یادداشت دکتر جمال یزدانی بر کتاب «سکه تقدیر»

به گزارش خبرنگار خبرگزازی رسا، در این نوشته به نقل یادداشت دکتر جمال یزدانی، درباره کنتاب سکه تقدیر نعممت الله سعیدی پرداخته ایم. وی می گوید:

مدت‌ها بود که کتاب حکیمانه نخوانده بودم. به جرأت می‌توانم ادعا کنم که «سکه تقدیر» یک کتاب، از یک حکیم دوران، درباره یک حکیم دیگر است. مثلاً همان‌طور که شاهنامه کتابی از حکیم قرن چهارم است و توانسته منظومه معارف شیعی و اسلامی را با هویت و میراث ایرانی را با زبان هنری «شعر» ماندگار کند، «روزی روزگاری» هم سریالی است از یک حکیم که توانسته در آن منظومه معارف شیعی و اسلامی را با هویت و میراث ایرانی و انقلابی دوره معاصر با زبان هنری «سینما» ماندگار کند و «سکه تقدیر» این کار ماندگار را در قالب یک «نثر» روایت کرده است.

ابعاد مختلف حکمی بودن این کتاب بسیار زیاد است، اما حکمت که می‌گویم دقیقاً یعنی چه؟ برای حکمت معانی مختلف بیان شده است، اما بهترین تعریف شاید این باشد: حكمت از يك طرف به دانش‏هاى بشرى، و از طرف ديگر به زندگى روزمره وصل مى ‏شود؛ يعنى زمانى كه دانش بشرى با زندگى روزمره در تعامل بوده و يك حالت رفت و آمد بين حوزه نظر و عمل ايجاد شود، در اين صورت است كه به وجود مى ‏آيد. حکمت بر هر دو پایه سوار است و اگر هرکدام از این دو پایه نباشد یا عوام‌زدگی (صرفاً زندگی روزمره) ایجاد می‌شود یا نوعی نخبگی و اشرافیت معرفتی (صرفاً دانش) به‌وجود می‌آید. حالا اگر تحلیلی، فیلمی، اثر هنری و... بتواند بین این دو رفت‌وبرگشت داشته باشد، حکمت تولید می‌کند و اثری حکمی ایجاد می شود.

نویسنده در کتاب «سکه‌ تقدیر» در بُعد دانشی، به دایره‌ای از علوم مختلف از علوم انسانی گرفته تا تجربی و ریاضی و اسلامی اشاره کرده است: در این کتاب به طور موجز و مختصر به شاخه‌های مختلفی از علوم اسلامی شامل تفسیر قرآن، تاریخ اسلام، جهان‌بینی اسلامی شامل (هستی‌شناسی، انسان‌شناسی، خداشناسی، کیهان‌شناسی، معادشناسی)، فلسفه اسلامی، اخلاق اسلامی، کلام اسلامی و فقه اشاره شده است. جان‌مایه عرفان ناب اسلامی نیز در جای‌جای کتاب نمود جدّی دارد.

هم‌چنین، از شاخه‌های علوم انسانی شامل چکیده‌ای از نظریات جامعه‌شناسی، روان‏شناسی، مطالعات فرهنگی، اقتصاد، مدیریت، علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، رسانه و به خصوص مباحث مربوط به فضای مجازی، فمنیسم و مباحث مربوط به زنان است. یک دوره فلسفه غرب، الهیات مسیحی، نظریات فلسفه علم  هم بررسی شده است.  به خلاصه‌ای از مباحث علوم تجربی شامل علم فیزیک، شیمی و... نیز اشاره شده است. درباره تاریخ جهان، تاریخ اسلام، تاریخ ایران، تاریخ معاصر و تاریخ انقلاب اسلامی هم مباحث بسیار مهمی بیان شده است.

نعممت الله سعیدی تلاش کرده است مهم‌ترین آرمان‌های انقلاب اسلامی و تفاوت‌های بنیادین آن‌ها را با آرمان‌های غرب مدرن و پست‌مدرن بیان کند. آرمان‌های عدالت، آزادی، جمهوریت (دموکراسی)، استقلال، استکبارستیزی به طور مبسوطی طرح  و با مثال‌های بسیار ساده و بدیع برای هر مخاطبی تبیین شده‌اند. «سکه تقدیر» آشنایی اجمالی با منظومه مبانی انقلاب اسلامی و اندیشه امام و رهبری نیز هست و برای مخاطب با هدف فهم کاملاً مصداقی و ساده این مبانی بسیار راهگشا خواهد بود. نویسنده در هر کدام از حوزه‌های فوق که وارد شده، تبحّر خود را در فهم مسائل اساسی و محوری آن علم نشان داده و توانسته است رابطه معناداری با طرح بحث اصلی خود ایجاد کند.

