نگاهی به "تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی" در یک اثر

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا «فرهنگ» با باطن و مظاهرش، «هویت» یک جامعه است. این پدیده، منشأ عمده دگرگونی های اجتماع بشری بوده و تمام جهت گیری ها و کارکردهای گوناگون انسانی از آن سرچشمه می گیرد؛ از این رو، آگاهی از فرهنگ به جهت شناخت هویت و نقطه آغازین دگرگونی  های اجتماعی - تاریخی، یک ضرورت است. با ظهور «اسلام»، «فرهنگ اسلامی» و کمی بعدتر «تمدن اسلامی» پدیدار شد. این فرهنگ و تمدن که پایه گذارش رسول اکرم(ص) بود، مراحل گوناگونی را پشت سر گذاشته و در پی آن تغییرات مهمی را در حوزه تاریخ و جامعه پدید آورده است. آشنایی مسلمانان با «فرهنگ و تمدن اسلامی»، آغازی برای بازشناسی دوباره هویت جامعه اسلامی و درس گیری از نقاط قوت و ضعف یکی از بزرگ ترین دگرگونی های اجتماعی دینی - بشری جهان به شمار می آید. بنابراین، بدون درک اینکه «چه بوده ایم» نمی توانیم به اینکه «کجا قرار داریم» و سرانجام بدانیم که «چه باید باشیم» دست یازیم.

ساختار کتاب

کتاب «تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی» نُه بخش دارد:

اول: «فرهنگ شناسی» که در آن به: فرهنگ، چیستی فرهنگ، تعریف لغوی فرهنگ در غرب، تعریف اصطلاحی فرهنگ در ایران، اجزای فرهنگ و ... پرداخته شده است.

دوم: «تمدن شناسی» که در آن موضوعاتی مانند: تمدن، ویژگی های تمدن، نظام مندی تمدن، پویایی تمدن، جهانگردی تمدن، فرهنگ و تمدن و ... واکاوی شده است.

سوم: «فرهنگ و تمدن اسلامی»؛ فرهنگ و تمدن مسلمانان!!، ویژگی فرهنگ و تمدن اسلامی، تمدن اسلامی، عوامل پیدایی و شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی، محتوای آموزه های دینی، رفع نقاط منفی تمدنهای دیگر، جذب نقاط مثبت تمدن های دیگر، نهضت ترجمه از مطالبی است که خواننده در این بخش با آنها آشنا می شود..

چهارم: «شکوفایی علوم اسلامی» که برخی از عناوین آمده در این بخش عبارت است از: مظاهر تمدن اسلامی، طبقه بندی علوم، علوم اسلامی، تفسیر، دانش حدیث در شیعه، فلسفه، فقه شیعی، فقه اهل سنت. تاریخ و ... .

پنجم: در بخش پنجم با عنوان «علوم غیراسلامی و مراکز علمی – فرهنگی» علوم غیر اسلامی، شیمی، نجوم، طب، ریاضیات، مساجد، جامع الازهر و ... بررسی شده است.

ششم: در این بخش از کتاب با عنوان «تشکیلات هنر»، تشکیلات سیاسی، خلافت و سلطنت، تبدیل خلافت به سلطنت، نظام اداری، تشکیلات قضایی توضیح داده شده است.

هفتم: «تأثیر تمدن اسلامی بر تمدن غرب» عنوان این بخش از کتاب است که می توانیم در آن با موضوعات ارتباط تمدن‌ها، اصل تأثیرپذیری، چگونگی انتقال، جنگ های صلیبی، ریاضیات، اختر شناسی و ... آشنا شویم.

هشتم: در این بخش با عنوان «عوامل انحطاط تمدن اسلامی» نویسنده به عوامل ضعف و انحطاط تمدن‌ها، عوامل داخلی، فرهنگ، عوامل انسانی، ظلم، عوامل خارجی، تهاجم نظامی، تهاجم اقتصادی، تهاجم فرهنگی، جنگ های صلیبی و ... پرداخته است.

نهم: در آخرین بخش با عنوان «احیای تمدن اسلامی» مفهوم حیات، عوامل احیای تمدن اسلامی، بیداری، بازخوانی دوباره آموزه های دینی، استفاده از مکانیزم اجتهاد، توجه به اجتماعی بودن فرهنگ اسلامی، توجه به نظریه پردازی و تولید علم، امام خمینی احیاگر معاصر شرح شده است.

ویژگی‌های اثر

1. این کتاب تاریخچه ای مختصر اما کامل از تاریخ فرهنگ و تمدن الامی را در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد.

2. تقسیم بندی منظم و دسته بندی تاریخی مطالب؛

3. مقایسه تاریخی بین تمدن اسلامی و تمدن غربی و عوامل پیشرفت و انحطاط؛

4. تنظیم کتاب برای تدریس در دانشگاه و مراکز علمی به عنوان کتاب درسی از دیگر نکات این کتاب ارزشمند محسوب می‌شود.

جمع‌بندی

کتاب تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی کوشیده است تا دانش پژوهان علاقه مند به مباحث تاریخی و خصوصا تاریخ اسلام را با اینکه «چه بوده‌ایم» آشنا کند. نویسنده در این کتاب در عین حال سعی در مختصرگویی و مستندگویی دارد تا تشنگان حقیقت را با فرهنگ و تمدن اسلامی بیش از پیش آشنا کند.

برشی از کتاب

در صفحه 148 درباره تاریخچه دانشگاه جامع الأزهر چنین آمده است:

جامع الأزهر جامع الأزهر که یکی دیگر از ثمرات اندیشه ها و منش علی(ع) است، به عنوان مرکزی علمی - فرهنگی در تمدن اسلامی درخشید. بنای این جامع را «سردار جوهر کاتب سیسیلی» یکی از موالی المعز الفاطمی(۱۳۴۱ – ۳۶۵ ق) همزمان با بنیاد شهر قاهره آغاز کرد و در رمضان سال ۳۶۱ ق به پایان رساند. با آنکه قاضی ابوالحسن علی بن نعمان کتاب فقهی و مختصر پدر خویش، معروف به الاختصار را در این مرکز املا می کرد، این مؤسسه علمی تنها از سال ۳۷۸ق و در زمان خلیفه | «فاطمي العزيز» (۳۶۵ - ۳۸۶ق) به صورت یک دانشگاه واقعی در آمد. فاطمیان که خود را منسوب به حضرت فاطمه با می دانستند، دولت شیعه مذهب هفت امامی در مصر تشکیل داده و خود را جانشین اصلی اولاد علی(ع) می دانستند. آنان با تأسیس دانشگاه الازهر و تربیت داعیان و مبلغان اسماعیلی، قاهره را به پناهگاه مخالفان عباسیان تبدیل کرده و ترویج فقه شیعی اسماعیلی و نحوه مبارزه با خلافت عباسی را محور سیاست خود قرار دادند. این نهاد، مرکزی برای تبیین پایه های فرهنگ شیعی که از گفتار حضرت علی الهام گرفته بود، شمرده می شد.

انتشارات مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص) کتاب تاریخ و فرهنگ تمدن اسلامی نوشته محمد رضا کاشفی را در 256 صفحه و  منتشر کرده است. 

علاقه‌مندان می‌توانند برای خرید کتاب تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی به آدرس: قم، (خيابان معلم غربي) چهارراه شهدا، روبروي مدرسه حجتيه، قبل از درمانگاه قرآن عترت، نبش کوچه مراجعه کنند./826/پ202/ق