جشنواره ها عرصه معرفی نخبگان

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، جشنواره ها همیشه عرصه ای برای معرفی نخبگان و افراد موفق است. جشنواره کتاب سال حوزه نیز عرصه ای است که نویسندگان حوزوی بعد از تلاش خود برای نشر کتاب، نتیجه کار خود را برای قضاوت و داوری به جشنواره کتاب سال تقدیم می کنند. این جشنواره نیز به مانند جشنواره های دیگر دارای نقاط قوت و ضعفی است. باید دانست که کم شدن نقاط ضعف، می تواند زمینه برگزاری هر چه بهتر این جشنواره ها را فراهم آورد.

طی پرونده ای با نام «نقد جشنواره» به نقد جشنواره کتاب سال حوزه از طریق شرکت کنندگان و منتخبان آن می پردازیم.

خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، به سراغ حجت الاسلام و المسلمین رضا اسلامی، نویسنده و پژوهشگر برتر حوزه و همچنین دریافت کننده جایزه کتاب حائز رتبه تشویق در جشنواره امسال کتاب سال حوزه رفته و در گفت و گویی از کم و کیف این جشنواره جویا شده است. متن گفت و گو را در ادامه می خوانید:

لطفا نظر خود را درباره جشنواره کتاب سال بفرمایید

به طور کلی جشنواره ها فرصت خوبی است برای نویسندگان و این جشنواره ها می تواند تشویق دستاورد های علمی و کارهای جدید نخبگان علوم انسانی باشد. هدف جشنواره ها باید شناسایی وتشویق نویسندگان موفق باشد.

اشکالی که به این جشنواره ها وارد است این است که نویسندگان آثار برگزیده هیچ فرصتی برای گفتگو، مصاحبه و معرفی خود از طریق رسانه یا از طریق بوشور را ندارند. این اشکال از نظر بنده اشکالی عمده است.

ما جشنواره ها را برگزار می کنیم که آثار برتر را معرفی کنیم. این آثار برتر از سوی نویسنده ها ارائه شده است و باید این نویسنده شناسانده شوند ولی در خود جشنواره حتی پنج دقیقه فرصت داده نمی شود که صاحبان اثر شناخته شوند، حتی کلیپی از این نویسندگان هم ساخته نشده است که باعث معرفی آنها شود.

در برخی از جشنواره ها که در سال های گذشته در همین کتاب سال بود و یا در جشنواره هایی که در تهران برگزار می‌شود این مجال داده می شد که به صورت مختصر نویسنده ها خود را معرفی کنند. اما در این دوره چنین چیزی وجود نداشت.

آیا نقطه ضعف دیگری هم می توان برای این جشنواره بیان کرد؟

نقطه ضعف دیگری که به نظر من وجود دارد و باید جبران شود، بحث تعداد آثار منتخب است. من در خبری دیدم دبیر علمی جشنواره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، جناب حجت الاسلام آقای مهدوی راد، مصاحبه ای کرده بودند و گفته بودند که ما در جشنواره ها با مسئله ای روبرو هستیم و آن این است که در بعضی از دوره ها چند کتاب خوب باهم شرکت می کنند و در بعضی دوره‌ها کتاب ها خیلی خوب نیستند و داورها در سال هایی که چند کتاب خوب باهم می آید در اینکه کدام اثر را به عنوان اثر برتر انتخاب کنند اختلاف نظر دارند.

بعضی ها می گویند که ما در بین همان چند اثر خوب یکی را به عنوان کتاب سال و کتاب برتر معرفی کنیم و یکی را به عنوان کتاب دوم و به همین ترتیب عمل کنیم. اگر در سال بعد سطح کتاب ها تنزل پیدا کرده باز هم در بین همان موجود اثر اول و اثر دوم را مشخص کنیم. نتیجه این کار این می شود که چه بسیار اشخاصی که اثرشان را می گذاشتند برای دوره بعد حتماً زمینه انتخاب برتر اثرشان صورت می گرفت، ولی به صورت اتفاقی و به صورتی قهری اینها از دور انتخاب اثر برتر خارج شدند.

