سینای ایران جلوتر از داوینچی آمریکا

به گزارش خبرگزاری رسا، مهندسی پزشکی جزء حوزه های با بالاترین سطح فناوری ها است و به اصطلاح در لبه فناوری قرار دارد که مهندسان ایرانی به آن ورود کرده اند و نتیجه تلاش شان هم عینی و قابل عرضه و استفاده شده است. 

نتیجه، ربات جراحی به نام سینا است که ورود خود را با عمل جراحی از راه دور موفق روی یک سگ اعلام کرده است. عملی که در آن یک پزشک جراح در بیمارستان سینا در تهران به وسیله ربات جراح ایرانی، سگی را در بیمارستان امام خمینی (ره) تهران تحت عمل جراحی قرار داد و نتیجه عمل کاملا موفقیت آمیز بود.

ربات جراحی ایرانی سینا در واقع دستگاهی دارای ۱۶ مفصل مجهز به موتور الکتریکی است که قادر است ظریف‌ ترین عمل‌ های جراحی را انجام دهد. کنسول جراحی شامل مانیتور، دو ربات راهبر و پدال‌ های هدایت زیرپایی است که جراح با نشستن در پشت کنسول، تصاویر ارسال شده از ناحیه تحت عمل را مشاهده و ابزارهای جراحی و دوربین تصویربرداری را از راه دور هدایت می‌ کند تا جراحی انجام شود.

درباره این دستاورد بومی که نتیجه نزدیک به 10 سال همکاری محققان ایرانی در حوزه پزشکی و مهندسی است، با خسرو صادق نیت، رئیس مجتمع بیمارستانی امام خمینی (ره) گفت وگو کرده ایم. او کسی است که هم سابقه کار پزشکی دارد و هم سال ها دستی در آموزش پزشکی داشته است و حامی جدی ای برای توسعه فناوری در علم پزشکی بوده است.

چرا به ربات جراح نیاز داریم؟

فارس: در ابتدای صحبت برای آشنایی مخاطبان از تجربه کار جراحی با ربات و ربات های جراح از راه دور بفرمایید و اینکه چرا گاهی باید در جراحی ها از ربات استفاده شود؟

صادق نیت: ربات ها از دو جنبه در جراحی ها دارای ارزش هستند؛ یکی از جنبه های ارزشمند ربات های جراح، ارائه آموزش به جراحان و دانشجویان جراحی است. در حال حاضر تعداد زیاد متخصص در کشور داریم که برای آموزش دادن به این افراد تا برای حضور در جراحی های با استفاده از ابزارهای لاپاراسکوپی و امثال آن، تمرین کنند و بتوانند مهارت لازم را کسب کنند و متبحر شوند، به این ربات ها نیازمند هستیم.

به این طریق، این دانشجوها و متخصصان پیش از اینکه جراحی را روی بیماران واقعی انجام دهند می توانند از این ابزارها در فضای آموزشی، بهره ببرند و تبحر لازم را برای کار روی بیمار به دست بیاورند. 

اما این سیستم جدید که همان نخستین ربات جراحی از راه دور ایرانی است؛ علاوه بر مزیت قبلی، یک مزیت ارزشمند دیگر هم داشته است و این مزیت امکان درمان مریض های حاضر در محل های دور است. به این وسیله برای بیمارانی که در مناطق دور یا دور از دسترس هستند و ممکن است در آن مناطق امکان دسترسی به جراحان خبره و تخصص های خاص وجود نداشته باشد یا حتی ممکن است این امکان هم وجود نداشته باشد که برای همه مراکز دور و نزدیک در کشور همه تخصص ها را حاضر و ناظر داشته باشیم، شرایط مناسب جراحی فراهم می شود.

ابزارهای این چنینی می‌ تواند این امکان را مهیا کند که جراحان متبحر و خبره بتوانند در مراکز کوچک درمانی هم خدمات خود را ارائه دهند و مردم بتوانند از خدمات این جراحان بهره‌ مند شوند. همچنین به این وسیله نیاز به انتقال الزامی بیمار به مراکز استانی کمتر می شود.

این سیستم جدید می‌ تواند هر دو خدمت یعنی آموزش و درمان را ارائه کند؛ اما مسئله مهمتر درباره این تجهیزات این است که آنها در  داخل کشور و توسط نیروهای توانمند داخلی ساخته شده اند و روز به روز هم توانمندی و تکنولوژی آنها پیشرفت می کند.

