از جزئیات طرح های تحولی جدید معاونت تهذیب تا لزوم استفاده حوزه از بودجه عمومی

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، شب گذشته دیدار عمومی حجت الاسلام والمسلمین محمد عالم زاده نوری معاون تهذیب حوزه های علمیه با طلاب در مدرسه علمیه امام کاظم برگزار شد.

این دیدار با تسلیت درگذشت آیت الله صافی آغاز و ایام الله دهه فجر گرامی داشته شد.

در ادامه مشروح گزارش این دیدار را می خوانید: 

حجت الاسلام والمسلمین عالم زاده نوری گفت: معاونت تهذیب از ارکان مرکز مدیریت حوزه های علمیه است که نسبت به مباحث اخلاقی و تربیتی متولی راهبری کلان و سیاستگذاری های عالی است؛ معاونت تهذیب سه کار عمده بوده که اول از آن در زمینه اخلاق اسلامی دوم در زمینه مباحث مشاوره و خانواده و در آخر نیز مباحث مربوط به قرآن حدیث را در مأموریت های خود دارد که هر کدام از این سه بخش یک اداره دارند.

طلبه عصر امام خمینی با طلبه زمان گذشته متفاوت است

کارهای زیادی در معاونت تهذیب صورت گرفته اما اذعان داریم که کاستی هایی نیز بوده به این معنا که متناسب با درخواست ها و تحولاتی که صورت گرفته نتوانستیم پاسخگو باشیم.

طلبه در عصر انقلاب امام خمینی با گذشته مفاوت است و برای اینکه مطابق عصر امروز کارکرد داشته باشد، مهارت ها و نیازهایی متوجه طلاب است تا به عنوان یک طلبه کارآمد و با مهارت تربیت شوند که هر یک از معاونت های مرکز مدیریت عهده دار ایجاد یک بخش از این نیاز ها است؛ نیازهای مرتبط به آموزش ذیل معاونت آموزش تعریف می شود، نیازهای مرتبط به پژوهش نیز ذیل معاونت پژوهش انجام گرفته و در آخر هرچیزی که باقی می ماند به عهده معاونت تهذیب است.

عمده ترین کار معاون تهذیب مسائل مربوط به خانواده است

یکی از عمده ترین کارهایی که در معاونت تهذیب انجام می گیرد مسائل مربوط به خانواده است به این صورت که راهنمایی هایی به طلاب مجرد در زمینه تشکیل خانواده انجام شده و برای طلاب متأهل طرح های معرفتی نیز توسط اداره مشاوره و خانواده نیز برگزار می شود؛ انواع و اقسام مشاوره در زمینه های مختلف توسط اداره مشاوره و خانواده برگزار می شود که تلاش صورت گرفته مشاوره های ارائه شده هیچ مخالفتی با دین نداشته باشند و به موفقیت رسیدیم.

سامانه تهذیبی حوزه های علمیه در دست اقدام است؛ همانطور که سوابق آموزشی طلاب در سامانه آموزشی ثبت می شود اطلاعات تهذیبی نیز در یک ثبت شود که اطلاعات مرتبط با کارکنان، طلاب و خانواده آن ها در نظر گرفته شود و سوابق دوره هایی که فرد طی کرده و حفظیاتی که از قرآن و نهج البلاغه و ادعیه توسط طلاب انجام گرفته است، در آنجا منعکس شود.

تحولات معاونت تهذیب چه بوده است؟

سایتی نیز به عنوان ندای تهذیب در حال تکمیل است تا مرجع دروس اخلاق حوزه قرار گیرد؛ همه دروس اخلاق اساتید بزرگ مثل مرحوم آیت الله مشکینی، علامه مصباح و اساتید موجود در حال جمع آوری است.

تا اینجای جلسه مباحثی کلی از کارکرد معاونت تهذیب عنوان شد و در ادامه نوبت به طرح سؤالات حاضرین رسید؛ حجت الاسلام والمسلمین عالم زاده نوری گفت: «علاقه مند هستم که گفت و گوهای دوستان را بشنوم» سؤال ها به صورت کتبی توسط مجری مطرح شد.

