زندگی، فعالیت‌ها و مواضع آیت الله حسینعلی منتظری(بخش اول)

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، در چهارمین نشست از سلسله نشست‌های روایت حجره با حضور آقای محمدجواد فرج نژاد، محقق و نویسنده کتاب «روزگار قائم مقامی»، زندگی، فعالیت‌ها و مواضع آیت الله حسینعلی منتظری بررسی شد.

به گزارش دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی قم، چهارمین نشست از سلسله نشست‌های «روایت حجره» در راستای آشنایی با زندگی، فعالیت‌ها و مواضع آیت الله حسینعلی منتظری به همت «انتشارات راه یار» در حسینیه هنر قم برگزار شد. آنچه می‌خوانید مشروح نخست این نشست است.

انتشار یک فایل صوتی جرقه نگارش کتاب «روزگار قائم مقامی» شد

فرج نژاد با بیان اینکه منشأ نگارش کتاب «روزگار قائم مقامی» فایل صوتی منتشر شده توسط احمد منتظری فرزند آیت الله منتظری در سال ۱۳۹۵ بود، گفت: در ابتدا قرار بر نگارش یادداشتی در پاسخ به فایل صوتی بود، اما نهایتاً با توجه به گسترده بودن ابعاد ماجرا، کتاب «روزگار قائم مقامی» با همکاری آقای حسن مقدمی شهیدانی نوشته شد که از سوی بنیاد تاریخ پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی منتشر شد.

نویسنده کتاب «روزگار قائم مقامی» با اشاره به اینکه برخلاف تصور عمومی، تاریخ شفاهی و مصاحبه‌ها در مورد آیت الله منتظری بسیار محدود است، عنوان کرد: علاوه بر کمبود مصاحبه، به جز چند مورد محدود، متن جامعی در مورد آیت الله منتظری وجود ندارد.

محقق تاریخ معاصر اظهار داشت: متن آقای اسدالله بادامچیان که نقد خاطرات آیت الله منتظری است مباحث خوبی را مطرح کرده، اما تمرکز آن روی خاطرات ایشان است؛ کتابچه دانشگاه امام صادق (ع) در مورد آیت الله منتظری نیز در حد عنوان و آشنایی اولیه است. کتاب آقای عباس سلیمی نمین در نقد خاطرات آیت الله منتظری هم کتاب خوب و قابل تأملی است.

این محقق، بهترین کتاب در مورد آیت الله منتظری را مجموعه چهار جلدی «بُن بست» دانست و افزود: محور کتاب «بُن بست» اقدامات سید مهدی هاشمی و باند اوست. وی با بیان اینکه دو جلد از کتاب «بن بست» روانشناسی سیاسی سید مهدی هاشمی و سرنوشت اوست، ابراز کرد: دو جلد دیگر این کتاب در مورد ارتباطات آیت الله منتظری و سید مهدی هاشمی است و متأسفانه اطلاعات خام این کتاب هم بسیار کم است و کتاب بیشتر جنبه تحلیلی دارد.

کتاب «روزگار قائم مقامی» براساس اطلاعات آشکار نوشته شده است

فرج نژاد با اشاره به اینکه همچنان فضای امنیتی روی اسناد مربوط به آیت الله منتظری حاکم است، تصریح کرد: کتاب «روزگار قائم مقامی» بر اساس اسناد و مدارک و مصاحبه‌ها و تاریخ شفاهی نوشته شده است.

نویسنده کتاب «روزگار قائم مقامی» بیان کرد: با وجود اینکه بحث ارتباط سید مهدی هاشمی با آیت الله منتظری از مهم‌ترین عبرت‌های تاریخ جمهوری اسلامی است، فقر اطلاعاتی و سندی شدیدی در این‌باره وجود دارد.

وی با بیان اینکه کتاب «روزگار قائم مقامی» براساس اطلاعات آشکار نوشته شده است و سند مخفی در آن وجود ندارد، عنوان کرد: در این کتاب از اسناد سازمان منافقین که در سایت هایشان منتشر کرده اند، استفاده شده است.

فرج نژاد اظهار داشت: به علت اینکه این اسناد توسط سازمان مجاهدین منتشر شده از اعتبار کمی برخوردار هستند و به همین دلیل با استفاده از اسناد داخلی، برخی اسناد سازمان مجاهدین تقویت شده است.

