نگاهی به کتاب «تجربه از منظر ابن‌سینا و فیلسوفان معاصر علم»
اهمیت کتاب «تجربه از منظر ابن‌سینا و فیلسوفان معاصر علم» در نشان دادن امکان فلسفه علم از منظر حکمت اسلامی، و به طور خاص فلسفه مشایی است.
به گزارش خبرگزاری رسا، در کتاب «تجربه از منظر ابن‌سینا و فیلسوفان معاصر علم» نوشته قدرت‌الله قربانی وی تلاش دارد تا اهمیت تجربه و استقراء را از دید ابن‌سینا و برخی فیلسوفان معاصر علم مورد بررسی تفضیلی و تطبیقی قرار دهد؛ بنابراین ضمن تبیین جایگاه تجربه و استقراء از دید ابن‌سینا، به تطبیق آن با جریان‌های مهم و دیدگاه‌های مهم معاصر فیلسوفان معاصر علم پرداخته است که برخی از مهمترین آن‌ها پوزیتیویست‌هایی، چون کارنپ و همپل و متفکرانی نظیر کواین و پوپر هستند.
اهمیت این اثر در نشان دادن امکان فلسفه علم از منظر حکمت اسلامی، و به طور خاص فلسفه مشایی است، که در این خصوص به توانمندی‌های فلسفه ابن‌سینا در باب دو موضوع محوری فلسفه علم، یعنی تجربه و استقراء پرداخته شده است که می‌تواند برای مباحث فلسفه علم معاصر مفید و کارآمد باشد، ضمن اینکه در مقام تطبیق، برتری دیدگاه ابن‌سینا در برخی موضوعات بر نگرش‌های فلسفی معاصر بیان شده است.
نویسنده در مقدمه کتاب توضیح می‌دهد که در بررسی اولیه به نظر می‌رسد که فلسفه علم، بیشتر پدیده‌ای غربی و به ویژه مربوط به دوره جدید است و تاملات فلسفی درباره مبانی و مسائل فلسفی علوم تجربی و طبیعی ناظر است؛ درحالیکه اگر با دقت بیشتری تامل و پژوهش کنیم، می‌بینیم که هم در آرای فیلسوفان دوره یونان باستان و قرون وسطی غرب، به ویژه افلاطون و ارسطو، تاملات فلسفی درباره علم وجود دارد و هم در آرای فیلسوفان اسلامی و به نظر می‌کسد این موضوع در آزای فیلسوفان اسلامی به اندازه کافی با زبان علمی جدید بازشناسی و تدوین نشده است. ممکن است تعابیری همچون فلسفه علم در متون فلسفی اسلامی یافت نشود، اما این امر مانع از تاملات و نظریه‌پردازی‌های فیلسوفان درباره علم نبوده است.
به بیان دیگر، مباحث معرفت‌شناسی و منطق در نظر فیلسوفان اسلامی دارای این ویژگی هستند که برخی از موضوعات فلسفی علم کنونی از طریق آن‌ها بیان می‌شود؛ یعنی با مراجعه به متون فلسفی اسلامی، برای مسائل فلسفی درباره علم می‌توان رویکرد‌های مناسبی را یافت.
درفصل اول کتاب تلاش شده تلاش شده پژوهشی هرچند مقدماتی درباره بعضی مسائل فلسفه علم از منظر حکمای اسلامی از جمله محسوسات، مجربات، حدسیات و ... صورت گیرد و در این مسیر ضمن نظر به دیدگاه‌های اکثر حکمای اسلامی، بیشتر از آرای ابن‌سینا استفاده شده است؛ زیرا برخی از آثار فلسفی او، چون منطق شفا، برهان شفا، منطق قیاس، اشارات و تنبیهات و دانشنامه علایی، دارای مواد و مطالب زیادی درباره موضوعات مربوط به فلسفه علم هستند. همچنین در این کتاب ابعاد گوناگون تجربه و استقراء از دید ابن‌سینا بررسی شده و به مقایسه آن با دیدگاه‌های فیلسوفان علم معاصر غرب پرداخته شده است.