سؤال ـ در معاونت تهذیب چه کار تحولی و جدیدی صورت گرفته است؟

تکثیر ساحت‌های تربیتی از سه ساحت به سیزده ساحت یکی از کار‌های تحولی ما است؛ برنامه جامع تربیتی اجرا خواهد شد تا علاوه بر اینکه به ابعاد اخلاقی و معنوی خانوادگی می‌پردازد، به ابعاد دیگری شخصیتی که لازم است بپردازد؛ از همین رو دو نیرو در نظر گرفته شده تا بخش رسالت اجتماعی طلبه فعال شود و به فعالیت‌های خودجوش طلاب و بسیج توجه ویژه کند. این بخش پدید آمده است که طلبه را از حیث احساس مسؤولیت تقویت کند و به تشکل‌های طلبگی توجه ویژه می‌شود.

بر این اساس بسیج زیرمجموعه معاونت تهذیب است؛ یکی از امتیازات این دوره از معاونت تهذیب همین است که هیأت ها، دارالقران‌ها و گروه‌های تبلیغی با فرهنگ سازی و خط دهی‌های کلان معاونت تهذیب تدبیر و سامان دهی می‌شود؛ جوانان خودجوش و آتش به اختیاری که احتیاج به هم افزایی و مهارت آموزی دارند در آنجا تجمیع می‌شوند.

نکته دیگر که رویکرد تحولی ما است، تلاش شده است فعالیت‌های تهذیبی با یک اهتمام جمعی پیش برود که همه اجزا مدرسه در خدمت تهذیب و تربیت قرار بگیرد؛ تهذیب فقط به عهده مدیر و معاون تهذیب نیست بلکه استاد و همه ظرفیت‌های مدرسه هم  باید در این اهتمام جمعی حضور پیدا کند.

به دنبال مردمی سازی تربیت هستیم

یکی از ظرفیت هایی که به نفع تهذیب استفاده شود خود طلاب هستند و به میدان این کار کشیده شوند و که به «مردمی سازی تربیت» تعبیر شده است؛ در این طرح طلبه را مخاطب منفعل، مصرف کننده و تماشاچی فرض نمی کنیم چون طلبه همانطور که استفاده می کند احساس مسؤولیت هم می کند تا مثل یک سرباز نیرومند برای این طلبگی خود باشد؛ ایده مردمی سازی تربیت که نهادسازی و ساختار سازی می شود که فعالیت ها خودجوش نیز ذیل همان است؛ تربیت تمامی شئون و واحد ها را در بر بگیرد و یک وجود مقسمی است که در همه ساحات حوزه را در ذیل تربیت قرار دهد.

قوانین و فرایند های حوزه های علمیه باید تحت مقوله تربیت قرار گیرد از همین رو بر روی پیوست تهذیبی کار می شود.

سؤال ـ چندی پیش یکی از ریزش های حوزوی را مشاوران معرفی کردید اما امروز فعالیت های مشاوره ای را به عنوان گزارش مطرح می کنید؛ آیا این تناقض نیست؟

مشاوران و روان شناسانی که درس خواندند ریزش های حوزوی نیستند؛ علامه مصباح بنای علوم انسانی را در حوزه گذاشت و رشته های جدید در حوزه را غنی کرد؛ حتما باید کسانی در رشته های جدید در حوزه های علمیه بپردازند و یادگار بزرگان ما است که در عصر حاکمیت دین در این علوم استفاده کنیم؛ طلبه عمامه به سر به خاطر داشتن این لباس باید سخن دین را عرضه کند و حق ندارد نظرات شخصی و غربی را عرضه کند که اگر این هویت یادش برود و فراموش کند که یک حوزوی عالم دین است و صرفا بازگو کنده اندیشه های غربی باشد، ریزش از حوزه است.