نویسنده در «سکه تقدیر»، اولاً و بالذات، به دنبال ارائه تحلیلی بر سریال «روزی روزگاری» است. به همین دلیل هم دانش را با زندگی روزمره گره می‌زند. نعمت الله سعیدی این سریال را در تاریخ هنر و رسانه ایران، موفق و بی‌نظیر می‌داند؛ اثری هنری که هنوز هم تکرار نشده است. او این تحلیل را بر اساس کتاب دیگرش «فیلم، فیگور، فلسفه» ـ که درباره مبانی سینمای دینی است ـ نگاشته است. بنابراین، درباره فلسفه هنر، زیبایی‌شناسی، سینما، نقد فیلم، داستان و رمان و نقد جریان روشنفکری در سینمای ایران و... نیز محتواهای جدّی و جدیدی بیان شده است.

به نظر می‌رسد که بعد از شهید آوینی که در حوزه مبانی سینمای انقلاب اسلامی، مبتنی بر ادبیات فلسفی، محتوایی عمدتاً «سلبی» بیان کرده بود، کتاب «فیلم، فیگور، فلسفه» و «سکه تقدیر»، اولین کتاب‌هایی هستند که در حوزه مبانی سینمای انقلاب اسلامی مبتنی بر ادبیات قرآنی و کاملاً «ایجابی» نگاشته شده‌اند. کارآمدی این نظریه، در حوزه سینما خودش را در کتاب «سکه تقدیر» و بررسی مصداقی سریال «روزی روزگاری» نشان داده است.

در خبرها آمده بود که سعیدی در حال تحلیل سریال «وضعیت سفید» مبتنی بر همین نظریه است و این مبنای نظری در حوزه سینما کاملاً قدرت آن را دارد که پایه نقدفیلم متناسب با گفتمان انقلاب اسلامی قرار گیرد.

البته این ویژگی‌های منحصربه‌فرد کتاب «سکه تقدیر»، فارغ از ابتنای آن بر نظریه بدیع سعیدی در حوزه سینمای دینی، به واسطه سوژه محوری آن یعنی سریال امرالله احمدجو نیز هست. طبق تحلیل سعیدی در یک جمله، این سریال، به دنبال بیان سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی در لباس هنر است. به همین دلیل همه ابعاد واقعی زندگی یک انسان و جامعه انسانی در این سریال بیان شده است. دقیقاً به خاطر همین ویژگی است که در تحلیل آن نیز باید سعیدی به دایره‌ای از علوم مختلف استناد کند. اما این استناد در منظومه ای به هم پیوسته ـ که همان منظومه جهان‌بینی اسلامی مبتنی بر رویکرد اسلام ناب حضرت امام(ره) است ـ طرح شده است.

نگارش و انتشار «سکه تقدیر» در چلهمین سال انقلاب، نشان از بلوغ حکمت هنری انقلاب اسلامی مبتنی بر نظریات و تجربیات مبسوطی است که در این چهل سال در حوزه هنر و مبانی نظری آن رقم خورده است.

«سکه تقدیر»،  «تقدیر آینده هنر انقلاب اسلامی» را رقم خواهد زد و به بسط این مکتب در جهان کمک شایانی خواهد کرد، مشروط به آن‌که در جامعه علمی و رسانه‌ای کشور نیز به آن توجه شود و بایکوت نشود. این متن قابلیت تدریس در دروس رشته‌های مختلف هنری به خصوص رشته‌های مرتبط با حوزه سینما و تلویزیون را داراست و هم‌چنین برای عموم فعالان فرهنگی هم به عنوان «کتاب واجب» توصیه می‌شود.

* نکات: 1. دکتر جمال یزدانی، فارغ التحصیل سیاست‌گذاری فرهنگی و پژوهشگر فرهنگ و هنر انقلاب اسلامی است که کتاب «در مکتب مصطفی» را نوشته است.

2. کتاب «سکه تقدیر» را انتشارات دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی (راه یار) منتشر کرده است. 3. کتابهای «عفریته و افلاطون»، «دین در دام درام» و «فیلم، فیگور، فلسفه» از دیگر آثار نعمت الله سعیدی، پژوهشگر هنر و ادبیات هستند./ن 602/ش