در فصل‌های بعدی، بر اساس طرح اولیه تلاش می‌کند که به دلیل اهمیت زیاد تجربه و استقراء در فلسفه علم، ابعاد گوناگون آن را از دید ابن‌سینا و برخی فیلسوفان معاصر و پوزیتیوست‌هایی، چون همپل، کارنپ، گودمن، راسل، کواین و پوپر بررسی تطبیقی کند. همچنین در فصل سوم جایگاه تجربه را در دیدگاه‌ها فیلسوفان معاصر علم بررسی می‌شود و برخی ویژگی‌های کلی آن در قالب استقراگرایی و پوزیتیویسم و مابعد آن مدنظر قرار گرفته است. در فصل چهارم نیز دیدگاه‌های پوپر و کواین به عنوان دو فیلسوف علم معاصر مابعد پوزیتیوسم که به تجربه توجهی متفاوت با قبل دارند، تبیین می‌شود. فصل پایانی نیز به مقایسه تطبیقی و انتقادی موضوعات مطرح شده در فصول گذشته میان ابن‌سینا از یک‌طرف و فیلسوفان مدنظر معاصر علم از سوی دیگر اختصا دارد.
هدف کتاب در درجه اول، آشکارکردن ویژگی‌های دیدگاه ابن‌سینا درباره تجربه (معرفت تجربی) و استقراء و نقش آن‌ها در فلسفه علم است، چراکه ابن‌سینا یکی از فیلسوفانی است که درباره چیستی و کارکرد و نقش تجربه و استقراء در فرایند تولید معرفت و علوم، تبیینی نسبتا دقیق و مناست دارد و شایسته است این دیدگاه بررسی شود تا زوایای پنهان آن آشکار شود. در درجه دوم، مقایسه دیدگاه ابن‌سینا با نظرات فیلسوفان تجربی علم در دوره معاصر است؛ زیرا این فیلسوفان که از تجربه گرایی غرب از قرن ۱۷ و ۱۸ و پس از آن متاثر هستند، در شناخت علمی، بر نقش و محوریت تجربه تاکید و حتی در این امر افراط می‌کنند و آن را در قالب دیدگاه‌های استقراگرایی، اثبات‌پذیری، تحقیق‌پذیری، ابطال‌گرایی و ... بیان می‌کنند. با این مقایسه می‌توان بر اساس مبانی ابن‌سینایی، چنین دیدگاه‌هایی را نقد کرد.
سرفصل‌های کتاب نیز عبارتند از: مقدمانی از فلسفه علم نزد حکمای اسلامی با تاکید بر این‌سینا، تجربه و استقراء در فلسفه ابن‌سینا، جایگاه تجربه و استقراء از منظر فیلسوفان معاصر علم، تجربه و استقراء از دید پوپر و کواین، ملاحظات تطبیقی و انتقادی درباره تجربه و استقراء از دید ابن‌سینا و فیلسوفان معاصر علم.
کتاب «تجربه از منظر ابن‌سینا و فیلسوفان معاصر علم» نوشته قدرت‌الله قربانی در ۳۸۳ صفحه، شمارگان ۳۰۰ نسخه و به قیمت ۵۵۰۰۰ تومان به همت انتشارات مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر منتشر شده است. /۹۲۵/د ۱۰۲/ش
اهمیت این اثر در نشان دادن امکان فلسفه علم از منظر حکمت اسلامی، و به طور خاص فلسفه مشایی است، که در این خصوص به توانمندی‌های فلسفه ابن‌سینا در باب دو موضوع محوری فلسفه علم، یعنی تجربه و استقراء پرداخته شده است که می‌تواند برای مباحث فلسفه علم معاصر مفید و کارآمد باشد، ضمن اینکه در مقام تطبیق، برتری دیدگاه ابن‌سینا در برخی موضوعات بر نگرش‌های فلسفی معاصر بیان شده است.
نویسنده در مقدمه کتاب توضیح می‌دهد که در بررسی اولیه به نظر می‌رسد که فلسفه علم، بیشتر پدیده‌ای غربی و به ویژه مربوط به دوره جدید است و تاملات فلسفی درباره مبانی و مسائل فلسفی علوم تجربی و طبیعی ناظر است؛ درحالیکه اگر با دقت بیشتری تامل و پژوهش کنیم، می‌بینیم که هم در آرای فیلسوفان دوره یونان باستان و قرون وسطی غرب، به ویژه افلاطون و ارسطو، تاملات فلسفی درباره علم وجود دارد و هم در آرای فیلسوفان اسلامی و به نظر می‌کسد این موضوع در آزای فیلسوفان اسلامی به اندازه کافی با زبان علمی جدید بازشناسی و تدوین نشده است. ممکن است تعابیری همچون فلسفه علم در متون فلسفی اسلامی یافت نشود، اما این امر مانع از تاملات و نظریه‌پردازی‌های فیلسوفان درباره علم نبوده است.