عمادالدین باقی و تبرئه آیت الله منتظری

محقق تاریخ معاصر به سخنرانی آقای عمادالدین باقی در محرم سال ۱۳۹۶ در مسجد الرسول (ص) نجف آباد اشاره کرد و خاطر نشان کرد: باقی در این سخنرانی آیت الله منتظری را از همه اتهامات تبرئه می‌کند.

این محقق افزود: محور سخنرانی باقی تخریب کلیدواژه «ساده لوحی» است؛ همان کلیدواژه‌ای که امام خمینی در پیام عزل آیت الله منتظری روی آن تأکید دارد که نهایتاً این نتیجه را القا می‌کند که در ماجرای آیت الله منتظری، امام خمینی اشتباه کرده است.

حساسیت شدید وزارت ارشاد در خصوص رئیس جمهور

محقق تاریخ معاصر گفت: وزارت ارشاد علاوه بر اسناد سازمان مجاهدین خلق، بر روی شخص رئیس جمهور فعلی حساس است و حتی صحبت‌های خود رئیس جمهور، در کتاب‌ها از طریق ممیزی کتاب، حذف شد. این محقق عنوان کرد: یک پاورقی از صحبت معروف دیوار کشیدن در خیابان‌ها از رئیس جمهور به نقل از روزنامه آفتاب یزد نیز از چشم ارشاد دور نماند و از کتاب «روزگار قائم مقامی» حذف شد.

وی اظهار داشت: در فصل دوم کتاب در مورد ارتباط آیت الله منتظری و سازمان مجاهدین خلق، حلقه گمشده‌ای وجود دارد که این حلقه گمشده همان مواردی است که وزارت ارشاد از کتاب حذف کرده است.

منشور روحانیت، پاسخ امام به اظهارات آقای منتظری بود

محقق تاریخ معاصر با بیان اینکه آخرین جلسه امام خمینی و آیت الله منتظری بعد از سخنرانی ۲۲ بهمن ۱۳۶۷ آیت الله منتظری بوده است، تصریح کرد: امام خمینی در پیام منشور روحانیت، به خاطر تحلیل‌های غلط در مورد دفاع مقدس، از خانواده شهدا عذرخواهی کردند که در حقیقت پاسخ به اظهارات آیت الله منتظری بود.

چرا آیت الله منتظری قائم مقام شد؟ | بررسی ریشه‌های تاریخی

وی با بیان اینکه قائم مقامی آیت الله منتظری البته با عنوان رهبری پس از امام خمینی قبل از انقلاب در نجف مطرح بوده است، گفت: البته در آن زمان آیت الله منتظری که در ایران و در زندان به سر می‌برد و جزو شخصیت‌های درجه یک و مراجع حوزه علمیه محسوب نمی‌شد.

فرج نژاد با اشاره به اینکه فضای عمومی در آن زمان اینگونه بود که باید بعد از امام خمینی (ره) یک مرجع تقلید رهبری را به دست بگیرد، عنوان کرد: دوستداران انقلاب در نجف، مانند شهید مصطفی خمینی، حجت الاسلام سید حمید روحانی، آیت الله محمدرضا ناصری و آیت الله محمدتقی متقی و... همگی نگران دوران پس از امام خمینی بودند.

نویسنده کتاب «روزگار قائم مقامی» افزود: پیش از انقلاب برای جانشینی امام خمینی، برخی نگاه به سمت فرزند شیخ عبدالکریم حائری (یعنی آیت الله شیخ مرتضی حایری)، و برخی دیگر به سوی آیت الله منتظری بود؛ البته نگاه‌های محدودی‌تر هم روی شهید مصطفی خمینی وجود داشت.

تمایل اطرافیان امام خمینی به قائم مقامی آیت الله منتظری

محقق تاریخ معاصر با بیان اینکه بیشتر مبارزین اطراف امام خمینی به سمت آیت الله منتظری متمایل بودند، اظهار داشت: آیت الله منتظری از لحاظ شخصیتی و علمی از شاگردان خوب امام خمینی و شاگردان برجسته آیت الله بروجردی محسوب می‌شد که تقریرات مباحث فقهی آیت الله بروجردی را در دو جلد نوشته بود.

این محقق ابراز کرد: آیت الله منتظری در فلسفه و فقه عالم برجسته‌ای بود؛ با مبارزینی مانند آیت الله طالقانی، شهید مطهری و هاشمی رفسنجانی ارتباط داشت و جزو اساتید درجه یک حوزه علمیه محسوب می‌شد؛ این ویژگی‌ها سبب شده بود تا بیشتر نگاه‌ها برای رهبری بعد از امام خمینی به سمت آیت الله منتظری متمرکز شود.