پیشنهاد شما درباره این قضیه چیست؟

پیشنهاد من این است که بنده سال‌ها مدیر گروه فقه جشنواره کتاب سال حوزه بودم و این پیشنهاد را از باب تجربه حضور در این عرصه عرض می کنم. ما برای تشویق کردن نباید مضایقه داشته باشیم، اگر دو اثر یا سه اثر در حد اثر رتبه برتر هستند، چه اشکالی دارد که ما چند اثر را به عنوان اثر برتر مشخص کنیم؟ چرا اصرار داریم که حتماً یک اثر رتبه اول داشته باشیم؟ اگر سه اثر در رتبه اول هستند هر سه اثر را به عنوان رتبه برتر معرفی کنیم. حتما لازم نیست که التزام داشته باشیم یک نفر جایزه اول را بگیرد یا یک نفر جایزه دوم را بگیرد.

در سال هایی که آثار رسیده ضعیف هستند هم اگر دیدیم کسی به آن حد نصاب نرسیده است و آثار ضعیفی برای جشنواره ارسال شده می توانیم بگوییم که ما در این دوره هیچ کس را به عنوان نفر برتر نداریم، نه اینکه حتماً از بین موجود یک نفر را که اثر ضعیفی دارد به عنوان رتبه اول مشخص کنیم.

پیشنهاد دیگر من این است که دایره جوایز را گسترش دهیم و افرادی که زمینه تشویق برای آنها فراهم است به هر نحوی تشویق کنیم. حالا ممکن است مؤونه هم نداشته باشد، ولی خود این تشویق زمینه تداوم کار، تحقیق و ادامه فعالیت را به نویسنده ها می‌دهد.

نکته دیگری که درباره این جشنواره ها باید عرض کنم، که خودم هم مدیریت آن را داشته ام و این مشکل را می دیدم این است که ما برای داورهای آثار هم باید داوری کنیم. داوری ها، در جشنواره ها دارای شدت و ضعف است. گاهی اوقات به طور قهری یک اثر خیلی خوب در دست یک داور کج سلیقه قرار می‌گیرد و آن اثر از دور رقابت توسط داور خارج می شود، این کار به نظر بنده ظلم به نویسنده است. گاهی هم یک اثر ضعیفی دست یک داور سهل انگار می‌افتد و این اثر بالا می آید در هر دو صورت بی‌عدالتی در حق نویسندگان صورت می گیرد.

البته که جشنواره ها به طور طبیعی می گویند که ما این کار را می‌کنیم و من هم می دانم که این کار می شود و داوری ها می رود و در جلسات بررسی می‌شود. ولی من می‌خواهم بگویم که مدیر گروه ها و اعضای جلسه باید اشراف داشته باشند. همچنین برای کنترل داوری‌های اثر برگزیده باید داورهایی انتخاب شوند که خود اهل تألیف و تحقیق باشند. یعنی کسی که مبتلای به نویسندگی بوده و در جشنواره ها شرکت کرده و دردهای نویسنده‌ها را می‌شناسد. این چنین شخصی مشکلات تحقیق را می شناسد و در این راه عمری را طی کرده و اعصاب خودش را فرسوده کرده است.

متاسفانه گاهی اوقات آثار نویسندگان خوب دست داور هایی می‌افتد که سابقه خوبی ندارند و باعث ظلم به این نویسنده‌ها می‌شود. وقتی یک نویسنده بر اثر سهل انگاری در آثار او بالا بیاید این ضرر تولید نمی‌کند، ضرر بیشتر آنجاست که آثار خوب ساقط شده و نادیده گرفته می‌شوند.

آیا در جشنواره کتاب سال به نویسندگان جوان حوزوی بها داده می شود؟

ما برای تجلیل از نویسندگان جوان حوزوی جشنواره علامه حلی را داریم.  البته من هم این اعتقاد را دارم که ما هر بهانه‌ای را برای تجلیل از نویسندگان باید ایجاد کنیم تا موجب تشویق آنان شود. حالا این بهانه می تواند جوان بودن نویسنده باشد یا کسی که به موضوعات مورد نیاز جامعه پرداخته و یا اینکه از جامعه زنان بوده و کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

چیزی که برای من مهم است و در اینجا به آن اشاره می کنم بحث نویسندگان خاص است. برخی نویسندگان در طول سال ها چند اثر برگزیده داشتند. ما برای اینگونه افراد حتماً باید تشویق‌های فوق العاده ای در نظر بگیریم، برخلاف اینکه گفته می شود که فلانی پارسال تشویق شده و امسال لازم نیست که تشویق شود، من مخالف این قضیه هستم.

