بررسی دکترین امنیتی روسیه برای خلیج فارس

به گزارش خبرگزاری رسا، دریادار "حسین خانزادی"  فرمانده نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران که برای یک سفر سه روزه به دعوت فرماندهی ناوگان نظامی-دریایی روسیه، در این کشور به سر می‌برد، در مصاحبه‌ای اعلام کرد که روسیه و ایران قصد دارند در آینده نزدیک مانورهای نظامی-دریایی مشترکی در منطقه تنگه هرمز برگزار کنند.

این مقام نظامی گفت: «انتظار می‌رود که مانورهای مشترک نظامی روسیه-ایران در آینده نزدیک در مناطق شمالی اقیانوس هند، از جمله در تنگه هرمز انجام شوند.»

به گفته دریادار خانزادی، دو طرف روسی و ایرانی همچنین در حال انجام مذاکراتی برای تقویت همکاری‌های خود در عرصه دفاعی در منطقه دریای خزر نیز هستند.

دکترین روسیه به یک سند رسمی سازمان ملل تبدیل شد

روسیه شب گذشته دکترین امنیت جمعی برای منطقه خلیج فارس را به سازمان ملل ارائه کرد. "ولادیمیر سافرانکوف" معاون نماینده دائم روسیه در سازمان ملل شب گذشته در گفت‌وگو با خبرگزاری «نووستی» گفت:  «ما در شورای امنیت و در مجمع عمومی سازمان ملل بر اساس دستور کار جلوگیری از مناقشات مسلحانه، دکترین پیشنهادی خود برای تامین امنیت در خلیج فارس را به عنوان یک سند رسمی ارائه دادیم.»

پیش از این وزارت امور خارجه روسیه این سند را با حضور نمایندگانی از کشورهای عربی، ایران، ترکیه، پنج عضو دائم شورای امنیت، نماینده اتحادیه اروپا و اتحادیه عرب و کشورهای عضو گروه بریکس رونمایی کرده بود.

درمیان پیشنهادات روسیه برای تقویت امنیت در این منطقه مهم و راهبردی، خودداری از استقرار دائمی گروه‌های نظامی فرامنطقه ای،‌ ایجاد یک منطقه غیر نظامی، برقراری خطوط داغ، تبادل اطلاعات درباره خرید تجهیزات و نیروهای مسلح، مواردی هستند که مورد تاکید قرار گرفته است. روسیه همچنین پیشنهاد کرده تا یک سازمان امنیتی منطقه‌ای به وجود آید که در آن علاوه بر کشورهای منطقه، روسیه، آمریکا، چین، هند، اتحادیه اروپا و سایر کشورهای علاقه مند نیز به عنوان عضو ناظر حضور داشته باشند.

کارشناسان آمریکایی به‌رغم تردید درباره هدف مسکو، پیشنهاد روسیه را قابل بررسی می‌دانند

خبرگزاری «نووستی» دیدگاه برخی کارشناسان آمریکایی درباره دکترین امنیتی خلیج فارس را جویا شده است. به عقیده این کارشناسان، اوضاع کنونی در منطقه خلیج فارس موقعیت مناسبی را برای مسکو فراهم کرده تا چنین پیشنهاداتی را مطرح کند، البته در هر صورت این پیشنهادات قابل بررسی هستند.

"تئودور کاراسیک" کارشناس بنیاد جیمزتووان در زمینه مسائل روسیه و خاورمیانه به این خبرگزاری گفت: «اکنون بهانه برای چنین اقدامی از سوی مسکو پیدا شده، به این دلیل که روسیه سعی دارد به عنوان میانجی بین طرفین مناقشات عمل کند. این در شرایطی است که آمریکا، انگلیس و برخی کشورهای دیگر در حال تغییر و کار به روی ساختارهای امنیتی جدید در منطقه هستند و شرایط کنونی موقعیت مناسبی را برای چنین پیشنهادی از سوی روسیه فراهم کرده است. به عقیده من اصلی ترین عوامل در این دکترین، مثلث بین آمریکا، خلیج فارس و روسیه خواهد بود.»‌

این کارشناس یادآور شد، پیشنهادات مشابهی که پیش از این نیز حدود 10 الی 15 سال قبل در شرایط دیگری مطرح شده بود، ولی اکنون نقش روسیه در منطقه تغییر کرده است. روابط کشورهای عربی با مسکو بهبود یافته و اکنون روسیه به خاطر حضور نظامی خویش در سوریه از نفوذ بیشتری در منطقه برخوردار است.

