جایگاه مستضعفین در انقلاب اسلامی

به گزارش گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، «امام راحل طرفدار جدّی حمایت از محرومان و مستضعفان بود؛ امام نابرابری اقتصادی را با شدّت و حدّت رد می‌کرد؛ اشرافیگری را با تلخی رد می‌کرد؛ به معنای واقعی کلمه امام طرف‌دار عدالت اجتماعی بود؛ طرف‌داری از مستضعفان شاید یکی از پرتکرارترین مطالبی است که امام بزرگوار ما در بیاناتشان گفتند؛ این یکی از خطوط روشن امام است؛ این یکی از اصول قطعی امام است، همه باید تلاش کنند که فقر را ریشه‌کن کنند؛ همه تلاش کنند که محرومان را از محرومیّت بیرون بیاورند و تا آنجایی که در توان کشور است، به محرومان کمک کنند.»[۱] مقام معظم رهبری اینگونه شخصیت والای حضرت امام را توصیف می‌کنند تا برای هر کس که در آینده و حال نامی از امام شنید و اراده کرد از شخصیت و اصول او و انقلابش نفسی تازه کند.

انقلاب اسلامی و شخصیت والای امام خمینی (ره) ارتباطی لاینفک با یکدیگر دارند به طوری که اگر بخواهیم انقلاب و آرمان‌های آن را بشناسیم، باید آن را در شخصیت عظیم امام راحل جستجو کنیم. امام بنیانگذار این انقلاب است و جمهوری اسلامی برخاسته از روح قدسی اوست؛ لذا فهم امام، فهم انقلاب و فهم انقلاب، فهم امام است. در مکتب امام خمینی رحمه الله علیه بر خلاف مکاتب اسکتباری و استعماری، مستضعفان جایگاهی ویژه در انقلاب اسلامی دارند؛ اگر ابراهیم و موسی علیهما السلام در برابر حکومت طاغوتی نمرود و فرعون قیام کردند، برای این هدف بود. امام نیز همانند انبیاء الهی مجاهدانه برای نجات مستضعفان و محرومان قیام کرد و به ملت ایران عزت بخشید و آنان را از زیر یوغ مستکبران خارج ساخت.

در مکتب امام شرط تحقق عدالت اجتماعی توجه ویژه به محرومان و مستضعفان است که ریشه در مبانی عمیق اسلام دارد. امام می‌فرماید:«اسلام آنقدری که در فکر مستمندان است در فکر دیگران نیست!»[۲] امام رحمه الله علیه جامعه را به دو بخش تقسیم می‌کنند، مستضعفان و در مقابل مستکبران، استکبار و استضعاف را اینگونه تبیین می‌کنند:«منطق مستکبرین همین بود که استکبار (می کردند) تکبر می‌فروختند بر جامعه؛ ملت ما را طبقه پایین حساب می‌کردند. بالا کی بود؟ آقای آریامهر و آن دسته جات خودش! و همه شما را و همه ما را و همه ملت را حساب نمی‌آوردند؛ چیزی نیستند اینها! قضیه استضعاف همین است؛ نه اینکه خدا می‌فرماید ضعفا؛ ضعفا نه، مستضغف‌ها! یعنی آن‌هایی که قدرت دارند، قدرت ایمان دارند، و آن‌ها نمی‌فهمند و این‌ها را مستضعف حساب می‌کنند، می‌گویند این‌ها ضعیفند. آن‌هایی را که این‌ها جزء ضعفا می‌شمارند نه اینکه ضعفا. بعضی‌ها این کلمه را، چون نفهمیده اند، می‌گویند که خب چرا مستضعف؟ چرا ما باید مستضعف (باشیم) آن‌ها ما را ضعیف حساب می‌کنند نه اینکه شما ضعیفید! شما ایمان دارید، شما آن بودید که یک همچو قدرتی را با مشب عقب زدید و به جهنم فرستادید.»[۳]‏ از منظر امام راحل همیشه مستضعفان هستند که اهداف انقلاب را پیش می‌برند و انقلاب و قیام‌های الهی در طول تاریخ، مرهون همین قشر است: «انقلاب اسلام، این انقلاب مهم اسلامی، رهین کوشش‌های این طبقه ‏‎ ‎‏است؛ طبقۀ محروم، طبقۀ گودنشین، طبقه‌ای که این نهضت را به ثمر‏‎ ‎‏رساند و توقعی هم نداشت. من، شما طبقۀ گودنشینان را از آن کاخ نشینان بالاتر میدانم؛ اگر آن‌ها لایق این باشند که با شما مقایسه بشوند.»[۴]