این عدم وابستگی به خارج در فناوری و توانایی داخلی که برای پیشرفت در عرصه خدمات درمانی در کشور مورد بهره برداری قرار می گیرد؛ همچنین باعث اعتبار پزشکی و مهندسی پزشکی کشور در سطح بین المللی هم می شود. زیرا وقتی کیفیت این تجهیزات به حدی بوده است که کشورهای دیگر هم خریدار  آن بوده اند و تجهیزات در کشورهای دیگر هم مورد استقبال و توجه قرار گرفته است، اعتبار تیم پزشکی، توانایی ساخت تجهیزات پزشکی و مهندسی پزشکی کشور را در کنار تبحر پزشکان ایرانی، افزایش می دهد و جایگاه کشور را در این عرصه ارتقا می دهد. 

این دستاورد ارزشمند جای بسی افتخار دارد و بابت این تلاش و کسب افتخار از تیمی که بنیان این کار را بنا نهادند تشکر می کنیم.

دستگاه ایرانی بهتر است یا خارجی؟

فارس: همان طور که طراحان پروژه اعلام کرده اند که این دستگاه ساخت داخل قابلیت های بیشتری حتی نسبت به نمونه مشابه را خارجی دارد؛ اینکه قابلیت های دستگاه ایرانی بیشتر از نمونه آمریکایی است، پس دستگاه بهتری است؟

صادق نیت: اینکه این دستگاه ویژگی های بیشتری دارد صحیح است؛ در دستگاه ایرانی، ویژگی هایی از جمله دقت بیشتر، ظرافت بالاتر و امکان تغییر پوزیشن همراه با تغییر پوزیشن بیمار در حین عمل وجود دارد که نمونه رایج خارجی این قابلیت ها را ندارند.

اما علاوه بر این، معتقدم که مهم ترین ویژگی درباره این دستگاه این است که همه تجهیزات در همه مراحل طراحی و اجرا تولید داخل هستند و به راحتی می‌ توانند آپدیت و به روز شوند و این ویژگی از مزایای ارزشمند این دستگاه است که باید به آن اهمیت داد.

همین مزیت، وابستگی ما را به کشورهای دیگر به حداقل کاهش می دهد و از نظر افزایش اعتبار پزشکی و مهندسی پزشکی کشور ما در ارائه خدمات پزشکی ارزشمند است و می تواند جایگاه ایران را در ارائه این خدمات در منطقه و جهان تثبیت کند.

نمونه خارجی ربات جراح را به ایران می فروختند؟

فارس: یکی از سوالاتی که درباره تجهیزات و فناوری های بومی این چنینی مطرح می‌شود که آیا ما می توانستیم این تجهیزات را از خارج از کشور خریداری کنیم یعنی چنین دستگاهی را اساسا به کشور ما می‌فروختند؟ یا اصلا امکان خرید آن را نداشتیم و در نتیجه این نیاز وجود داشته که دست به ساخت آن زده ایم؟

صادق نیت: مسلم است که تجهیزات پزشکی مشابه این دستگاه در برخی از کشورها به صورت محدود وجود دارد و ما می‌توانستیم از آن کشورها تجهیزات را خریداری کنیم؛ اما قطعاً به دلیل همین محدودیت ها، خرید آنها ارزبری بالایی برای کشور خواهد داشت و حتی بعضا ممکن است در خرید برخی از این تجهیزات با محدودیت تحریم هم روبه رو شویم.

اما موضوع مهم در این بومی سازی، این است که تکنولوژی ساخت را در این تجهیزات به دست آوردیم و علاوه بر این در تجهیزی که ساخته ایم، ویژگی هایی از جمله ظرافت و دقت بالاتر و امکان تغییر موقعیت دستگاه همراه با تغییر حالت بیمار پیش بینی و طراحی شده که در دستگاه های مشابه خارجی موجود در جهان وجود ندارد. این ویژگی ها از جمله موارد مهمی است که در جراحی ها جایگاه ویژه‌ ای دارند و به طور مستقیم و قابل احساس می توانند به اثربخشی درمان روی بسیار کمک کنند.

