پشت پرده تغییرات ساختاری هیأت کبارالعلماء عربستان
تغییرات ساختاری اخیر در هیأت کبارالعلماء، عالی‌ترین نهاد دینی عربستان، گویا اهدافی فراتر از صرف صدور فتوا‌های شرعی همسو با سیاست‌های نظام سعودی را دنبال می‌کند.
به گزارش خبرنگار سرویس بین الملل خبرگزاری رسا، سلمان بن عبدالعزیز پادشاه سعودی چند روز پیش طی احکامی، ضمن ایجاد تغییراتی ساختاری، هیأت کبارالعلماء، مجلس شورا و رئیس دادگاه عالی را منصوب کرد؛ امری که به ویژه با توجه به افراد منصوب شده و پیشینه سیاسی آن ها، پرسش های زیادی پیرامون مقصود از این تصمیمات جنجال برانگیز مطرح کرده است.
هیأت کبارالعلماء علاوه بر رئیس آن (شیخ عبدالعزیز آل الشیخ) که مفتی کشور نیز محسوب می شود، دارای 20 عضو است. درحالی که 15 عضو؛ همچون صالح الفوزان و عبدالمنیع در سمت خود در هیأت ابقا شده اند، اما در میان اعضای تازه وارد، شیخ سعود بن عبدالله بن مبارک المعجب، دادستان کل عربستان بیش از دیگران جلب توجه می کند. او مسؤولیت برخی پرونده های حساس سیاسی، ازجمله ترور جمال خاشقچی روزنامه نگار را برعهده داشته است.
طبعا کسی انتظار ندارد رئیس یا اعضای هیأت کبارالعلماء مواضعی مغایر با مواضع حاکمیت سیاسی اتخاذ کنند، اما به نظر می رسد آن چه از آن ها خواسته می شود فراتر از اصدار فتاوا در راستای وجوب اطاعت ولی امر باشد. اکنون شرایطی متفاوت از قبل حاکم است؛ هیأتی که در سال 1971 با هدف ارائه مشاوره دینی به مسؤولان دولتی و احکام عمومی جامعه تشکیل شد، گویا نیاز به ایجاد تغییرات ساختاری پیدا کرده است. علیرغم آن که آن چه از هیأت خواسته می شود؛ مشروعیت بخشی به سیاست هاست، اما روابط و موازین قدرت تغییر کرده و از حالت «شریک شرعی» به مقامی دیگر و با مأموریت های مختلف تغییر یافته است.
مأموریت خاندان مفتی آل الشیخ ( همچنان که وضعیت ترکی آل الشیخ، مشاور محمدبن سلمان نشان می دهد) از فقه و فقاهت، به امنیت، ورزش و سرگرمی نیز توسعه پیدا کرده است. پیوستن سعود المعجب از سمت دادستانی کل و قضایای سیاسی و امنی دشوار به هیأت کبارالعلماء نیز در همین راستا تفسیر می شود.
اگر توسعه مأموریت هیأت، از«صرفا دفاع از سیاست های مستقیم و جنجالی» را در فهرست مأموریت های سیاسی جای دهیم، و اگرچه اعلام رئیس هیأت کبارالعلماء در سال 2017 مبنی بر این که محاصره قطر «به مصلحت مسلمانان و به نفع آینده خود قطری هاست» عجیب و غریب بنماید؛ اما اقدامات شیخ محمد العیسی، یکی از اعضای هیأت کبارالعلماء، و دبیرکل «رابطة العالم الاسلامي» را چگونه می توان تفسیر کرد که روند عادی سازی روابط با اسرائیل را از طریق حضور در گفتگوهایی با برخی «رهبران دینی یهود» مدیریت کرد، و در کنفرانسی که کمیته یهودیان آمریکا پیرامون مسائل «مبارزه با یهودستیزی» متعهد شد عربستان به سیاست های «گفتگو با جامعه یهود» پایبند باشد.
تفسیرهای محمد العیسی از برخی آیات قرآن، مورد پسند و استقبال "افیخای ادرعی" سخنگوی ارتش اسرائیل قرار گرفت؛ همچنان که نماز میت خواندن وی بر قربانیان هولوکاست، ستایش و تمجید اسرائیلی ها را درپی داشت.
اما پیوستن سعودالمعجب به هیأت کبارالعلماء را می توان در موازات برعرش قدرت نشستن خود محمدبن سلمان تفسیر کرد، چرا که تعیین وی بعنوان دادستان کل، برای نخستین بار در عربستان، با تعیین محمدبن سلمان به بعنوان ولیعهد همزمان شد؛ و درنتیجه بر قانونگذاری، و قانونی کردن طرح های بزرگ بازداشت که درپی آن آغاز شد اشراف و نظارت داشت، و بدین ترتیب صلاحیت دریافت پرونده متهمان پرابهام، مانند ترور خاشقچی و صدور حکم اعدام مبلغ سعودی سلمان العوده را پیدا کرد.