"مایکل اوهنلون" کارشناس ارشد موسسه بروکلین نیورویک هم معتقد است که بررسی پیشنهادات روسیه درباره امنیت جمعی در خلیج فارس می تواند مفید واقع شود. وی گفت: «من طرفدار چنین مذاکراتی هستم. هر چند تلاش برای بیرون راندن نظامیان آمریکایی از منطقه بی معناست. ولی از آنجا که این نظریه می ‌توانند مورد بررسی قرار بگیرد، گفت‌وگو‌ درباره آن می‌تواند در مجموع مفید واقع شود.»

روسیه چه پیشنهادات مشخصی را برای تقویت امنیت خلیج فارس مطرح کرده است؟

جالب توجه است ولادیمیر پوتین، رییس جمهوری روسیه در سال 2015 در نشست مجمع عمومی سازمان ملل و در آستانه آغاز عملیات نظامی روسیه در سوریه نیز از لزوم ایجاد یک ائتلاف ضدتروریستی واحد سخن گفته بود. در آن زمان آمریکا و متحدانش با این مسئله مخالفت کردند و روسیه تنها ماند.

"سرگئی لاوروف" وزیر امور خارجه روسیه پیش از این، بارها در تماس با مقامات بلندپایه کشورهای منطقه تاکید کرده بود که مسکو از همه نقش آفرینان در منطقه، از جمله طرف‌های که با یکدیگر اختلافاتی دارند، می‌خواهد تا در جهت تقویت اعتماد متقابل و شفافیت، اقدامات مشخصی بردارند. اکنون این دیدگاه روسیه به شکل یک راهکار مشخص در آمده است.

مقامات مسکو پیشنهاد کرده‌اند: رایزنی‌هایی بر اساس مذاکرات چندجانبه انجام شود و در نهایت یک گروه ابتکاری برای فراهم سازی مقدمات برگزاری یک کنفرانس بین المللی در زمینه امنیت و همکاری در منطقه خلیج فارس شکل بگیرد که در جریان آن توافقاتی در زمینه ایجاد یک سیستم امنیتی مشترک و اقدامات لازم برای تامین آن در نظر گرفته شود.

از جمله اقدامات پیشنهادی مسکو، تقویت گفت‌وگوها بین مقامات سیاسی، نظامی و کارشناسان کشورهای منطقه، هماهنگی در زمینه اجرای مانورها و عملیات نظامی و پروازهای نظامی، دسترسی ناظرین به تاسیسات غیرمحرمانه و آشنایی با تسلیحات نظامی طرفین، خودداری از استقرار گروه‌های نظامی کشورهای فرامنطقه‌ای در خلیج فارس و به طور کلی کاهش حضور نظامی خارجی در این منطقه است.

مقامات وزارت امور خارجه روسیه بر این عقیده هستند که طرفین علاقه‌مند می توانند برای انعقاد توافق‌نامه‌ای در زمینه کنترل تسلیحات و ایجاد مناطق غیرنظامی مشخص در منطقه رایزنی‌هایی را انجام دهند و در آینده ممکن است یک سازمان امنیت و همکاری در منطقه خلیج فارس، نظیر سازمان امنیت و همکاری اروپا به وجود آید که در آن علاوه بر نقش آفرینان منطقه‌ای، نمایندگانی از روسیه، آمریکا، چین، هند، کشورهای عضو اتحادیه اروپا، به عنوان ناظر در آن شرکت داشته باشند.

روسیه از استقبال شرکای خود از دکترین امنیتی خلیج فارس خبر داد

مقامات مسکو معتقدند که شرکای روسیه به دکترین امنیت جمعی در خلیج فارس علاقه‌مند بوده و درک بیشتری در باره لزوم آغاز گفت‌وگوها بین نقش آفرینان منطقه بوجود آمده است.

