بررسی صحت روایات تفسیر منسوب به امام عسکری

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، به مناسبت هشتم ربیع الثانی سالروز ولادت حضرت امام حسن عسکری(ع) کتابی در زمینه روایات تفسیر منسوب به آن امام همام خدمت دوست داران کتاب معرفی می شود.

امام عسکری علیه السّلام در شرایط خاص سیاسی و فرهنگی حاکم بر عصر خود، علی رغم بازداشتهای مکرر و حبس و فشار و کنترل شدید خلفای عباسی نسبت به ایشان و ملاقات کنندگان با آن حضرت، توانستند با گسترش سیستم وکالت در شهرها و نقاط مختلف ایران و نیز بغداد و کوفه و بصره و حجاز و یمن و تماسهای پنهانی با اصحاب خاص و نمایندگان خود، گاه به صورت حضوری و گاه به صورت مکاتبه ای، نقش هدایتگری امت و ارتباط با آنها را حفظ کنند. همچنین آن حضرت از طریق تربیت شاگردان خاص و بررسی صحت و سقم احادیث عرضه شده بر ایشان، موجب غنای فرهنگ شیعه و پاکسازی و اطمینان بخشی به احادیث مأثور از اهل بیت علیهم السّلام در دوران خود گشتند و نقش بسزایی را در این مرحله ایفا کردند.

تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السّلام یکی از تفاسیر مأثور برجای مانده از قرن سوم هجری است که مأثور از پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و اهل بیت علیهم السّلام می باشد و یکی از منابع مهم تفسیر مأثور شیعه محسوب می شود. نسخه های چاپی این تفسیر با تطبیق بر نسخ خطی آن، در دسترس است امّا آنچه مهم است، این است که باید انتساب و صحت و اعتبار این تفسیر معلوم گردد تا مورد عمل و احتجاج قرار گیرد.

انتشارات بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، کتاب«بررسی صحت و اعتبار روایات تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السلام» نوشته فاطمه هاشمی را به چاپ رسانده است.

ساختار کتاب

کتاب«بررسی صحت و اعتبار روایات تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السلام» دارای شش فصل می باشد که عناوین آن عبارت است از:

فصل اول: تفسیر مأثور و اعتبار آن‌

فصل دوم: میزان ارزیابی و اعتبار تفاسیر مأثور

فصل سوم: بررسی شرایط حاکم بر عصر امام عسکری علیه السّلام و نقش راهبردی آن حضرت‌

فصل چهارم: معرفی تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السّلام‌

فصل پنجم: بررسی سندی و طریق شیخ صدوق به تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السّلام‌

فصل ششم: بررسی محتوایی و متنی تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السّلام‌

ویژگی های اثر

1. شناخت زندگی نامه حضرت امام حسن عسکری

2. معرفی تفسیر منسوب به حضرت

3. بررسی روایات تفسیری منتسب به آن حضرت

جمع بندی

در این کتاب به بحث پیرامون ضرورت تنقیح و تهذیب در روایات تفسیری اهل بیت پرداخته، جایگاه تفسیر مأثور منسوب به امام عسکری علیه السّلام، را بررسی کرده و شرایط سیاسی و اجتماعی و فرهنگی حاکم بر آن دوران و راهکار آن حضرت در آن شرایط، ارزیابی تفسیر موجود از جهت سند (راویان و طریق به آن) و از جهت محتوا (ارزیابی متنی مواردی از روایات نادرست و درست موجود در تفسیر با استفاده از ملاکهای معتبر در تشخیص احادیث) معرفی می کند.

برشی از کتاب

در صفحه 138 و 139 این کتاب درباره تفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع) این مطالب نگاشته شده است:

تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السّلام (232- 260 ه. ق) تفسیری ناتمام است، شامل تفسیر سوره فاتحه الکتاب و تفسیر آیات پراکنده ای از سوره بقره تا آیه 282 این سوره که بلندترین آیه قرآن است.

بنابه روایت شیخ صدوق، کتاب تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السّلام، اثر دو نفر به نامهای ابو یعقوب یوسف بن محمّد بن زیاد و ابو الحسن علی بن محمّد بن سیّار است که این دو با امام عسکری علیه السّلام رفت و آمد داشتند و هرروز مقداری از آنچه که آن حضرت برایشان تعلیم می فرمود، می نوشتند. لذا این تفسیر، در واقع املای این دو نفر است از گفته های امام عسکری علیه السّلام در طی هفت سالی که ملازم با آن حضرت بوده اند.

در صدر نسخ مطبوع تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السّلام، در مقدمه آن، بعد از تسمیه و تحمید و انتهای سند به ابن بابویه آمده است که ابن بابویه گوید: (ابو الحسن محمّد بن قاسم مفسر استرآبادی خطیب به ما خبر داد که ابو یعقوب یوسف بن محمّد بن زیاد و ابو الحسن علی بن محمّد بن سیّار که هردو از شیعیان امامیه بوده اند، نقل کرده اند که پدران ما شیعه امامیه بودند و در آن هنگام ما در استرآباد که زیدیه حاکم بودند می زیستیم و تحت حکومت حسن بن زید علوی ملقّب به الدّاعی الی الحق بودیم. در آن زمان شیعه امامیه تحت فشار قرار داشتند، به طوری که اموال پدران ما را که از تجّار امامیه بودند مصادره کردند و ما از ترس حسن بن زید همراه خانواده های خود به سامرا و امام عسکری علیه السّلام پناه آوردیم. در سامرا در کاروانسرایی جای گرفته و سپس به دیدار امام علیه السّلام شتافتیم.

امام علیه السّلام برای ما دعای خیر و گشایش کرد و فرمود: (مرحبا به پناهندگان ما، به آستان ما خوش آمدید، اینک پناه یافتید، خداوند سعی و تلاش شما را بپذیرد و ترس شما را به ایمنی مبدّل سازد و شما را کفایت کند، بعد از اطمینان خاطر نسبت به مال و جانتان بازگردید). ما با وجود آنکه از درستی سخن آن حضرت تردیدی نداشتیم، با شگفتی به ایشان گفتیم: چه دستور می فرمایید در بازگشتن به شهری که از آن خارج شده ایم؟ چگونه به جایی رویم که از آن گریخته ایم؟ با آنکه حاکم آنجا پیوسته در تعقیب ماست و ما را تهدید می کند.

امام علیه السّلام فرمود: این دو فرزند خود را به من واگذارید تا آنها را دانشی بیاموزم که خداوند بدان شرافتتان بخشد و شما نسبت به بدگویی سعایت کنندگان و تهدیدهای حاکم، بی توجه باشید و بیم و هراسی نداشته باشید که خداوند در مورد شما سعادت را کامل خواهد کرد و به زودی دشمنان شما نزد حاکم شفاعت کنند ...؛ پدرانمان پس از مشورت، به آنچه حضرت فرموده بود عمل کردند و ما را نزد امام علیه السّلام گذاشتند و خودشان بازگشتند.

انتشارات بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی کتاب «بررسی صحت و اعتبار روایات تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السلام» نوشته فاطمه هاشمی را در قطع وزیری و 452 صفحه روانه بازار نشر کرده است.

علاقه‌مندان می‌توانند برای جهت تهیه این کتاب به آدرس: مشهد، خیابان امام رضا(ع)، دور برگردان شیخ طبرسی، تلفن: 05132230005 تماس حاصل کنند./826/