این علومی که به حوزه آمده است نباید بی مهابا مصرف شود و اندیشه غربی ها در حوزه های علمیه به رسمیت شناخته شود؛ چون این علوم نرم افزار اداره جامعه هستند باید در نهاد دین نرم افزار اسلامی اداره جامعه را پیدا، کشف و عرضه کنیم؛ ما حوزویان باید مدل و نظامات اسلامی را بر مدار دین کشف و عرضه کنیم.

اگر قرار بود این علوم صرفا مصرف شود، در دانشگاه ها در حال مصرف بود؛ فرق دانش آموخته علوم انسانی جدید در حوزه با یک دانشگاهی در خصوص همین مصرف است؛ حوزه های علمیه این علوم را می خوانند که صورت اسلامی آن را کشف، عرضه و محقق کنند و حتما باید عده ای با تعهد به فضای پر خطر آن وارد شوند و اعزه ای که وارد شدند باید این آرمان را داشته باشند که حرف خدا و پیغمبر را بیان کنند.

طلبه ای که سخنگوی اندیشه های غربی باشد ریزش حوزه است

علوم اهل بیت از قم به همه جهان عرضه می شود و ما حوزویان باید سخن اهل بیت را منتشر کنیم و اگر با این مأموریت وارد این علوم شویم، بسیار پسندیده است؛ خروجی حوزه علمیه اقتصاد دان نیست.

سؤال ـ آموزش قرآن در مدارس کشور دچار نوعی خلع روش مندی است؛ آیا برای تحول در این عرصه فکری دارید؟ تا کی قرار است قرآن درس بی اهمیت و جنبی باشد؟

یک بخش از آموزش قرآن که رسمی است و در شرح وظایف معاونت آموزش است و خدا را شکر کار های خوبی صورت پذیرفته است؛ 15 جز قران به عنوان کتاب درسی در ساختار جدید حوزه در نظر گرفته شده و درسی مثل تجوید و روخوانی برقرار است که در شرح وظایف معاونت تهذیب نیست.

در معاونت تهذیب آموزش های فوق برنامه انجام می گیرد؛ پایش سراسری در خصوص قرائت نماز صورت گرفته و یک سری اطلاعات قرآنی طلاب نیز در حال جمع آوری است؛ طرحی به عنوان معلم قرآنی آماده شده و در حوزه علمیه این طرح آغاز می شود و یک طلبه علاوه بر همه مسؤولیت ها، انتظار می رود به عنوان یک معلم قرآن در جامعه حضور پیدا کند.

طبقه بندی شده است که هر طلبه در سطوح مختلف چه مقدار تسلط بر روخوانی، ظواهر قرآن، مفاهیم، معارف و تفسیر به صورت مرحله بندی شده در نظر گرفته شده است.

سؤال ـ چرا از تلاش فراوانی که صورت گرفته اطلاع رسانی نکردید تا معاونت تهذیب یک ارگان ناکارآمد جلوه نکند؟

در یکی از سفرهایی که رفتم یکی از طلاب وسط جمعیت گفت بیکارترین آدم این مدرسه معاونت تهذیب است و چکار می کند؟ بعضی ها متوجه تلاش نیستند و شاید از این باشد که نتایج فعالیت های تهذیبی دیربازده است و به حسب ظاهر قابل گزارش دادن نیز نباشد؛ در معاونت تهذیب فعالیت ها نرم پنهانی است.

معاون تهذیب ما زحمت می کشد که آداب و عادات فاضله را در طلبه نهادینه کرده و تنش های روانی او را کم کند و همچنین انگیزه های از دست رفته را ترمیم کن که گزارشی نیست؛ البته اگر دوستان طلبه مطلع باشند امیدوارتر می شوند.

سؤال ـ تازمانی که مسائل علمی و  مدرک گرایی در حوزه بر مسائل اخلاقی ترجیح دارد منش اخلاقی طلاب با آن چیزی که باید باشد فاصله خواهد داشت؛ برای تحول بنیادین و تهذیب کارآمد طلاب چه برنامه ای دارید؟

این سؤال را به عنوان معلوم و مشاور در ابتدا جواب می دهم؛ اساسا نگاه ما به تهذیب و تربیت چگونه باشد؟ تهذیب در عرض فعالیت های روزانه ما نیست بلکه در همه باید روح جاری فعالیت های ما باشد؛ بعضی فکر می کنند ساعتی برای خوردن، ساعتی کار علمی و ساعتی دیگر نیز برای خودسازی و تهذیب باشد که حرف غلطی است؛ همه فعالیت های ما از خوردن، خوابیدن و تدریس گرفته تا ارتباطات باید در مسیر تربیت و خودسازی باشد.