وقتی بومی سازی می کنیم صرفا مهندسی معکوس کرده ایم؟

فارس: یکی دیگر از پیش فرض هایی که درباره فناوری های بومی سازی این چنینی شنیده می شود این است که آنها مهندسی معکوس نمونه های خارجی هستند. آیا صرفا مهندسی معکوس شده اند؟

صادق نیت: این احتمال می تواند وجود داشته باشد که در مراحل اولیه ساخت و طراحی، چنین دستگاه هایی ماحصل مهندسی معکوس باشند؛ اما در حال حاضر در طراحی و تولید این تجهیز به مراحل بالایی رسیده‌ ایم که دستگاه نسبت به کشورهایی که در این زمینه دارای سابقه و سازنده بوده اند پیشرفت داشته و ارتقا پیدا کرده و جلوتر افتاده است.

این پیشرو شدن در این حوزه نشان می دهد که همکاران ما توانسته اند جایگاه خود را در کشور و جهان به معنی واقعی ارتقا دهند تا جایی که حتی در برخی حوزه‌ های مهندسی پزشکی پیشقدم و پیشگام باشیم که واقعاً جای تقدیر و تلاش دارد. 

اکنون در وضعیتی قرار داریم که در حوزه ای از مهندسی پزشکی که جزء سطح بالاترین فناوری ها است و دقیق ترین تکنولوژی ها را می طلبد ورود کرده ایم. اکنون جایگاه بی‌ نظیری را کسب کرده ایم که هم باید قدر آن را بدانیم و هم باید زمینه توسعه بیش از پیش آن را در کشور فراهم کنیم.

تا  2 سال دیگر ربات جراح ایرانی، روی انسان جراحی انجام می دهد

فارس: همان طور که اعلام شده دستگاه فعلا فاز حیوانی را پشت سر می گذارد، چه زمانی را برای رسیدن به فاز انسانی پیش بینی می کنید که بتوان از دستگاه برای جراحی روی انسان استفاده کرد؟

صادق نیت: در ارائه خدمات پزشکی چندین مرحله داریم تا اینکه به مرحله خدمات انسانی می رسیم.البته این موضوع یک مزیت است که قبل از این که هر نوع درمان یا تجهیز، روش و دارویی مراحل علمی و اخلاقی را طی کند وارد حوزه درمان بیماران نشود. یعنی وقتی روشی به مرحله درمانی انسانی رسید یعنی مراحل متعدد قبلی را با موفقیت پشت سر گذاشته است. این دستگاه هم سعی کرده است که همه مسیرهای قانونی و اخلاقی را طی کند که اتفاقا سخت گیرانه هم هستند.

این دستگاه هم پس از گذراندن فاز حیوانی، بر اساس پروتکل های استانداردی که همه دنیا وجود دارد، به تدریج وارد فاز انسانی می شود. زمان زیادی را برای رسیدن به فاز مطالعاتی انسانی پیش‌بینی نمی کنیم و بر اساس گزارش های دریافت شده پیش‌ بینی می‌ شود که این دستگاه ظرف یک یا دو سال آینده به فاز انسانی نزدیک شود. زیرا دستگاه پیشرفت های بسیار خوبی را در سال‌ های گذشته داشته است و اکنون که عمل روی حیوان زنده انجام می شود نشان دهنده این است که به فاز انسانی بسیار نزدیک هستیم.

استفاده کشورهای دیگر از تجهیز ایرانی، مهر تاییدی بر کیفیت ساخت داخل

فارس: امروز ربات جراحی از راه دور ایرانی از نظر کیفیت ساخت چقدر مورد تایید و منطبق با استانداردهای جهانی است؟

صادق نیت: همان طور که می دانید برخی از کشورهای پیشرفته جهان هم این تجهیز را خریداری کرده اند. مسلم است که این کشور ها بر اساس آخرین استانداردهای جهانی مجوز خرید و اجازه استفاده از این تجهیزات در کشور خودشان صادر می کنند.

این امر بار دیگر تایید می کند که این دستگاه توانسته استانداردهای جهانی را کسب کند و کشورهای دیگر با اینکه می توانستند از تجهیزات ساخت کشورهای دیگری استفاده کنند؛ اما ترجیح داده اند که از تجهیز طراحی و تولید ایران استفاده کنند.

علاوه بر این، این موضوع، تایید کننده کیفیت ساخت این دستگاه است که یعنی از نظر دیگر کشورها هم  استانداردهای جهانی در طراحی و ساخت این دستگاه رعایت شده است.