«عملیات استفانی»؛ روایت یک جاسوس در لباس بازرس

به گزارش خبرگزاری رسا، کتاب «داستان ناگفته‌ی عراق» روایت تکان‌دهنده‌ی «اسکات ریتر» بازرس ارشد «کمیسیون ویژه سازمان ملل» موسوم به «آنسکام» از واقعیت‌هایی درباره جاسوسی‌هایی است که از عراق در لفافه بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به عمل آمده است.

این کمیسیون، سال 1991، بعد از جنگ خلیج فارس با صدور قطعنامه 687 تشکیل شد و وظیفه آن نظارت بر خلع سلاح عراق از جنگ‌افرازهای کشتار جمعی و موشک‌های بالستیک بود. آنسکام به بازرس‌های سازمان ملل آزادی‌های بدون محدودیتی برای تردد در عراق و بازرسی از برنامه‌های تسلیحاتی این کشور اعطا می‌کرد.

اما پای "اسکات ریتر" هنگامی به ماجرا باز شد که مشخص شد جاسوس‌های آمریکایی موفق شده‌اند در عملیاتی موسوم به «استفانی» یک دستگاه شنود بزرگ و پیشرفته به همین نام (استفانی) را به بغداد قاچاق کرده و در دفتر کار او نگه‌داری کنند. "اسکات ریتر" پس از افشای این ماجرا از سمتش استعفا و افشا کرد که واشنگتن مسئولیت هدایت کل "عملیات استفانی" را به عهده داشته است.

ریتر در سال‌های بعد در کتاب داستان ناگفته عراق و در مصاحبه‌ها و نوشته‌های دیگر، فاش کرده که برنامه آنسکام از یک طرف بهانه لازم برای حمله به مواضع عراق در «عملیات روباه صحرا» (16 دسامبر 1998) را فراهم آورد از طرف دیگر اطلاعات لازم برای انجام این حملات را در اختیار آمریکا و انگلیس قرار داد.

او در نگاهی کلی فاش می‌کند که سازمان ملل و نهادهای وابسته به آن از جمله آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چگونه بیش از آنها نهادی مستقل و بین‌‌المللی باشند تحت نفوذ پایتخت کشورهای غربی بوده و اطلاعاتشان را در اختیار آنها قرار می‌دهند.

مطابق نوشته‌های ریتر، مهندسان «سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا» (سیا) خودشان را به جای تکنسین‌های سازمان ملل جا زده و تجهیزاتی را برای جاسوسی از مراکز حساس نظامی و شنود ارتباطات دولت صدام وارد عراق کرده‌اند.

 ریتر در کتاب «داستان ناگفته عراق» می‌نویسد: «به عنوان کسی که نقش مهمی در انجام بازرسی‌های تسلیحاتی در شوروی سابق ایفا کرده بود چیزهایی راجع به انواع تسلیحات می‌دانستم. اما با ورودم به آنسکام متوجه شدم که این بار مسأله بیش‌تر شبیه به جاسوسی است تا کنترل تسلیحات. »

او در جای دیگری از کتاب می‌نویسد: «سیا با حمایت اعضای فعال وزارت امور خارجه امریکا مصرانه به دنبال حضور پررنگ در عملیات‌ آنسکام و آژانس انرژی اتمی بود. در وهله‌ی اول خشن‌ترین سربازان ارتش مخفی سیا تحت عنوان سلول طراحی عملیات در فراهم‌آوری اطلاعات جهت استفاده‌ی انسکام وارد عمل شدند. در ظاهر اعلام شد که کارکنان سلول طراحی عملیات کارشناسان وزارت امور خارجه هستند و به جز تعدادی از مأموران امین داخل بدنه‌ِی آنسکام و تعداد کمی از افسران ارتش امریکا کسی از هویت اصلی یا وابستگی این کارکنان خبر نداشت.»

«ریچارد باتلر» که سرپرستی هیأت بازرسی‌های «آنسکام» را در آن زمان به عهده داشت بعد از افشاگری‌های ریتر در مصاحبه‌ای با «بی‌بی‌سی» نفوذ دستگاه‌های اطلاعاتی انگلیس و آمریکا در این برنامه و تلاش برای استفاده از آنسکام در جهت منافع خودشان را تأیید کرد، هر چند که مدعی شد این اتفاق بدون اطلاع او رخ داده است.

بازرسان آنسکام در جریان فعال بودن این برنامه از سایت‌هایی که قبلاً بازرسی شده بود 299 بار و از سایت‌های قبلاً بازرسی‌نشده 128 بار بازدید کردند. باتلر در گزارشی که بهانه حمله به عراق شد عنوان کرده بود که از میان این 427 بازدید دولت عراق در 5 مورد از بازدیدها ممانعت به عمل آورد.

روزنامه واشنگتن‌پست گزارش داده شکی وجود ندارد که اقدامات بازرسان آنسکام و همچنین زمان‌بندی ارائه گزارش باتلر به شورای امنیت طوری به وقت تنظیم شده بود که با نقل و انتقالات کشتی‌ها و هواپیماهای آمریکا هماهنگ باشد.

علاوه بر این، برنامه آنسکام در واقع به عنوان بازوی اطلاعاتی ارتش آمریکا و انگلیس عمل کرد. آن‌طور که روزنامه لس‌آنجلس‌تایمز نوشته پنتاگون از بعد از جنگ خلیج فارس به دنبال جمع‌اوری اطلاعات برای هدف قرار دادن مواضع عراق بود و سرانجام توانست از فعالیت هفت ساله برنامه آنسکام نهایت بهره را برای انجام عملیات خود ببرد.

روزنامه وال‌استریت‌ ژورنال هم در گزارشی در آن زمان گزارش داده بود که برنامه‌ریزان نظامی آمریکا در سال 1998 در اثر برنامه آنسکام اطلاعات بسیار بیشتری درباره مراکز حساس نظامی عراق داشتند.

«نورمن شوارزکوف»، ژنرال بازنشسته آمریکایی که فرماندهی آمریکا در جنگ خلیج فارس را به عهده داشت در مصاحبه‌ای سال 1998 فاش کرد که ارتش عراق در عملیات روباه صحرا تلاش کرده بود به مخفی‌گاه‌های «صدام» هم حمله کرده و او را ترور کند.