 "میخائیل بوگدانوف" معاون وزیر امور خارجه و نماینده ویژه رییس جمهوری روسیه در امور خاورمیانه پس از مراسم رونمایی از دکترین پیشنهادی این کشور برای امنیت جمعی خلیج فارس که در وزارت خارجه روسیه برگزار شد، در جمع خبرنگاران اعلام کرد:  «شرکای ما با علاقه‌مندی زیاد با این ابتکارعمل برخورد کرده‌اند برای اینکه این یک پیشنهاد جمعی و کنترل همه‌جانبه اوضاع با هدف کاهش تنش، باعث نگرانی هیچ یک از طرفین نمی شود، بلکه برعکس آنها را دعوت به توافق و تقویت اعتماد و امنیت در منطقه می‌کند و این مسئله چیزی است که همه کشورهای منطقه به آن علاقه‌مند هستند.»

وی ابراز اطمینان کرد که اتحادیه اروپا هم قطعاً به این پیشنهاد مسکو علاقه مند خواهد بود، چراکه تمام کسانی که به مراسم رونمایی دعوت شده بود، به این پیشنهادات علاقه‌مندی نشان دادند.

"سرگئی لاوروف" وزیر امور خارجه روسیه نیز روز جمعه در نشست شورای وزیران کشورهای عضو "گروه بریکس" در برزیل، با تاکید بر لزوم هرچه سریعتر عادی شدن اوضاع در منطقه خلیج فارس، از شرکای مسکو در این اتحاد خواست تا از دکترین پیشنهادی جدید درباره تامین امنیت خلیج فارس حمایت کنند.

وی تاکید کرد که تشدید وخامت اوضاع در منطقه نتیجه اقدامات تحریک آمیز برخی کشورها علیه ایران است و در حال حاضر روند توسعه اوضاع به مرحله خطرناکی رسیده و خطر بروز درگیری نظامی گسترده در این منطقه را افزایش داده، ولی به هیچ وجه نباید اجازه داد که چنین اتفاقی بیفتد.

در این بین، سخنگوی رسمی وزرات امور خارجه چین نیز اعلام کرد که مقامات پکن از دکترین امنیتی منطقه خلیج فارس که روسیه پیشنهاد کرده، حمایت می کنند.

"هوآ چون‌اینگ" روز پنجشنبه در کنفرانس مطبوعاتی گفت: «دولت چین از پیشنهاد طرف روسی درباره تامین امنیت جمعی در منطقه خلیج فارس حمایت می کند. ما حاضر هستیم تا تلاش‌های مشترکی به منظور تقویت تماس‌ها و همکاری در این زمینه را انجام دهیم. برای تامین امنیت در خلیج فارس کشورهای این منطقه باید بر اساس اصول احترام متقابل و عدم دخالت در امور داخلی سایر کشورها، روابط حسن همجواری بین خود را تقویت کنند و جامعه بین المللی نیز باید در این زمینه نقش سازنده‌ای ایفا کند.»

تلاش برای جلوگیری از بروز یک مناقشه نظامی جدید در منطقه خلیج فارس

این ابتکارعمل مسکو در شرایطی مطرح شده که خطر اقدام نظامی دیگری از سوی آمریکا در منطقه خاورمیانه و بروز جنگی تازه در منطقه خلیج فارس، وجود دارد: آمریکا طی یک سال گذشته اعمال فشارهای بسیاری را بر تهران وارد کرده و تلاش می کند تا جمهوری اسلامی را به دادن امتیازات مختلف: از توقف کامل برنامه هسته‌ای و موشکی گرفته تا فعالیت سیاست خارجی این کشور در منطقه مجبور کند.

بدین ترتیب، دکترین جدید روسیه درباره امنیت منطقه خلیج فارس باید با تلاش‌های عملیاتی از سوی کشورهای غربی برای مقابله با ایران رقابت کند. مقامات لندن و واشنگتن ازهم اکنون پیشنهاد ایجاد یک ائتلاف نظامی-دریایی برای تامین امنیت کشتیرانی در تنگه هرمز و تنگه باب المندب در سواحل ایران و یمن را  پیشنهاد کرده‌اند.

