نگاهی به کتاب "اهداف دنیوی فقه"

به گزارش خبرگزاری رسا، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی کتاب "اهداف دنیوی فقه" نوشته علی اصغر سلطانی را منتشر کرده است.

فقه دانشی است که رفتارهای دینی مؤمنان را سامان می‌دهد و این رفتارها را در چهارچوب بایسته‌ها و نبایسته‌ها و در تعبیری دیگر، به حرام‌ها و حلال‌ها تقسیم می‌کند. فقه علاوه بر احکام عبادی، دارای ابوابی است که در حوزه روابط اجتماعی و معیشت انسان جای می‌گیرند و از نگاه نگارنده کتاب، همه آنها در کنار اهداف دنیوی مفهوم پیدا می‌کنند و به تعبیر دیگر، کفه اهداف دنیوی فقه سنگین‌تر از اهداف اخروی است؛ اما این اهداف دنیوی کدام‌اند و آیا این اهداف با یکدیگر تناسبی دارند؟ نویسنده کوشیده است به این پرسش‌ها پاسخ دهد و از آن میان، چندین هدف دنیوی فقه را برشمرده است.

تلاش نویسنده بر آن بوده اهداف دنیوی فقه را از لابه‌لای متون فقهی و اقوال علما استخراج و یکجا عرضه کند تا بدین‌سان راه فهم و درک فقه را برای پژوهشگران فقه بگشاید و طرح و نقشه‌ای جامع و فراگیر فراروی آنان بگذارد و برداشت‌های گوناگون فقهی، هماهنگ و سازواره‌ای خودش را حفظ کند.

پدیدآورنده اثر حاضر روش کار خود را بازگشت به فقه و متون فقهی و چگونگی و کجایی مقوله‌های یادشده در فقه می‌داند؛ یعنی در پی یافتن آن است که فقیه در کجا برداشت فقهی خود را در چارچوب این هدف مطرح کرده و در کجا این هدف او را به تأیید نظریه و دیدگاهی واداشته است.

سودمندی این روش در آن است که مباحث جنبه نظری محض و کلی‌گویی پیدا نمی‌کنند و در اثبات و رد دیدگاه، بیشتر به روش استقرایی نزدیک است. فایده دیگر این روش آن است که راه چگونگی کاربرد اهداف یادشده را در استنباط فروع فقهی می‌گشاید و به قدرت اجتهادی آنان کمک می‌کند. با این روش، جرئت استنباط و اظهارنظر در مسائل مستحدثه با توجه به اهداف مزبور حاصل می‌آید.

نویسنده بر آن است که نظم، عدالت و امنیت از اهداف دنیوی فقه است و از این سه می‌توان پی‌ برد که یکی از اهداف مهم دیگر فقه، ایجاد جامعه‌ای متوازن و هماهنگ است؛ جامعه‌ای بدون هرج و مرج که انسان‌ها در سامانه‌ای متقابل به حقوق یکدیگر احترام می‌گذارند و مدیران و شهروندان بر محور و ملاک عدالت رفتارهای خود را قرار می‌دهند و از آرامش و امنیت برخوردارند و با حفظ جان و مال و آبرو و کرامت و حرمت، زمینه‌های صعود روحی و معنوی را فراهم می‌سازند.
دانش فقه بیش از دیگر دانش های دینی، آمیختگی اهداف دنیوی و اخروی را در خود جای داده است.

در پشت جلد نیز چنین آمده است: وجود اهداف دنیوی در دانش فقه امری انکارناپذیر است. اگر از هدف کلّی دنیوی فقه که همان سامان بخشی به زندگی انسان مؤمن در روی کره خاکی است، بگذریم، اهداف دیگری هم به طور خاص مورد توجّه فقه اند و می توان آنها را در شمار اهداف ثانوی و در طول هدف یاد شده مطرح کرد. در این میان، کتاب اهداف دنیوی فقه به اهداف زیر پرداخته است:
1.پاسداری از نظام زندگی انسان؛ 2. کمک به عدالت و حفظ آن؛ 3. حفظ کرامت انسان؛ 4. حفظ امنیت انسان.