فرج نژاد با بیان اینکه در سال‌های ۱۳۵۸ و ۱۳۵۹ بحث قائم مقامی آیت الله منتظری از سوی دو طیف انقلابیون و نهضت آزادی مطرح شد؛ گفت: آیت الله ناصری نماینده فعلی، ولی فقیه در یزد می‌گوید برای مطرح کردن آیت الله منتظری تصمیم گرفتیم که احتیاطات امام خمینی را به آیت الله منتظری ارجاع بدهیم.

نویسنده کتاب «روزگار قائم مقامی» اظهار داشت: عده‌ای از روحانیون و شاگردان امام خمینی در نجف بعد از شهادت شهید مصطفی خمینی، نامه‌ای به آیت الله منتظری می‌نویسند و ایشان را واجد شرایط رهبری معرفی می‌کنند.

حامیان اصلی قائم مقامی آیت الله منتظری در میان انقلابیون و نهضت آزادی چه کسانی بودند؟

محقق تاریخ معاصر با بیان اینکه در رأس طیف انقلابی حامی قائم مقامی آیت الله منتظری، آقایان سید احمد خمینی و هاشمی رفسنجانی قرار داشتند، ابراز کرد: نهضت آزادی‌ها نیز با سردستگی ابراهیم یزدی و عطریانفر به دنبال قائم مقامی آیت الله منتظری بودند.

این محقق با اشاره به اینکه هاشمی رفسنجانی اولین کسی بود که در نمازجمعه لفظ آیت الله را برای آقای منتظری به کار برد، خاطر نشان کرد: عطریانفر برای اولین در اخبار به طور رسمی برای آقای منتظری از لفظ آیت الله استفاده می‌کند.

وی به فضاسازی‌ها در رسانه‌ها برای قائم مقامی آیت الله منتظری اشاره کرد و بیان داشت: ابراهیم یزدی که در آن زمان مدیرمسئول روزنامه کیهان بوده در روز‌هایی که امام و آیت الله منتظری دیدار‌های جداگانه داشته اند، دیدار آیت الله منتظری را به عنوان تیتر یک و در صفحه اول چاپ می‌کرد در حالی که دیدار‌های امام خمینی بعضاً در صفحات بعدی چاپ می‌شد.

نفوذ باند سید مهدی هاشمی در سپاه و تبلیغات برای آیت الله منتظری

فرج نژاد با بیان اینکه با نفوذ باند سید مهدی هاشمی در سپاه، بسیج امکانات برای تبلیغ آیت الله منتظری صورت گرفته بود، گفت: سطح شهر با تابلو نوشته‌هایی مانند «بی عشق خمینی نتوان عاشق مهدی شد، بی منتظری امیدِ رهبر نتوان یار خمینی شد» و دیوار نوشته‌های مانند «الله اکبر خمینی رهبر، منتظری سرور» تزیین شده بود.

نویسنده کتاب «روزگار قائم مقامی» به مواضع نهضت آزادی در مورد آیت الله منتظری اشاره و عنوان کرد: در سال ۱۳۵۸ نهضت آزادی خیز منفی نسبت به آیت الله منتظری برداشت، اما از سال ۱۳۶۱ ورق عوض برگشت و نهضت آزادی پشت سر آیت الله منتظری ایستاد.

محقق تاریخ معاصر اظهار داشت: دکتر ابراهیم یزدی دیدار‌های مفصلی را با آیت الله منتظری داشته و به نقل از خودش، حتی برخی از خطبه‌های نماز جمعه آیت الله منتظری با همفکری او جهت دهی شده است؛ البته باید توجه داشت که ابراهیم یزدی اهل بلوف است و تلاش دارد نقش خودش را در تاریخ انقلاب خیلی بالا ببرد و حتی در خاطراتش آورده که روز قدس، پیش نویس قانون اساسی و سپاه و چند ایده مهم را او به امام خمینی پیشنهاد داده است.

این محقق با بیان اینکه سید احمد خمینی نیز در ابتدا موافق قائم مقامی آیت الله منتظری بود، ابراز کرد: امام خمینی از فرزندش سید احمد نیز به علت حمایت از آیت الله منتظری گلایه می‌کند، اما سید احمد بعد‌ها با روشن‌تر شدن قضایا، «رنج نامه» را نوشته و جبران می‌کند.

