وَ اَنتُمُ الاَعلَونَ اِن کُنتُم مُؤمِنین"؛ [۴]

اگر ایمان در دل و در عمل وجود داشته باشد، کوه‌ها در مقابل یک جامعه مؤمن، یک مجموعه با ایمان، یک انسان قوی، هموار خواهد شد و قدرت مقاومت نخواهد داشت. [۵]

اخلاص

مدیریت و هدایت امور مردم در منطق اسلامی نه تنها زحمت نیست که عبادت است؛ اما شرط مهم پذیرفته شدن و اثر گذاری عبادت، اخلاص است؛ عبادت بی‌اخلاص عبادت نیست! و این معنا را از تامل در معنای عبودیت و عبادت میتوان دریافت.

اما اخلاص به چه معنا است؟! رهبر معظم انقلاب در رابطه با معنای حقیقی اخلاص می‌فرمایند:«برجستگی وجود اباعبداللَّه علیه‌السّلام دارای ابعاد است که هر کدام از این ابعاد توضیح و تبیین فراوانی به دنبال دارد؛ ولی اگر دو، سه صفت برجسته را در میان همه‌ی این برجستگی‌ها اسم بیاوریم، یکی از آنها «اخلاص» است؛ یعنی رعایت کردن وظیفه‌ی خدایی و دخالت ندادن منافع شخصی و گروهی و انگیزه‌های مادّی در کار.» [۶]

نقطه جوهری و تفاوت ماهوی مدیریت جهادی برخاسته از انوار الهی با مدیریت غربی در اعتقاد و ایمان به نصرت الهی است، اما باید گفت نصرت الهی در گرو اخلاص است؛ زمانی نصرت الهی از راه می‌رسد و نور الهی را به صحنه می آورد که برای خدا گام برداریم، چرا که خداوند متعال فرموده است:«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِن تَنصُرُوا اللَّهَ يَنصُرْكُمْ»[۷]

تلاش و کنشی که تنها برای خداوند باشد ارزش دارد و یاری اوست؛ در روایت است که می‌فرماید: «من کان للَّه کان اللَّه له» [۸] «هر کس برای خدا باشد، قدرت الهی در خدمت او قرار می‌گیرد و به او کمک می‌کند.» لذا اگر تلاش مدیر، تدبیر مدیر، فراز نشیب مدیریت وی در جهت کسب رضایت الهی بود و نه رضای ما فوق و یا مردم، اراده خداوند همراه و پشتیبان او خواهد بود و اثر تلاش او نیز هرگز از بین نخواهد رفت که «کُلُّ شَیْ‏ءٍ هالِکٌ إِلَّا وَجْهَهُ» [۹]

اثر کیمیای اخلاص در کلام رهبر معظم انقلاب

حضرت آیت الله العظمی امام خامنه‌ای (مدظله العالی) اثر کیمیای اخلاص را اینگونه تبیین می‌کنند: «اسلام یک درس را به مسلمین تعلیم کرد و آن درس هر روز که در بین مسلمین باشد، نتیجه‌اش درخشش و تلألؤ و علوّ معنوی و مادّی است، آن درس درسِ مجاهدتِ خالصانه و مخلصانه است. هرجا که مجاهدت خالصانه و مخلصانه باشد، نتیجه‌اش درخشش و تلألؤ خواهد بود. منتها مجاهدت خالصانه و مخلصانه، ممکن است برای خدا انجام گیرد، ممکن هم هست برای غیرِ خدا انجام گیرد. اگر برای خدا انجام گرفت، همیشگی، ماندگار و زائل ناشدنی است؛ اما اگر برای غیرِ خدا انجام گرفت، ماندگار نیست. ممکن است یکی عاشق کسی باشد؛ خالص و مخلص برای او حرکتی را انجام دهد. یا عاشق میهنِ خود باشد؛ خالص و مخلص برای میهنش حرکتی را انجام دهد. اینها ماندگار نیست و تا وقتی است که این هیجان و احساس در او باشد. به مجرّد این‌که احساس او یک ذرّه سرد شد، چشمش باز می‌شود و به خود می‌گوید که آیا من بروم بمیرم تا فلان کس بخورد گردنش کلفت شود؟! اما اگر برای خدا باشد، این‌طور نیست. هرقدر دقّت عقلانی انسان بیشتر شد، مجاهدتش بیشتر خواهد شد. برای این‌که می‌داند «ما عندکم ینفد و ما عنداللَّه باق»[۱۰]؛ آنچه که برای خدا دادیم می‌ماند.»[۱۱]

در روایات نیز مکرر این حقیقت جلوه می‌کند که ملاک ارزش عمل به خلوص آن است؛ هر چه از منیّت ها و خود خواهی ها به دور باشد عیار بالاتری خواهد داشت و تنها عمل خالصانه است که ماندگار خواهد بود. و چه حکیمانه رهبر معظم انقلاب فرمود:«در آن کاری که انجام می‌دهیم، هرچه مایه‌ی اخلاص در من و شما بیشتر باشد، آن کار، ارزش بیشتری پیدا می‌کند. هرچه از قطب اخلاص دور شویم، به سمت قطب خودپرستی و خودخواهی و برای خود کار کردن و به فکر خود بودن و منافع شخصی و قومی و نظایر آن نزدیک شده‌ایم که یک طیف دیگر است.»[۱۲]