رهبر معظم انقلاب جایگاه مستضعفان نزد امام راحل را چنین بیان می‌کنند: «دو نکته‌ی اساسی در حرکت امام بزرگوار بود که همین دو نکته، سرمایه‌ی ارزشمند این انقلاب بود و هست؛ یکی این است که هدف این انقلاب، اسلام است. دوم اینکه سربازان این انقلاب و لشکر این انقلاب، مستضعفان و پابرهنگان و همچنین قشر جوانند»[۵] توجه امام رحمه الله علیه به قشر مستضعف به حدی است که این طبقه محروم و مظلوم را «نور چشمان» و «ولی نعمتان» جامعه می‌داند[۶][۷] و از خدمت به آنان را با تعبیر «بالاترین عبادت ها» یاد می‌کنند.[۸] امام تمام انبیاء را از قشر مستضعف جامعه می‌داند و می‌فرماید: «تمام ادیان آسمانی از بین توده‌ها برخاسته است و با کمک مستضعفین، بر مستکبرین حمله برده است. مستضعفین، در همه طول تاریخ، به کمک انبیاء برخاسته‌اند و مستکبرین را به جای خود نشانده‌اند. در اسلام پیغمبر اکرم از بین مستضعفین برخاست و با کمک مستضعفین، مستکبرین زمان خودش را آگاه کرد یا شکست داد. مستضعفین بر تمام ادیان حق دارند. مستضعفین به اسلام حق دارند، زیرا در طول تاریخ ۱۴۰۰ ساله، این جمعیت بودند که کمک کردند دین اسلام را؛ ترویج کردند از دین اسلام رژیم‌های شاهنشاهی و مستکبرین وابسته به آن رژیم، همیشه راه آن‌ها غیر راه اسلام بوده است و با مبارزه با اسلام، زندگی منحوس خود را ادامه می‌دادند. مستضعفین بودند که دنبال انبیاء بودند، دنبال علماء بودند، دنبال اولیا بودند. نهضت ما هم با مستضعفین پیش رفت. مستکبرین یا فرار کردند یا در منازل خود نشستند.»[۹]

تاکید ویژه امام خمینی (ره) به مسئولین برای تامین عدالت اجتماعی، اجتناب از خوی اشرافیگری و کاخ نشینی است و وظیفه ایشان را خدمت به ملت به ویژه محرومان می‌داند: «ما باید برای این طبقۀ کارگر و کارمند، که طبقۀ ضعیف هستند، طبقه‌ای هستند که شما‌ها این‌ها را پایین می‌دانید و این‌ها از همۀ شما بالاتر و بلند مقام‌تر هستند، باید دولت‌ها برای این‌ها کار بکنند»[۱۰] امام معتقد است حمایت از مستضعفان و پا برهنه‌ها در راس برنامه‌های اهل بیت علیهم السلام جای داشته است لذا مسئولین را به الگوگیری از أمیرالمؤمنین علی علیه السلام فرا می‌خواند و می‌فرماید: «‏‏دولت واقعاً باید با تمام قدرت آن طوری که علی علیه السلام برای محرومین دل می‌سوزاند، این هم با تمام قدرت دل بسوزاند برای محرومین، مثل یک پدری که بچه هایش اگر گرسنه بمانند، چطور با دل افسرده دنبال این می‌رود که آن‌ها را سیر بکند، یک دولت تابع امیرالمؤمنین علیه السلام باید اینطورباشد.»[۱۱] از طرفی دیگر توصیه امام به مردم انتخاب مسئولان و نمایندگان از همین قشر است و می‌فرمایند: «توجه داشته باشند رئیس جمهور و وکلای مجلس از طبقه‌ای باشند؛ که محرومیت و مظلومیت مستضعفان و محرومان جامعه را لمس نموده و در فکر رفاه آنان باشند، نه از سرمایه‌داران و زمین خواران و صدرنشینان مرفه و غرق در لذات و شهوات که تلخی محرومیت و رنج گرسنگان و پابرهنگان را نمی‌توانند بفهمند»[۱۲].

نگاه امام رحمه الله علیه نگاهی جهانی به حمایت از مستضعفان است. ایشان در بیانی نورانی از توطئه شوم دشمنان علیه مستضعفان پرده برمی‌دارد و راه مقابله با آن را اینگونه به تمام جهانیان می‌آموزد: «هر دو ابر قدرت، کمر به نابودی ملل مستضعف بسته اند و ما باید از مستضعفین جهان پشتیبانی کنیم. ما باید در صدور انقلابمان به جهان کوشش کنیم و تفکر اینکه ما انقلابمان را صادر نمی‌کنیم، کنار بگذاریم؛ زیرا اسلام بین کشور‌های مسلمان فرقی قائل نمی‌باشد و پشتیبان تمام مستضعفین جهان است. از طرفی دیگر تمام قدرت‌ها و ابر قدرت‌ها کمر به نابودی مان بسته اند، و اگر ما در محیطی در بسته بمانیم قطعا با شکست مواجه خواهیم شد. ما باید حسابمان را صریحا با قدرت‌ها و ابر قدرت‌ها یکسره کنیم و به آن‌ها نشان دهیم که با تمام گرفتاری‌های مشقت باری که داریم، با جهان برخورد مکتبی می‌نماییم. جوانان عزیزم که چشم امید من به شماست، با یک دست قرآن را و با دست دیگر، سلاح را برگیرید و چنان از حیثیت و شرافت خود دفاع کنید که قدرت تفکر توطئه علیه خود را از آنان سلب نمایید. چنان با دوستانتان رحیم باشید که از ایثار هر چه دارید نسبت به آن‌ها کوتاهی ننمایید. آگاه باشید که جهان امروز دنیای مستضعفین است و دیر یا زود پیروزی برای آنان است و آنان وارثین زمین و حکومت کنندگان خدایند.»[۱۳]