رساله عملیه آیت الله منتظری با حمایت نظام چاپ و منتشر شد

وی خاطر نشان کرد: در راستای مطرح شدن آیت الله منتظری، رساله عملیه او به صورت حکومتی و با تلاش طیفی از جامعه مدرسین و دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم چاپ می‌شود.

فرج نژاد با بیان اینکه نفوذ باند سید مهدی هاشمی در سپاه به قدری بوده است که شهید ردانی پور که در اواخر حیات خود فرمانده قرارگاه شده بود احساس خطر می‌کرد، گفت: حجت الاسلام مرتضی آقاتهرانی تعریف می‌کند که در سال‌های جنگ روزی با شهید ردانی پور بر سر دکتر شریعتی بحث مان شد که شهید ردانی پور به من هشدار داد در حضور نفوذی‌های باند سید مهدی هاشمی بحث نکنم، خودش هم برای شک نکردن آنها، به من تَشَر می‌زد.

نویسنده کتاب «روزگار قائم مقامی» با بیان اینکه در کیفرخواست مهدی هاشمی به ترور ۱۰ نفر توسط باند او اشاره شده است، عنوان کرد: یکی از قربانی‌های باند سید مهدی هاشمی، مهندس بحرینیان فرمانده سپاه فلاورجان بوده است که پس از این اتفاق، با ورود وزارت اطلاعات و دستور مستقیم امام خمینی (ره) سپاه فلاورجان به مدت یک سال منحل شد.

حضور سید مهدی هاشمی در سپاه| عملکرد تند و اخراج

محقق تاریخ معاصر با اشاره نفوذ چشمگیر سید مهدی هاشمی در سپاه، اظهار داشت: مهدی هاشمی با توصیه‌های آیت الله منتظری توانست در شورای فرماندهی سپاه وارد شود و مسئول نهضت‌های آزادی بخش سپاه شد.

این محقق به عملکرد تند سید مهدی هاشمی در نهضت‌های آزادی بخش اشاره کرد و افزود: علمکرد تند مهدی هاشمی در افغانستان و لیبی سبب شد تا فرماندهان سپاه، واحد نهضت‌های آزادی بخش را به طور کل، منحل کنند.

ممانعت مهدی هاشمی از تحویل دادن سلاح‌ها و حمایت آیت الله منتظری

وی با بیان اینکه سید مهدی هاشمی علیرغم اخراج از سپاه، از تحویل دادن سلاح‌ها ممانعت کرد، خاطر نشان کرد: آیت الله منتظری در نامه‌های خود به امام خمینی، مسئولیت سلاح‌ها را برعهده می‌گیرد و می‌گوید من دستور داده ام که سلاح‌ها را تحویل ندهد.

محقق تاریخ معاصر با بیان اینکه در سال ۱۳۶۵ وزارت اطلاعات، خانه‌های تیمی پر از سلاح از باند سید مهدی هاشمی کشف می‌کند، تصریح کرد: یکی از اسنادی که با انتشار آن شبهه مطرح شده توسط اطرافیان آیت الله منتظری جواب داده می‌شود، اسناد سلاح‌های سید مهدی هاشمی است.

امام خمینی قبل از انقلاب، مهدی هاشمی را قاتل می‌دانست

فرج نژاد با بیان اینکه در سال ۱۳۵۶ شهید محمد منتظری در کلیسای سن مری تحصنی را برای زندانیان سیاسی با حضور آیت الله منتظری، آیت الله طالقانی، آقای بازرگان و مهدی هاشمی برگزار می‌کند، گفت: امام خمینی همزمان با این تحصن به شهید محمد منتظری و آقایان انصاری راد و روحانی دیگری می‌گوید که مهدی هاشمی، قاتل است.

نویسنده کتاب «روزگار قائم مقامی» عنوان کرد: سید حمید روحانی می‌گوید که در دیدار با آیت الله منتظری، نظر امام خمینی در مورد قاتل بودن مهدی هاشمی ـ که قبل از انقلاب قائل به آن بود ـ را برای آیت الله منتظری بیان کردم و آیت الله منتظری شاهد خواست که آقای انصاری راد که نماینده آیت الله منتظری در زندان‌ها بود این مطلب را تأیید کرد و آیت الله منتظری دیگر چیزی نگفت.

ادامه دارد...

گفتنی است سلسله نشست‌های «روایت حجره» به همت «انتشارات راه یار» و واحد تاریخ شفاهی دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی قم با هدف آشنایی با زندگی، فعالیت ها، افکار و تجربیات علما و شخصیت‌های حوزوی معاصر در حسینیه هنر قم برگزار می‌شود.