هیأت "انتصابی" کبارالعلماء سعودی به «تحلیل وتحریم» شرعی مورد خواست حکومت اکتفا نخواهد کرد، بلکه در سرکوب داخلی و خارجی و نیز نظریه پردازی روابط با اسرائیل نقش عمده ای خواهد داشت./پ202/ق
هیأت کبارالعلماء علاوه بر رئیس آن (شیخ عبدالعزیز آل الشیخ) که مفتی کشور نیز محسوب می شود، دارای 20 عضو است. درحالی که 15 عضو؛ همچون صالح الفوزان و عبدالمنیع در سمت خود در هیأت ابقا شده اند، اما در میان اعضای تازه وارد، شیخ سعود بن عبدالله بن مبارک المعجب، دادستان کل عربستان بیش از دیگران جلب توجه می کند. او مسؤولیت برخی پرونده های حساس سیاسی، ازجمله ترور جمال خاشقچی روزنامه نگار را برعهده داشته است.
طبعا کسی انتظار ندارد رئیس یا اعضای هیأت کبارالعلماء مواضعی مغایر با مواضع حاکمیت سیاسی اتخاذ کنند، اما به نظر می رسد آن چه از آن ها خواسته می شود فراتر از اصدار فتاوا در راستای وجوب اطاعت ولی امر باشد. اکنون شرایطی متفاوت از قبل حاکم است؛ هیأتی که در سال 1971 با هدف ارائه مشاوره دینی به مسؤولان دولتی و احکام عمومی جامعه تشکیل شد، گویا نیاز به ایجاد تغییرات ساختاری پیدا کرده است. علیرغم آن که آن چه از هیأت خواسته می شود؛ مشروعیت بخشی به سیاست هاست، اما روابط و موازین قدرت تغییر کرده و از حالت «شریک شرعی» به مقامی دیگر و با مأموریت های مختلف تغییر یافته است.
مأموریت خاندان مفتی آل الشیخ ( همچنان که وضعیت ترکی آل الشیخ، مشاور محمدبن سلمان نشان می دهد) از فقه و فقاهت، به امنیت، ورزش و سرگرمی نیز توسعه پیدا کرده است. پیوستن سعود المعجب از سمت دادستانی کل و قضایای سیاسی و امنی دشوار به هیأت کبارالعلماء نیز در همین راستا تفسیر می شود.
اگر توسعه مأموریت هیأت، از«صرفا دفاع از سیاست های مستقیم و جنجالی» را در فهرست مأموریت های سیاسی جای دهیم، و اگرچه اعلام رئیس هیأت کبارالعلماء در سال 2017 مبنی بر این که محاصره قطر «به مصلحت مسلمانان و به نفع آینده خود قطری هاست» عجیب و غریب بنماید؛ اما اقدامات شیخ محمد العیسی، یکی از اعضای هیأت کبارالعلماء، و دبیرکل «رابطة العالم الاسلامي» را چگونه می توان تفسیر کرد که روند عادی سازی روابط با اسرائیل را از طریق حضور در گفتگوهایی با برخی «رهبران دینی یهود» مدیریت کرد، و در کنفرانسی که کمیته یهودیان آمریکا پیرامون مسائل «مبارزه با یهودستیزی» متعهد شد عربستان به سیاست های «گفتگو با جامعه یهود» پایبند باشد.
تفسیرهای محمد العیسی از برخی آیات قرآن، مورد پسند و استقبال "افیخای ادرعی" سخنگوی ارتش اسرائیل قرار گرفت؛ همچنان که نماز میت خواندن وی بر قربانیان هولوکاست، ستایش و تمجید اسرائیلی ها را درپی داشت.
اما پیوستن سعودالمعجب به هیأت کبارالعلماء را می توان در موازات برعرش قدرت نشستن خود محمدبن سلمان تفسیر کرد، چرا که تعیین وی بعنوان دادستان کل، برای نخستین بار در عربستان، با تعیین محمدبن سلمان به بعنوان ولیعهد همزمان شد؛ و درنتیجه بر قانونگذاری، و قانونی کردن طرح های بزرگ بازداشت که درپی آن آغاز شد اشراف و نظارت داشت، و بدین ترتیب صلاحیت دریافت پرونده متهمان پرابهام، مانند ترور خاشقچی و صدور حکم اعدام مبلغ سعودی سلمان العوده را پیدا کرد.
هیأت "انتصابی" کبارالعلماء سعودی به «تحلیل وتحریم» شرعی مورد خواست حکومت اکتفا نخواهد کرد، بلکه در سرکوب داخلی و خارجی و نیز نظریه پردازی روابط با اسرائیل نقش عمده ای خواهد داشت./پ202/ق
ارسال نظرات