ضرورت توجه به چهره پردازی شخصیت معصومین در فیلم و سریال

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا با شروع ماه محرم و صفر، حال و هوای برنامه های صدا و سیما نیز به فراخور زمان تغییر خواهد کرد، سریال ها بوی عزاداری به خود می گیرند و هر از گاهی فیلم و سریال هایی با مضامین تاریخی و متناسب با عاشورا و امام حسین علیه السلام ساخته می شود، متاسفانه گاهی بایدها و نبایدها در ساخت این برنامه ها رعایت نمی شود و در آینده هزینه هایی را برای جامعه مذهبی در پی دارد، در همین راستا به نگرش فیلم و سریال ها و انیمشین هایی که مرتبط با شخصیت حضرات انبیاء عظام و والیاء کرام خصوصا حضرات چهارده معصوم (علیهم السلام) می باشد،  در قالب  مقدمه سه بخشی ، اصل بحث و نتیجه گیری پرداخته شده است.

 مقدمه : أ - انسان بخش مهمی از خاطرات ذهن خویش را بواسطه حس بینایی بدست می آورد ."....فجعلناه سمیعا بصیرا" ما انسان را شنوا وبینا قرار دادیم.[1] قال امیرالمؤمنين (عليه السلام) : "القلب مصحف البصر": قلب كتاب چشم است.[2] هر فردی باید چشم خویش را از صحنه های گناه وحتی صحنه های خلاف واقع و تخیلی صیانت و حفاظت نماید، در غیر این صورت قوه خیال بر قوه عقل او غلبه می کند بحدی که در حال نماز یا عبادات دیگر و حتی در عتبات عالیات که محل نزول ملائکه اند، آن خاطرات نهفته در ذهن با اندک غفلتی به روح وقلب او سیطره پیدا نموده وفرد غافل را از درک معارف و معنویات باز می دارند.

ب - این حس بینایی چنان نفوذ دارد که روانشناسی برگرفته از مکتب وحیانی وروانشایی معقول بشری در مورد محیط اطراف واز جمله صحنه های مختلفی که در میدان دید اطفال قرار دارند اعم از کارتون و فیلم و غیره هشدارها ی اکید بر مراقبت از آنان به والدین یا سرپرستان تربیتی داده اند، زیرا قلب پاک وروح لطیفشان تصاویر محیط اطراف و صحنه های مختلف را جذب نموده و در سنین بالا عکس العمل مثبت یا منفی خود را در قلب و روانشان ظاهر می نمایند،لازم به ذکر است حتی استانداردهای تعریف شده سنی (خردسالان ؛ نوجوانان ، جوانان ، میانسالان وبزرگسالان) ،  از طرف دانشمندان روانشناس غربی نسبت به تماشای فیلم ها وانیمیشنها بطور کامل صحیح نیست چرا که فقط ملاک استاندارد سنی آنان هیجان ،ترس واضطراب بینندگان است ولی روانشناسان اسلامی علاوه بر این امور ملاکات دیگری نیز از مکتب پاک وحی آموخته اند لذا برزنان ومردان مسلمان لازم است در این امور تربیتی به روانشناسان اصیل دینی اعتماد نمایند.

ج - دلیل تنفیر: دلیل تنفیر یک دلیل قطعی عقلی است که علم الهدی سید مرتضی(رضوان الله علیه)در کتاب تنزیه الأنبياء آن را برای اثبات عصمت حضرات انبیاءعظام (علیهم السلام) از مطلق گناهان اعم از صغیره وکبیره، قبل از نبوت وبعد از نبوت، بکار گرفته است و بعد از او شاگرد بزرگوارش شیخ طوسی(رضوان الله علیه) دلیل آن را در اثبات تنزیه و مبرا نمودن حضرات از هرچه که موجب تنفر عقلاء بما هم عقلاء  می شود بکار گرفتند و بسیاری از علماء امامیه نیز این دلیل را در موردش بکار گرفتند ، لذا اثبات نموده اند منزه بودن حضرات انبیاء کرام (علیهم السلام) را ازگناهان واز جمیع منفرات خُلقی( اخلاق وکردار روحی) وخِلقی( کم وکیف خلقت جسمی ) و حتی مانند پستی و فرومایگی پدران و ناپاکی مادران، لذا روایاتی مانند خوردن کرمها از عفونت‌های جسمی حضرت ایوب نبی(سلام الله علیه) و یا دیگر منفراتی که به ساحت مقدس حضرات انبیاء عظام داده اند کاملا مردود است، مضافا به روایاتی که در مخالفت با این روایات وارده شده و صدور آنها را از معصوم (علیه السلام) تکذیب می کنند .