بعضی وقت ها مطرح می شود که ما فرصت را به کس دیگری دهیم، این ظلم بزرگی به نویسنده است. نویسنده‌ای که دوسال پشت سر هم می تواند اثر برگزیده داشته باشد، چرا باید انتخاب نشود. به نظر من باید یک جایزه مستقل برای اینگونه افراد در نظر گرفته شود.

ما کتابی داریم که در دفتر تبلیغات در چند جشنواره پشت سر هم جایزه گرفته است. باید اینگونه افراد یک جایزه ویژه قرار دهیم که توانسته در تمام جشنواره ها جایزه بگیرد. این یعنی جایزه، جایزه بردن های نویسنده، در صورتی که برخی افراد مصلحت اندیشی می‌کنند که فلانی در فلان جشنواره حائز رتبه شد حالا ما امسال به یک شخص دیگری فرصت دهیم، این ظلم و بی عدالتی در حق نویسنده است.

همچنین به نظر من باید کسانی که خدمات نشر هم می‌دهند هم تشویق کنیم، که البته آنها تشویق هم می شوند.

درباره نویسندگان جوان حوزوی لازم است این را هم اضافه کنم که گاهی اوقات عکس تشویق در مورد نویسندگان جوان اتفاق می افتد، یعنی یک نویسنده جوانی که اثر خوبی را تولید کرده، به جای آنکه تشویق مضاعف شود، اتفاقاً رزومه او را می‌بینند و سن او را نگاه می‌کنند و می‌گویند که این در حدی نیست که در این جشنواره نفر اول شود آن هم با وجود این همه مشایخ و بزرگان.

من به کتاب سال حوزه این قضیه را نسبت نمی دهم و به صورت کلی می‌گویم. برخی نویسندگان به من گفتند که آثارشان در حد اثر درجه یک قطعی بوده، ولی وقتی این اثر را در جشنواره ارائه می دهیم نمی‌دانیم چه شده که به عنوان اثر دوم و یا به عنوان اثر سوم معرفی می‌شود. گاهی برگزارکنندگان جشنواره دنبال اثر کسی می‌گردند که نزدیک به فوت او باشد.

این اشتباه بسیار بزرگی است که حتماً یک نفر باید با عصا بیاید و جایزه اول را بگیرد. به نظر من اگر کسی آوازه اش همه دنیا را گرفته، اصلا نیازی نیست که او را تشویق کنیم. آنچکه درباره این قضیه مشهود است این است که جشنواره های اینچنینی در واقع می خواهید با تشویق آنان خود را نشان دهند. ما باید زمینه معرفی چهره های جوان را فراهم آوریم، زیرا به چهره‌های جوان نیاز داریم در بین این افراد کسانی هستند که بر حسب علاقه و خون جگر به این مرحله رسیده و اثری تولید کرده اند، اینها باید تشویق شوند ولی متأسفانه تشویق نمی‌شوند.

چرا آثار معرفی شده در جشنواره ها نمود بیرونی ندارند؟

بله متأسفانه رسانه‌های ما در اختیار نخبگان علوم انسانی قرار ندارند. شما ببینید یک هنرمند و یا یک بازیگر در چند جا خود را نشان می‌دهند، اما یک نویسنده که یک عمر را طی کرده و سرمایه 7 و یا 8 سالش می شود کتابی ۵۰۰ صفحه ای  کاملا ناشناخته می‌ ماند و کسی با او کاری ندارد و جامعه به او کاملا بی توجه است. وقتی به این آدم هم جایزه ای می دهند می گویند ببخشید بضاعت ما برای تشویق شما کم است، در صورتی که برای خیلی جاها هزینه های بیشتری را صرف می کنیم اما برای نویسنده ها کمتر توجه می‌کنیم. واقعیت این است که ما حمایتی نسبت به نخبگان نداریم. گاهی اوقات برخی از مراکز که یک مقدار  نیمه رسمی این جشنواره ها را برای ابراز وجود خود برگزار می کنند و هدفشان در واقع معرفی خودشان است تا تشویق صاحبان اثر./826/