اختلال در برگزاری نمایشگاه کتاب، باعث تزلزل صنعت نشر می‌شود

وابستگی اقتصاد نشر به عرضه مستقیم کتاب در نمایشگاه‌های بین المللی و استانی نشانگر ضعف و شکنندگی موجود در ساختار نشر کتاب است. چرخه تولید محتوا و انتشار کتاب و توزیع آن تا زمانی که بدون وابستگی نتواند جریان داشته باشد، نباید انتظار رونق اقتصادی در جامعه نشر داشته باشیم.

* چرخه نشر و نقش مخاطب

چرخه نشر کتاب شامل پدیدآوری، انتشارات، توزیع، کتابفروشی و مشتری است. نیروی محرّکه در این چرخه، اشتیاق پدیدآور و مشتری یا خواننده به مطالعه کتاب است و عوامل تسهیل کننده این فرایند باید قابلیت و توانایی لازم را داشته و بتوانند به واسطه رونق اقتصادی خود، به تولید بیشتر آثار علمی، ادبی و هنری و توسعه فرهنگی جامعه کمک نماید.

خودگردانی چرخه اقتصادی نشر اقتضا دارد تا وفور مشتری، کتابفروشی‌ها را پررونق، فروش زیاد کتاب، توزیع کنندگان را فعال و اینچنین ناشران، راضی از فعالیت و کسب و کار خود و در نهایت پدیدآوران امیدوار و باانگیزه برای خلق آثار جدید باشند.

* امروز اختلال در برگزاری نمایشگاه کتاب باعث لطمات شدید به اقتصاد نشر شده است

حال این چرخه در زمانی که معیوب باشد و دو طرف آن نتواند به واسطه عوامل سه گانه به یکدیگر برسند، موضوع نمایشگاه‌ها و عرضه مستقیم مطرح شده و اگرچه در ابتدا به عنوان راهکار موقتی مورد توجه قرار گرفته و لیکن به دلیل عدم اهتمام به ترمیم و بازسازی چرخه طبیعی، راهکار موقتی تداوم یافته به نحوی که امروز اختلال در برگزاری آن باعث ورود لطمات شدید به اقتصاد نشر شده است.

برای برگزاری نمایشگاه‌های فروش مستقیم کتاب، ناشران به دلیل افزایش نقدینگی، توزیع کنندگان و بعضاً کتابفروشان به دلیل شرکت در نمایشگاه با نام و تابلوی ناشر مجوزدار، مدیران و مسئولان برگزار کننده به دلیل انجام پروژه ای درخور دیده شدن و مناسب برای ارائه گزارش اداری و سازمانی، انگیزه لازم برای استقبال از این راهکار موقتی و اضطراری را دارا می‌باشند و لیکن موضوع مهمی که سال‌ها مورد غفلت قرار گرفته، بازسازی، ترمیم و احیای چرخه طبیعی نشر کتاب است.

* دولت به دلیل نداشتن استراتژی کارآمد نتوانسته ابزارهای حمایتی و کنترلی خود را در جهت خودگردانی چرخه نشر بکار گیرد

جامعه نشر به دلیل نداشتن سازمان و تشکیلات متمرکز و سراسری توان اندیشیدن و پیش بینی سازوکارهای لازم برای احیای این چرخه و ایجاد نشر حرفه ای نداشته و دولت نیز به دلیل نداشتن استراتژی صحیح و کارآمد نتوانسته ابزارهای حمایتی و کنترلی خود از قبیل تخصیص یارانه و بودجه‌های فرهنگی را هدفمند در جهت خودگردانی چرخه نشر بکار گیرد.

اینچنین است که اکنون بعد از برگزاری سی و دو نمایشگاه بین المللی کتاب و برپایی حدود چهارصد نمایشگاه استانی کتاب وضعیت بازار کتاب به نحوی است که اختلال در این نمایشگاهها موجب وارد شدن لطمات جبران ناپذیر به اقتصاد نشر شده است! این وابستگی نشان از ناکارآمدی سیاست‌های اجرا شده در حوزه نشر دارد و بازنگری در آن‌ها نیازمند مشارکت و هم اندیشی فعالان این حوزه و مدیران دست اندرکار است.

* نمایشگاه‌های بین المللی کتاب و نقش تکمیلی برای صنعت نشر

نمایشگاه‌های بین المللی کتاب دارای اهداف و کارکردهای متفاوتی هستند، اما همگی در یک چیز وجه مشترک دارند و آن نقش تکمیلی برای صنعت نشر است. حال این نقش تکمیلی ممکن است در حوزه حقوق نشر و رایت کتاب باشد مانند نمایشگاه کتاب فرانکفورت که به هیچ وجه فروش کتاب منتشر شده مطرح نیست و به عبارتی هدفی بسیار والا و ارزشمند را دنبال می‌کند و ممکن است نقش تکمیلی در حوزه فروش آثار جدید را ایفا کند که این هم به دلیل نمایش و رونمایی از آثار جدید ناشران حائز اهمیت است مانند نمایشگاه‌های کتاب لندن و پاریس. نقش تکمیلی نمایشگاه‌های کتاب از آن جهت مهم است که در هر حال وارد حوزه فروشگاهی نمی‌شوند.

* اختلال در برگزاری نمایشگاه کتاب باعث تزلزل صنعت نشر می‌شود

متأسفانه در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران به این نقش تکمیلی توجه نشده و امروز شاهد فروشگاه بزرگ کتاب هستیم که نه تنها دارای نقش تکمیلی در صنعت نشر داخلی نیست، بلکه مهم‌ترین بازار کتابی است که اختلال در برگزاری آن باعث تزلزل صنعت نشر می‌شود. 

انتظار این که جامعه نشر ما کشش برگزاری نمایشگاه کتاب از نوع فرانکفورت را داشته باشد، واقع بینانه نیست اما خارج شدن از استاندارد و عرف بین المللی نیز برای برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب تهران دور از انتظار است.

نمایشگاه بین المللی کتاب تهران باید نقش تکمیلی خود در صنعت نشر داخل را بشناسد و بعد از ۳۲ سال تکرار، به نوآوری و ابتکارات جذّاب برای رونق بخشی به اقتصاد نشر روی آورد./998/