به بیان دیگر، مباحث معرفت‌شناسی و منطق در نظر فیلسوفان اسلامی دارای این ویژگی هستند که برخی از موضوعات فلسفی علم کنونی از طریق آن‌ها بیان می‌شود؛ یعنی با مراجعه به متون فلسفی اسلامی، برای مسائل فلسفی درباره علم می‌توان رویکرد‌های مناسبی را یافت.
درفصل اول کتاب تلاش شده تلاش شده پژوهشی هرچند مقدماتی درباره بعضی مسائل فلسفه علم از منظر حکمای اسلامی از جمله محسوسات، مجربات، حدسیات و ... صورت گیرد و در این مسیر ضمن نظر به دیدگاه‌های اکثر حکمای اسلامی، بیشتر از آرای ابن‌سینا استفاده شده است؛ زیرا برخی از آثار فلسفی او، چون منطق شفا، برهان شفا، منطق قیاس، اشارات و تنبیهات و دانشنامه علایی، دارای مواد و مطالب زیادی درباره موضوعات مربوط به فلسفه علم هستند. همچنین در این کتاب ابعاد گوناگون تجربه و استقراء از دید ابن‌سینا بررسی شده و به مقایسه آن با دیدگاه‌های فیلسوفان علم معاصر غرب پرداخته شده است.
در فصل‌های بعدی، بر اساس طرح اولیه تلاش می‌کند که به دلیل اهمیت زیاد تجربه و استقراء در فلسفه علم، ابعاد گوناگون آن را از دید ابن‌سینا و برخی فیلسوفان معاصر و پوزیتیوست‌هایی، چون همپل، کارنپ، گودمن، راسل، کواین و پوپر بررسی تطبیقی کند. همچنین در فصل سوم جایگاه تجربه را در دیدگاه‌ها فیلسوفان معاصر علم بررسی می‌شود و برخی ویژگی‌های کلی آن در قالب استقراگرایی و پوزیتیویسم و مابعد آن مدنظر قرار گرفته است. در فصل چهارم نیز دیدگاه‌های پوپر و کواین به عنوان دو فیلسوف علم معاصر مابعد پوزیتیوسم که به تجربه توجهی متفاوت با قبل دارند، تبیین می‌شود. فصل پایانی نیز به مقایسه تطبیقی و انتقادی موضوعات مطرح شده در فصول گذشته میان ابن‌سینا از یک‌طرف و فیلسوفان مدنظر معاصر علم از سوی دیگر اختصا دارد.
هدف کتاب در درجه اول، آشکارکردن ویژگی‌های دیدگاه ابن‌سینا درباره تجربه (معرفت تجربی) و استقراء و نقش آن‌ها در فلسفه علم است، چراکه ابن‌سینا یکی از فیلسوفانی است که درباره چیستی و کارکرد و نقش تجربه و استقراء در فرایند تولید معرفت و علوم، تبیینی نسبتا دقیق و مناست دارد و شایسته است این دیدگاه بررسی شود تا زوایای پنهان آن آشکار شود. در درجه دوم، مقایسه دیدگاه ابن‌سینا با نظرات فیلسوفان تجربی علم در دوره معاصر است؛ زیرا این فیلسوفان که از تجربه گرایی غرب از قرن ۱۷ و ۱۸ و پس از آن متاثر هستند، در شناخت علمی، بر نقش و محوریت تجربه تاکید و حتی در این امر افراط می‌کنند و آن را در قالب دیدگاه‌های استقراگرایی، اثبات‌پذیری، تحقیق‌پذیری، ابطال‌گرایی و ... بیان می‌کنند. با این مقایسه می‌توان بر اساس مبانی ابن‌سینایی، چنین دیدگاه‌هایی را نقد کرد.
سرفصل‌های کتاب نیز عبارتند از: مقدمانی از فلسفه علم نزد حکمای اسلامی با تاکید بر این‌سینا، تجربه و استقراء در فلسفه ابن‌سینا، جایگاه تجربه و استقراء از منظر فیلسوفان معاصر علم، تجربه و استقراء از دید پوپر و کواین، ملاحظات تطبیقی و انتقادی درباره تجربه و استقراء از دید ابن‌سینا و فیلسوفان معاصر علم.
کتاب «تجربه از منظر ابن‌سینا و فیلسوفان معاصر علم» نوشته قدرت‌الله قربانی در ۳۸۳ صفحه، شمارگان ۳۰۰ نسخه و به قیمت ۵۵۰۰۰ تومان به همت انتشارات مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر منتشر شده است. /۹۲۵/د ۱۰۲/ش
ارسال نظرات