پس از ذکر مقدمه لازم است اصل بحث را با این بیان آغاز کرد، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی که زمینه ساز تحولات مهم دیگری چون تحولات فرهنگی بخصوص در مورد فیلم، سریال وتئاتر ونحو آن شد، نخبگان فرهنگی به دو گروه اصلی انشعاب یافتند.

1. گروهی در جهت مخالف اهداف انقلاب اسلامی تحول فرهنگی ایجاد نمودند و مع الأسف الشدید با بی تدبیری و بی توجهی وحتی خیانت بعضی از وزیران فرهنگ وارشاد که اوج آن در دوران ریاست جمهوری خاتمی وروحانی رخ داد در اکثر مواردمخالف با این اهداف و در صدد کمک به تهاجم فرهنگی دشمنان جاهلانه یا عامدانه برآمدند و موجب واردشدن صدمات جدی به این اهداف ارزشمند گردید که اگر درایت و تیزهوشی رهبر حکیم انقلاب نبود، سقوط فرهنگی وبه تبع آن حتی سقوط سیاسی و نظامی واقتصادی کشور را درپی داشت ، لکن آثارمخرب باقی مانده آن را در فرهنگ کشور اسلامی نمایان است و باید انقلاب فرهنگی نوینی در دولت جدید مردمی به ریاست جمهوری جناب حجت الاسلام والمسلمین دکتر ریئسی، رخ دهد، زیرا که اصلاح اقتصاد کشور گرچه لازم است ولی کافی نیست و باید فرهنگ کشور نیز اصلاح گردد، والا در نهایت کشور ما همانند کشورهای چین وژاپن خواهدشد و ناگهان متوجه می شویم که از اسلام بجز اسم و رسمی باقی نمانده است .

2.- گروهی در جهت موافق اهداف انقلاب اسلامی تحول فرهنگی ایجاد نمودند که در اقلیت بوده و هستند و حتی از جهت بودجه مالی توجه چندانی از مسئولین ذی ربط به آنان نشده است.

اما تکلیف گروه اول واضح است وباید دردنیا جوابگوی رهبر و مردم شهید پرور و درعالم  برزخ  پاسخگوی امام وشهداء و درقیامت حسابشان با خداوند عادل و دادگر خواهد بود، اما گروه دوم گرچه نیت خیر داشته ودارند و موضوع داستانشان مذهبی و برگرفته از تاریخ اسلام است، اما دچار مشکلات جدی است كه عمده آ نها عبارتند از :

الف - عدم مشاوره کامل این گروه با تاریخ شناسان متعهد اسلامی (نه تاریخ نویسان ، چرا که هر تاریخ نویسی تاریخ شناس نیست)

 ب - عدم زمان شناسی کامل از عصرتاریخی فیلمنامه و نحو آن.

پ - عدم شناخت کافی نسبت به بُعد جسمانی و ظاهری حضرات معصومین و اولیاءالهی (علیهم السلام) که مع الأسف بازیگرانی برای نقش خطیر و عظیم حضرات معصومین و اولیاء الهی انتخاب می شوند که همسانی ظاهری با نقش خویش ندارند چه رسد به همسانی باطنی که نوعا محال عرفی محسوب می گردد.

 گویا هنرمندان متعهد ما دوران کودکی وجوانی خویش را فراموش کرده اند که اگر در شبیه خانی وتعزیه خانی فردی را که نقش حضرت عباس (سلام الله علیه) را بعهده می گرفت نوعاً هر زمان نام مبارک حضرت را می شنیدند چهره فردی که به نقش حضرت شبیه خوانی کرده بی اختیار مجسم می گشت و بالعکس در مورد افرادی که ایفاء نقش عمر سعد وشمر و غیره را می نمودند نیز اینگونه مجسم می شدند، لذا بنا بر دلیل عقلی قطعی تنفیر نباید در جسم یا چهره، سکنات وحرکت اعضاء، اعتدال اعضاء جسم شریف حضرات معصومین (علیهم السلام) درجسم یا چهره هنرمندی که ایفاء این نقش خطیر را دارد، نمایانگر باشد وموجب تنفر بینندگان گردد، هیچ  امام و نبی نبوده الا اینکه اعضای جسم شریفش معتدل، چهار شانه، سینه ستبر ،خوش سیما وخوش صدا و معتدل المزاج بوده است، ایشان سفیر ونمایندگان رب العالمین هستند وطبق احادیث نماینده انسان نشانگر شخصیت ومقام اوست، آیا خدواند خالق و مصور نمی خواهد یا (معاذالله) نمی تواند سفیری مبعوث نماید که از حیث جسم وروح وخوی کامل باشد. چرا حضرت عیسی بن مریم (علیهما السلام ) را در فیلم  بصورت فردی ژولیده ودرویش مآب نشان دهیم. مگر ایشان صاحب بهاء وجمال الهی نبودند، به چه علت در بسیاری از فیلم های کارتونی حضرات انبیاء عظام وجه اللهی را با موی سر وریش پژمرده وبهم آویخته نشان دهیم.