امام راه پیروزی مستضعفان را آگاهی آنان و ایستادگی در مقابل مستکبران می‌داند؛ لذا با تمام توان و با تأکیدات بسیار صدور انقلاب را به عنوان راهی برای نجات مستضعفان پیگیری می‌نماید و بر آن اصرار می‌ورزد؛ و از طرفی دیگر به حفظ همه جانبه و همگانی انقلاب اسلامی به عنوان نقطه امیدی برای مستضعفان تاکید ویژه دارد و این مهم را از وظایف مسلم همه مسلمانان بر می‌شمارد و آسیب به آن را مساوی با آسیب به اسلام در هر کجای جهان می‌داند. ایشان می‌فرمایند: «باید همۀ برادران اسلامی ما در هر جا که هستند و در هر کشوری که هستند، بلکه تمام مستضعفان جهان که در زیر سلطۀ قدرت‌های شیطانی و زیر چکمه نظامیان قدرت‌های شیطانی سرکوب شده اند باید تمام آن‌ها متوجه باشند و توجه به این معنا داشته باشند که این نقطه بروز مخالفت را حفظ کنند. اگر خدای نخواسته این نقطه‌ای که از اینجا شروع شده است، مخلفت با تمام ابرقدرت‌ها و با تمام شیاطین عالم، اگر این نقطه خدای نخواسته رکود پیدا بکند یا شکسن بخورد، شکسن همه مستضعفین جهان و همه مسلمین جهان و شکست اسلام در تمام ممالک اسلامی خواهد شد!»[۱۴] حال با نگاهی گذرا در اندیشه‌های امام راحل رحمه الله علیه و وظیفه شرعی و انسانی که ایشان بر هر مسلمانی معین کردند، لازم است ابتدا به حفظ و حراست از اندیشه‌های بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی اهتمام ویژه داشته و سپس با تلاشی مجاهدانه و وسعت نظری جهانی مسیر امام و رهبری و شهدا را در حمایت از مستضعفان و زمینه سازی ظهور امام زمان ارواحناه فداه دنبال کنیم و برای صدور انقلاب اسلامی به سراسر جهان نهایت تلاش خویش را بکار ببندیم.

سیدمحمد مهدی موسویان
‏‎ ‎‏
[۱]بیانات رهبر معظم انقلاب در مراسم سی و ششمین سالگرد رحلت امام خمینی (ره) ۱۳۹۴/۰۳/۱۴

[۳]بیانات امام خمینی (ره) در جمع اعضای هیأت فاطمیون تهران ۴/۰۸/۰۴‏۱۳۵

[۴]بیانات امام خمینی در جمع گروهی از گودنشینان و اقشار مختلف جنوب شهر تهران‏ ۱۳۶۰/۰۱/۱۶

[۵]بیانات رهبر معظم انقلاب در مراسم نهمین سالگرد رحلت امام خمینی (ره) ۱۳۷۷/۰۳/۱۴

[۶]وصیتنامه سیاسی ـ الهی حضرت امام خمینی (ره) ‏

[۷]صحیفه امام ج ۱۸ ص ۳۸ , وصیتنامه سیاسی ـ الهی حضرت امام خمینی (ره) ‏

[۸]صحیفه امام ج ۲۰ ص ۳۴۲ , بیانات امام خمینی (ره) در دیدار با وزیر کشور و فرمانداران سراسر کشور‏ ۱۳۶۱/۰۳/۲۴

[۹]بیانات امام خمینی (ره) در جمع گروهی از عشایر لرستان ۱۳۵۸/۰۲/۲۶

[۱۰]بیانات امام خمینی (ره) در جمع گروهی از بانوان مشهد ۱۳۵۸/۰۲/۲۶

[۱۱]بیانات امام خمینی در جمع رؤسای جمهوری و مجلس و گروهی از مستضعفین جنوب تهران‏ ۱۳۶۲/۰۷/۰۴

[۱۲]صحیفه امام ج ۲۱ ص ۴۲۲