اگر غلبه فعالیت های علمی و مدرک گرایی جا را برای کارهای تهذیبی کم کرده باید به گونه ای دیگر تعبیر شود: فعالیت مقدس علم آموزی که قرار گرفتن زیر چتر پروردگار است را باید معنویتش را به دست بیاوریم و به آن برگردانیم؛ اینکه بعضی گمان کنند گرفتار علم آموزی شدیم و فرصت معنویت نداریم غلط است؛ اینکه برنامه طلبه پر از درس است یعنی پر از معنویت و قداست است که باید معنویت را به درس خود برگردانیم؛ بزرگان ما از طریق همین انجام وظیفه علمی پیش رفتند چون عالمی که از علمش بهره ببرند از 70هزار عابدی که گریه کردند ارزشمند تر است.

خط قرمز های مشاوره را صد در صد رعایت کردیم

برای همین است که مهم ترین عوامل تربیتی را اساتید می دانیم و استاد باید توجه به جایگاه خودش داشته باشد؛ البته در صدد پدیداری یک ظرف زمانی خاص برای فعالیت های که توصیه می کنیم هستیم؛ در شورای معاونان بررسی شده است قرار بر این شده به امر آیت الله اعرافی در یک کمیسیون بررسی شود طرح جامعی عرضه شود که هر چیزی در زمان خود انجام شود.

سؤال ـ معاونت تبلیغ چقدر در ارائه مشاوره اسلامی و رعایت خط قرمز های مشاوره موفق بوده است؟

معاونت تهذیب در رعایت خط قرمز های مشاوره صد در صد موفق بوده به این نحو که خلاف دستورات فقهی عمل نکرده و مخالفت قطعی با دین ندارد؛ این مقدار را تأمین کردند اما این کافی نیست و احتیاج است علاوه بر اینکه خلاف شرع انجام نمی گیرد باید در راستای موافقت قطعیه کامل با دستگاه اندیشه دینی داشته باشد؛ یعنی مبتنی بر مبانی دینی ملتزم به اصول رو به غایات دین قرار بگیرد.

تلاش می شود که به این سمت حرکت کنیم. در محضر آیت الله شب زنده بودیم که از پدر خود خاطره ای نقل کرد؛ دکتر مشاوری به مرحوم شب زنده دار گفته بود که در شما عقده ها و نگرانی هایی شکل گرفته است که باید درمان شود؛ آن مرحوم پاسخ داد که من به خدا و قیامت باور دارم و نه اینگونه نیست.

گاهی همه چیز را تحلیل می کنند به عقده های شکل گرفته؛ درمان اینها با اصلاح نگرش دینی حاصل می شود و یک انسان مؤمن مشکلات زندگی را امتحانات الهی تلقی می کند و درمان بسیاری از این آلام به این است که به بنیاد های تفکر توحیدی توجه کنیم.

یکی از علمای بزگوار همسر پرخاشگری داشته است که گاهی در کلاس درس جلوی شاگردان به این بزرگوار اهانت می کرده است و می پرسیدند چرا این زن را طلاق نمی دهی که می گوید برای من نعمت است؛ هر روز از خانه می آیم مردم دست تبرک به ابای من می کشند و این زن تکبر من را زمین می زند.

ما نیاز داریم که مشاوره های ما به این سمت رود که نگرش دینی ایجاد کند و تلاش هایی در این زمینه انجام شده است ولی باید تکمیل شود.

درس خارج فقه مشاوره در سالهای اخیر برگزار می شود که آیت الله عباسی خراسانی ارائه می دهند و تلاش می شود بنیادهای دینی مشاوره پیاده شود؛ استاد کاویانی هم درس خارج قرآن و مشاوره را شکل دادند.

