ترجمه دو زبانه دیوان حافظ منتشر شد

به گزارش خبرگزاری رسا، کتاب «دیوان حافظ بالعربیّه شعراً»( از فارسی به عربی) با ترجمه نادر نظام طهرانی استاد گروه زبان و ابیات عرب دانشگاه علامه طباطبایی و ویراستاری سعید واعظ استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علّامه و طرح‌ جلد «قباد شیوا» منتشر شد.

ترجمۀ دیوان حافظ را نشر آوای خاور در ۱۰۴۰ صفحه (دوزبانه؛ فارسی – عربی) در قطع وزیری منتشر کرده است.

نادر نظام طهرانی مترجم اثر، در سال ۱۳۱۱ (از خانواده‌ای ایرانی الاصل) در دمشق متولد شد، تحصیلات ابتدایی را در مدرسۀ «المحسنیّه» دمشق و متوسطه را در «اسعد عبدالله» به پایان رساند در همین دوران وی در انجمن‌های شعر دمشق شرکت کرده و شعر می‌سرود و از نزدیک با شاعران معروف سوریه دیدار می‌کرد.

اولین اشعار عربی او در هفده‌سالگی (۱۳۲۸) در روزنامه‌های دمشق منتشر شد. وی دورۀ کارشناسی را در رشتۀ زبان و ادبیات عرب از دانشگاه سوریه (دمشق اکنون) به سال ۱۳۳۶ به پایان برد. در طی سی و دو سالی که این مترجم در مشق (سوریه) زندگی می‌کرد با تدریس و شعر و شاعری همراه بود و نتیجۀ علاقۀ فراوان و ذوق و استعداد شاعری وی باعث شد تا اوّلین مجموعه شعری‌اش به سال ۱۳۴۰ یعنی در بیست‌و‌نه سالگی در دمشق به نام «اللحن الخالد» منتشر شود.

ارتباط او با شاعران بزرگ سوریه نیز از دیگر ویژگی‌های این دوره از زندگی مترجم در دمشق است که خود نشان از ذوق شعری ایشان دارد. پس از بازگشت به ایران رشتۀ قبلی را ادامه داده و در سال ۱۳۴۹ تحصیلات خود را در مقطع دکترا در دانشگاه تهران به پایان رساند.

تأسیس گروه‌های متعدد زبان و ادبیّات عرب در چندین شهر ایران از کارهای وی بود و باعث گسترش این رشتۀ دانشگاهی شد. وی در بیش از ده دانشگاه گروه زبان و ادبیات عربی، در مقاطع تحصیلی کارشناسی تا دکترا تأسیس کرد. ده‌ها اثر در زمینه‌های درسی و دانشگاهی در رشته عربی از جمله متون نظم و نثر عربی، تاریخ ادبیات عربی، نقد عربی، عروض، تاریخ ادبیّات فارسی به عربی از سوی نشر دانشگاهی علّامه و انتشارات سمت منتشر شده است. مجموعۀ شعری دیگری به نام «نفحات شعریّه» از این مترجم در سال ۱۳۸۶ منتشر شد.

ترجمه غزلیّات حافظ به شعر عربی با بازنشستگی او از دانشگاه علّامه طباطبائی (با عنوان استاد گروه ادبیّات عرب) شروع شد؛ ذوق شعری، علاقه به حافظ، دغدغه معرفی و شناساندن آثار ارزشمند زبان فارسی به کشورهای عرب‌زبان همگی دست به‌دست هم داد تا کار ترجمه شروع شود و چنین ترجمه‌ای شاعرانه را به جامعۀ فرهنگی ایران و جهانِ عرب عرضه دارد.

دلیل جذابیت این ترجمه این است که، روبه‌روی هر غزل فارسی، ترجمه همان غزل به شعر عربی قرار دارد به عبارت دیگر معادل هر بیتِ شعر فارسی، یک بیت شعر عربی قرار دارد.

در این اثر، صورت و معنا رعایت شده‌ است بدین‌گونه که مترجم، شاعر علاوه بر صورت که در واقع برای هر بیت فارسی، یک بیت عربی سروده  و قافیه‌ها در تمام غزل‌ها یکسان مراعات شده،  قافیه‌ها و ردیف‌ها در ترجمه به شعر عربی، در این اثر دیده می‌شود.

از نظر معنا نیز مترجم با توجه به مضامینی که در شعر وجود دارد اثر را به شعر عربی برگردانده و انتقال معنی به شیوه‌ای شایسته انجام داده اگرچه اهل فن خود آگاه به دشواری‌های چنین کار سترگی هستند و ترجمه‌ای این چنینی را جز با داشتنِ آگاهی و تسلط به دو زبان مبداء و مقصد و ذوق و استعداد شعری در آن یارای انجام نیست و متصوّر نیز نمی‌توان بود.

مترجم با توجه به شرح حافظ‌شناسان بر دیوان حافظ و قدرت شاعری خویش و آشنایی به ویژگی‌های  زبانی و فرهنگی زبان مبدأ و مقصد، به ترجمه‌ای روان، نافذ و موزون و تأثیرگذار دست یافته ست . این اثر در هزار و ۴۰ صفحه روانه بازار کتاب شده است.

در ادامه نمونه‌هایی از ترجمه اشعار می آید،

غزل ۷۹

دیدى که یار جز سر جور و ستم نداشت             بشکست عهد، و ز غم ما هیچ غم نداشت

یا رب مگیر ار چه دل چون کبوترم                   افکند و کشت و حرمت صید حرم نداشت

أَ رأَیْتَ لا یَرضَى الحبیبُ سِوَى بِجَوْرٍ أو بِظُلْمْ              لم یَلْتَزِمْ عَهداً ولا من غَمِّنا أمْسَى بِغَمْ

صادَ الحبیبُ فؤادی کَحَمامةٍ لم یَرْحَمِ                     سامِحْهُ یا ربّی و إن لمْ یَرْعَ للحَرَمِ الذِّمَمْ

غزل ۲۶

دل و دینم شد و دلبر به ملامت برخاست              گفت با ما منشین کز تو سلامت برخاست

که شنیدى که درین بزم، دمى خوش بنشست            که نه در آخر صحبت، به ندامت برخاست

طارَ دینی و فُؤادی، و حَبیبی فی مَلامَهْ                         قائلاً اِذْهبْ و دَعْنا قد تجاوَزْتَ السَّلامَهْ

هل جَرَى أن ذاقَ طیْبَ العیشِ شخصٌ فی ٱحْتِفانا              دونَ أن یشکوَ هَمَّاً من حدیثی و نَدامَهْ/998/