نشست علمی «جایگاه عرف در فقه امامیه» مجتمع آموزش عالی فقه برگزار شد

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از مرکز خبر و اطلاع رسانی جامعةالمصطفی، در این نشست حجت‌الاسلام مقدسی تصریح کرد: جامعه بشری در ابعاد گوناگون پیشرفت و گسترش می‌ نماید و از فقه اسلامی توقع دارد در تمام مراحل زندگی پاسخ گو باشد.

وی با اشاره به معانی مختلف «عرف»، جایگاه عرف را در احکام فقهی به ویژه فقه جواهری مورد توجه قرار داد و اظهار داشت: عرف در لغت، به معنای امر شناخته شده است و در اصطلاح فقها و اصولیون تعاریف مختلفی از آن آمده است.

سخنران نشست افزود: فقها و اصولیون عرف را روش گفتار و کردار یا ترک آن دو می دانند که در بین مردم شناخته شده است که طبق آن مشی می‌ کنند.

حجت‌الاسلام مقدسی، در ادامه، از عناصر عرف سخن به میان آورد و عمل معین، تکرار عمل بین همه یا بیشتر مردم و ارادی بودن عمل را از عناصر آن برشمرد و ابراز کرد: با توجه به این عناصر، اگر اعمال متعددی در زندگی جامعه تکرار شود و شرایط دیگر را نداشته باشد، نمی‌توانیم آن کارها را جزو عرف برشماریم. افزون بر این، اگر عملی یا گفتاری در یک نفر بارها هم تکرار شود، عرف نیست، زیرا عرف زمانی تحقق می یابد که بیشتر مردم آن کار یا گفتار را تکرار نمایند. از سوی دیگر، اعمال غیرارادی مانند تنفس هم عرف نیست.

وی، با اشاره به تقسیمات عرف، درباره کاربرد عرف اظهار داشت: کاربرد عرف در تشخیص مفاهیم الفاظ و کشف مقصود گوینده، اجماعی است. استفاده از عرف در کشف مقصود گوینده نیز مورد قبول علماست.

سخنران نشست با بیان اینکه اگر کسی کلامی را بگوید و درباره مراد وی شک کنیم، به ظاهر کلامش عمل می‌نماییم، گفت: کشف حکم، از دیگر کاربردهای عرف است؛ گاهی حکم شرعی را با استفاده از عرف کشف می کنیم، به شرطی که درباره آن، نص (حدیث یا روایت) وجود نداشته و عرف مورد نظر در همه زمان ها و مکان ها استمرار داشته باشد و کشف شود که در زمان معصوم(ع) هم جریان داشته است.

حجت‌الاسلام مقدسی کاربرد دیگر عرف را تشخیص موضوع حکم دانست و تصریح کرد: می‌ توان این گونه گفت که در تمام موضوعات، مرجعْ عرف است، مگر در موضوعات احکامی که شارع ورود پیدا نموده و حدود و قصور آن را مشخص کرده است.

وی با اشاره به تضارب آرای علما در زمینه مرجعیت عرف در مسئه تطبیق مفاهیم بر مصادیق، خاطرنشان ساخت: امام خمینی(ره) هم همانند صاحب جواهر معتقدند که می توانیم در تطبیق مفاهیم بر مصادیق، از عرف کمک بگیریم.

حجت‌الاسلام مقدسی با بیان اینکه عرف، ‌تنها راه فهم مفاهیم الفاظ است،‌ اظهار داشت: وقتی عرف نتواند مفاهیم را بر مصادیق تطبیق کند،حتی در فهم مفاهیم هم به مشکل برمی‌خوریم.

سخنران نشست ادامه داد: عرف باید دقیق باشد و خطاها و تسامحات آن را قبول نداریم و منشأ آن باید عقل یا فطرت باشد، نه جبر حاکمان جائر و مسائلی از این دست.

وی، در پایان، به نظر صاحب جواهر اشاره و تصریح کرد: صاحب جواهر معتقد است وقتی عرف را معیار قرار دهیم، بسیاری از مشکلات و اختلافات فقها حل می شود./1350/د102/ف