به دنبال استمرار هستیم و مشاوری که می خواهد در زمینه خانواده حرف بزند تمام آیات و روایات را خوانده باشد و به خانواده در حدیث آشنا باشد و به فرهنگ معارف اسلامی آشنا باشد و به کار بگیرد؛ بعضی از مشاوران با اینکه خیلی می توانند از فرهنگ دینی استفاده کنند فراموش می کنند و مغلوب تکنیک ها می شوند. مثلا در ماجرای کرونا که یک سری آلام روانی پدید آورده بود، مشاوری در کلیپی حرف های خوبی گفته بود اما دریغ از ارائه یک آیه یا روایت.

خلاف شرع نیست اما برای یک حوزوی کافی نیست و حوزوی های ما هویت حوزوی را به یاد داشته باشند و به عنوان عالم دینی نقش آفرینی می کنند؛ حوزوی ها باید نوع مواجه مردم با خدا و پیغمبر را تبیین کنند نه کیفیت رویارویی با اندیشه های غربی.

سؤال ـ همه طلاب علاقه‌مند شئون صنفی خود هستند، اما با مشکلات اقتصادی که وجود دارد طلبه چگونه می‌تواند هم به فکر موضوعات صنفی باشد هم درگیر مشکلات اقتصادی؛ حوزه بنا ندارد برای طلاب فکری کند؟

این از سؤالات بسیار سخت است؛ حوزه بنا دارد فکر اساس کند و در حال اقدام در این زمینه بوده که اول یک رسیدگی در نظر گرفته است تا از چه طریقی منابع پیدار در بیاورد؛ تلاش شده که حزوه موقوفات حوزه را احیا کنند و احساس می‌شود موقوفات حوزه‌های علمیه بیشتر از موقوفات آستان قدس رضوی باشد که در این صورت بسیاری از مشکلات حل می‌شود.

بسیاری از دانشگاه‌های دنیا بودجه دولتی ندارند بلکه از طریق موقوفات مسیحی اداره می‌شوند؛ در طول زمان این موقوفات از اختیار حوزه علمیه رفته است و در این زمینه برگرداندن موقوفات حوزه تلاش پیگیری انجام شده است. تلاش‌های دیگری هم انجام گرفته است؛ در نظر گرفته شده است طلبه از آغاز طلبگی تا ۱۸ سالگی متناسب با فعالیت‌های حوزوی شهریه اضافه‌ای بگیرد که اگر تحقیق، تبلیغ رفته یا هر موفقیت حوزوی داشته است، بر اساس آن شهریه می‌گیرد و از خدماتی استفاده کند؛ رایزنی‌های آن صورت می‌گیرد و در شرف انجام است.

حوزه باید از بودجه عمومی استفاده کند

خدمات و زحماتی است که بخشی از مشکلات معیشتی طلاب حل شود؛ مشکلات معیشتی در کل جامعه وجود دارد و حل و فصل آن هم بغرنج است؛ در احیای موقوفات مشکلات زیادی وجود دارد، چون کسی که در این موقوفه نشسته است بیرون نمی‌رود. این تلاش‌های در حالی صورت می‌گیرد که این کار‌ها از حیث قانونی بر عهده مرکز خدمات است و مرکز مدیریت به عنوان یک رسالت دینی در حال دنبال است آیت الله اعرافی می‌فرمود روزی نیست که فکر نکنم و اقدامی انجام ندهم.

اصلاح بعضی از قوانین نیز به این موضوع کمک خواهد کرد؛ چطور یارانه به همه داده می‌شود و به طلبه هم داده می‌شود و هیچ منتی هم بر سر حوزه نیست؛ به همین دلیل در کنار قوانینی که کلمه دانشگاه آمده یک حوزه علمیه نیز اضافه شود ایرادی پیش نمی‌آید و حوزه علمیه در کنار همه نهاد‌های آموزشی کشور می‌تواند از بودجه عمومی استفاده کند؛ این امر استقلال حوزه را مخدوش نمی‌کند.