آیا دولت باید در توزیع اقلام بهداشتی مداخله کند؟

به گزارش خبرگزاري رسا، اولین روز اسفند ماه سال ۹۸ با یک میهمان ناخوانده و پردردسر برای سلامت و اقتصاد ایرانیان آغاز شد. میهمانی ناخوانده که گویا همچنان به ماندن خود اصرار دارد. ویروس کرونا در هفته‌های اخیر تبدیل به نامی آشنا برای تمام مردم ایران و بخش اعظمی از دنیا شده است. طبیعتاً ‌پیشگیری و ممانعت از گسترش و شیوع این ویروس، هدف اولیه تمام کشورهای درگیر و وجود لوازم و کالاهای بهداشتی مورد نیاز یکی از شروط اولیه تحقق این موضوع است.   درباره کمبود شدید اقلامی چون ماسک، دستکش، مواد ضدعفونی‌کننده و... که در روزهای اخیر به یکی از پرتقاضاترین کالاها تبدیل شده و نقش دولت در این زمینه، ذکر دو نکته ضروری است.

۱) نیاز به یک کالا برای همه افراد یک جامعه ارزش مصرفی یکسانی ندارد. برای مثال ممکن است یک داروی خاص برای یک بیمار دارای ارزش و برای بیماری دیگر یا فردی سالم فاقد ارزش باشد. بنابراین ارزش کالاها برای تمام افراد جامعه یکسان نبوده و براساس نیاز آن فرد یا قشر، ارزش آن کالا نیز متفاوت خواهد بود. برای مثال در شرایط فعلی ارزش اقلامی چون ماسک یا موادضدعفونی‌کننده برای افراد آسیب‌پذیر مانند کسانی که دارای بیماری زمینه‌ای هستند یا کارکنان مراکز درمانی که در خط مقدم  مقابله با این ویروس قرار دارند، ارزش بالایی داشته و در اولویت قرار دارد. در این شرایط در صورت محدودیت این اقلام (به دلیل افزایش یکباره تقاضا) دولت باید با  دخالت هدفمند در توزیع چنین کالاهایی ورود کرده و مقدار محدود این کالاها را براساس اولویت‌های تعریف شده، انجام دهد. عدم دخالت دولت در توزیع این اقلام، به احتکار میلیون‌ها قلم از مواد موردنیاز و گاهی نبود این امکانات در مراکز درمانی و بیمارستان‌ها می‌انجامد. در حالی که میزان تولیدات کشور در این محصولات حتی بدون افزایش تولید -به شرط توزیع هدفمند و مدیریت شده- پاسخگوی نیاز مراکز درمانی و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای است. در واقع شرایط خاص و ویژه نیازمند مدیریت خاص و ویژه است. از این‌رو بی‌شک رها کردن اقلام استراتژیک در شرایط خاص به دستان نامرئی بازار حاصلی جز خسران نخواهد داشت.

۲) مسئله بعدی موضوع کالاهای دارای اکسترنالیتی(آثار بیرونی) در اقتصاد است. تأثیر مصرف برخی از کالاها صرفاً بر شخص مصرف‌کننده بوده و هیچ نقشی بر پیرامون آن فرد یا جامعه ندارد. در واقع بود و نبود این قبیل کالاها نه نفعی برای دیگران داشته و نه فردی را متضرر می‌کند. از سوی دیگر کالاهایی در اقتصاد وجود دارند که دارای اکسترنالیتی مثبت یا منفی هستند. این کالاها در تمام اقتصادها و مکاتب فکری اقتصادی دارای اهمیت بالایی بوده و دولت با اتخاذ سیاست‌های تشویقی و تنبیهی (یارانه و مالیات) در تشویق تولید یا ممانعت از تولید این کالاها به ایفای نقش پرداخته و در برخی مواقع حتی در اقتصادهای موسوم به اقتصاد آزاد نیز دولت‌ها مستقیماً وارد تولید این کالاها می‌شوند. در شرایط فعلی اقلامی مانند ماسک یا مواد ضدعفونی‌کننده دارای اکسترنالیتی مثبت هستند، چرا که عدم وجود آن‌ها به افراد آسیب‌زده و می‌تواند موجب گسترش و شیوع این بیماری شود. از این رو بدیهی است در شرایط فعلی اقلام بهداشتی مورد نیاز برای مقابله با ویروس کرونا به عنوان کالاهایی با اکسترنالیتی مثبت مطرح بوده و دولت باید از تولید تا توزیع این کالاها حضور جدی داشته باشد./1360/