ت - عدم شناخت کافی هنرمندان متعهد نسبت به بعد معنوی و روحانی این مردان و زنان مقرب درگاه الهی، لذا اگر اندکی توجه کنیم در می یابیم برای ساخت فیلم زندگانی نوابغ و نخبگانی چون ابن سینا یا شیخ بهایی وعلماءربانی دیگر وشاعرانی مانند شهریار ونخبگان جامعه هنرمندان متعهد ما تلاش جدی برای تطبیق بازیگرقهرمان فیلم با شخص حقیقی آن قهرمان در رفتار و اخلاق ظاهری او دارند، چون شناخت کافی هرچند اجمالی به قهرمان وموضوع فیلم دارند . ه- عدم تناسب بخشی به موسیقی فیلم های مذهبی  (با قطع نطر از حرمت وحلیت آنها) در بعضی از فیلم ها وآثار هنری، ضمنا موسیقی فیلم نباید فرکانس صوتی بالایی داشته باشد که سخنان بازیگران تحت الشعاع آن واقع شود، بنحوی که اگر تماشاگر بخواهد داستان فیلم را استماع نماید صدای فیلم را بسیار بلند نماید و موجبات ایذاء اطرافیان وهمسایگان شود و یا اگر از هندزفری استفاده می کند موجب ضعف یا حتی ناشنوایی بیننده شود.

ث- عدم تناسب بخشی به کم وکیف پخش موسیقی(با قطع نظراز حلیت وحرمت) در اینگونه فیلمها وآثار هنری دیگر چرا که موسیقی ممتد یا قریب به ممتد وحتی نیمه ممتد در فیلمهای مذهبی وحتی غیر مذهبی به تدریج بر اعصاب وروان تماشگرتاثیر منفی گذاشته وموجب اختلات عصبی وروانی می گردد با توجه به اینکه موسیقی در فیلم مانند نمک در غذا به فرا خور حال فیلم باید باشد.

ج- عدم تبعیت از فتاوای مراجع تقلید بزرگوار در حرمت وحلیت موسیقی و آرایش بازیگران زن وغیره علی الخصوص عدم تبعیت کامل از مقام معظم رهبری پرچمدار احیای دین ناب محمدی (صلی الله علی صاحبها وعلی آله الأطيبن االأطهرين) چرا که رهبرانقلاب بارها در مورد شاخصه های آثار هنری وفرهنگی اسلامی توصیه های مفید وجامع بیان کردند ولی متأسفانه در مقام عمل این توصیه ها را وزارت فرهنگ و ارشاد وحتی بعضی هنرمندان به مرحله اجراء در نیاورده اند.

 چ- عدم بکارگیری مجدد بازیگرانی که نقش مردان وزنان الهی را ایفاء نموده اند اما این امر چون بودجه مالی هنگفتی می طلبد حد اقل این بازیگران در پشت صحنه یا در نقش مثبت وافراد مذهبی ایفاء نقش کنند تا ابهت وعظمت شخصیت های الهی در اذهان افرادجامعه بصورت شایسته باقی بماند و پلیدی وخواری شخصیت های شیطانی نیز به فراخور حال خویش در اذهان باقی بماند .

اما در نتیجه بحث باید گفت،  نیازمبرم است تغییرات جدی در ساختار محتوایی فیلم های مذهبی ودینی صورت بگیرد در غیر این صورت با دست خویش نا خودآگاه به دین و شعائر الهی توهین کرده ایم و خدای ناکرده جزو افرادی خواهیم بود که مشمول آیات شریفه " وَلَقَدِ اسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِّن قَبْلِكَ..." یا"إنا كفيناك المستهزئين ...." " خواهيم شد، در پایان این نوشتار بعنوان یک فرد دلسوز ومتعهد خواستار بکارگیری  موارد فوق الذکر بوده،گرچه از مشکلات طاقت فرسایی که درتهیه وکارگردانی فیلمهای مذهبی متحمل شده ومی شوند مطلع وآگاهم، لازم است که مسئولین ذی ربط کمال پشتیبانی معنوی، مالی، وفرهنگی را از این هنر مندان خلاق داشته باشند .

حجت الاسلام سید طالب موسوی ملکی

[1] .  انسان آيه شريفه2

[2] . نهج البلاغه، ترجمه دشتی، حکمت409  صفحه520.