رهبر معظم انقلاب درباره رابطه اخلاص با ارزش عمل می‌فرماید: «اخلاص مطلق بین آن اخلاص مطلق و خودخواهی مطلق، یک میدان وسیع است. هر چه از آن‌جا به این طرف نزدیکتر شویم، ارزش کار ما کمتر می‌شود؛ برکتش کمتر می‌شود؛ ماندگاری‌اش هم کمتر می‌شود. این، خاصیت این قضیه است. هر چه ناخالصی در این جنس باشد، زودتر فاسد می‌شود. اگر ناب باشد، هرگز فاسد نمی‌شود. حالا اگر بخواهیم به محسوسات مثال بزنیم، این آلیاژ اگر صددرصد طلا باشد، فاسد شدنی نیست؛ زنگ خوردنی نیست. امّا به هر اندازه که مس و آهن و بقیه‌ی مواد کم قیمت داخل این آلیاژ باشد، فساد آن و از بین رفتنش بیشتر است. این یک قاعده‌ی کلّی است.»[۱۳]

حرکت خالصانه سیدالشهداء راز بقاء دین اسلام است

حضرت آیت الله العظمی امام خامنه‌ای (مدظله العالی) راز بقاء دین اسلام را حرکت خالصانه سیدالشهداء علیه السلام معرفی می‌کنند که تا ابد برکت آن جهانیان و عشاق آن حضرت را سیراب می‌کند:«سنّت الهی بر این است که راه پاکان و صالحان و مخلصان بماند. اخلاص چیزِ عجیبی است؛ لذاست که به برکت حسین بن علی علیه‌ الصّلاة والسّلام و خون به ناحق ریخته آن بزرگوار و اصحابش، دین در عالم باقی ماند؛ بعد از آن هم این رشته ادامه پیدا کرد.»[۱۴]

رهبر معظم انقلاب در رابطه با ماندگاری عاشوراء در تاریخ می‌فرمایند: «کار امام حسین علیه‌ الصّلاة و السّلام، از کارهایی است که یک سر سوزن ناخالصی در آن نیست. لذا شما می‌ببینید این جنس ناب، تاکنون مانده است و تا ابد هم خواهد ماند. چه کسی باور می‌کرد بعد از این‌که این عدّه، غریبانه در آن بیابان کشته شدند، بدن‌هایشان را همان جا به خاک سپردند، آن همه تبلیغات علیه‌شان کردند، آن‌طور تار و مارشان کردند و بعد از شهادتشان مدینه را به آتش کشیدند، داستان حَرّه، که سال بعد اتّفاق افتاد و این گلستان را زیر و رو و گلهایش را پرپر کردند، دیگر کسی بوی گلاب از این گلستان بشنود؟! با کدام قاعده‌ی مادّی جور در می‌آید، که برگ گلی از آن گلستان در این عالم طبیعت بماند؟! اما شما می‌بینید که هر چه روزگار گذشته، عطر آن گلستان، دنیا را بیشتر برداشته است.»[۱۵]

سرّی که امام راحل نیز از آن آگاه بود و انقلاب او نیز به برکت اخلاص والای او و اراده الهی و در ادامه مسیر انقلاب سیدالشهداء علیه السلام به ثمر رسید؛ این همان راهی است که شهداء با اقتداء به امام خویش خالصانه و برای یاری دین خدا جانفشانی کردند؛ شهدایی همچون حاج قاسم سلیمانی که همگان شاهد معجزه اخلاص در حیات و ممات او و رزمندگان شاهد مدیریت جهادی خالصانه وی در جبهه های نبرد حق علیه باطل بودند.

[۱]بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت ۱۳۸۳/۰۸/۲۰

[۲]سوره مبارکه مائده آیه ۵۶

[۳]بیانات در دیدار مردم قم ۱۳۹۸/۱۰/۱۸

[۴]سوره مبارکه آل عمران آیه ۱۳۹

[۵]بیانات در مراسم شب خاطره دفاع مقدس ۱۳۹۶/۰۳/۰۳

[۶] بیانات در دیدار جمعی از پاسداران و بسیجیان ۱۳۷۷/۰۹/۰۳

[۷] سوره مبارکه محمد آیه ۷

[۸] بحار الأنوار، علامه مجلسی، ج ‌۷۹، ص ۱۹۷

[۹] سوره مبارکه قصص آیه ۸۸

[۱۰] سوره مبارکه النحل آیه ۹۶

[۱۱] بیانات در دیدار فرماندهان سپاه ۱۳۷۳/۰۶/۲۹

[۱۲] بیانات در دیدار جمعی از پاسداران ۱۳۷۲/۱۰/۲۶

[۱۳] بیانات در دیدار جمعی از پاسداران ۱۳۷۲/۱۰/۲۶

[۱۴] بیانات در دیدار با جمعی از روحانیون ۱۳۷۸/۰۱/۲۳

[۱۵] بیانات در دیدار جمعی از پاسداران ۱۳۷۲/۱۰/۲۶