مقامات واشنگتن مسئولیت اتفاقات رخ داده در این مناطق را به گردن ایران انداخته و درصدد اعزام کشتی‌های نظامی بیشتری به منطقه هستند. البته هدف از این اقدام نه درگیری نظامی با ایران، بلکه کنترل اوضاع و تامین امنیت کشتیرانی در خلیج فارس اعلام شده، این در حالی است که مقامات تهران تاکید می‌کنند که تنها کشورهای منطقه باید پاسخگو و تامین کننده امنیت در منطقه خلیج فارس باشند و حضور نظامی کشورهای فرامنطقه‌ای تنها بر وخامت اوضاع می‌افزاید.

عملیات نظامی روسیه در سوریه موقعیت این کشور در منطقه را تقویت کرد

نظریه ایجاد یک سیستم جمعیتی امنیت در منطقه خلیج فارس برای نخستین بار نیست که از سوی روسیه مطرح می‌شود. مقامات مسکو در اواخر دهه 1990 و اوایل دهه 2000 زمانی که خطر حمله آمریکا به عراق شدت یافته بود چنین پیشنهادی را مطرح کرده بودند، ولی در آن زمان مسکو نتوانست حمایت کشورهای منطقه را از این مسئله به دست آورد.

"آندری باکلانوف" نائب رییس انجمن دیپلمات‌های روسیه در این باره توضیح داده است: «اکنون ما امیدوار هستیم که درک بیشتری از ضرورت چنین اقدامی در میان کشورهای منطقه به وجود آمده باشد و پیشنهادات روسیه برای اجتناب از بروز درگیری نظامی و هرج و مرج در منطقه با انرژی بیشتری مورد حمایت قرار بگیرد.»

به گفته وی، این بار مسکو قصد دارد از تجربه مثبت به دست آمده خود در حل و فصل اوضاع سوریه و همچنین از تماس‌های نزدیک خود با نقش آفرینان بزرگ منطقه، از جمله ایران و ترکیه در تحقق این طرح استفاده کند.

این دیپلمات روس درباره تفاوت دکترین جدید با پیشنهادات قبلی روسیه گفت: «در آن زمان تکیه اصلی بر حل و فصل مشکلات پیرامون عراق قرار داشت و تلاش مسکو در این جهت بود که از اجرای سناریوی نظامی علیه این کشور جلوگیری شود. متاسفانه آمریکا و کشورهای غربی مواضع غیرسازنده‌ای در برخورد با این پیشنهادات اتخاذ کرده و در نهایت حمله سازماندهی شده به عراق را به بهانه گسترش دموکراسی در خاورمیانه عملی کردند. متاسفانه کشورهای منطقه نیز نتوانستند مانع از این حمله شوند و نتیجه این اتفاقات بر همه روشن است.»

باکلانوف افزود: «اساس پیشنهادات ما در آن زمان نیز مبتنی بر حرکت به سمت گفت‌وگوهای سازنده بین کشورهای عربی منطقه خلیج فارس و جمهوری اسلامی ایران بود تا در نهایت بتواند به ایجاد یک سازمان منطقه‌ای بیانجامد. ما بر این عقیده بوده و هستیم که لازم است تا تلاش‌های جمعی در جهت مقابله با تهدیدات تروریستی در منطقه متحد شوند.»

این دیپلمات یادآور شد: «در این بین نقش اصلی را عوامل خارجی و اقدامات نیروهای فرامنطقه‌ای بازی می کنند که در جهت پیشبرد منافع خود و در مغایرت با منافع کشورهای منطقه خلیج فارس پیش رفته و در نهایت هدف اصلی وخامت بیشتر اوضاع و یافتن بازاری برای تسلیحات نظامی آنهاست. جالب توجه است که بیش از نیمی از سلاح‌های کشورهای حاشیه خلیج فارس از سوی آمریکا تامین می شود.»

وی افزود: «ما امیدوار هستیم که امروزه تجربه موفق حل و فصل بحران در سوریه و شکست قابل توجه طرح‌های تروریستی گروه داعش و افزایش نفوذ روسیه در منطقه بتواند انگیزه مضاعفی برای حمایت کشورهای منطقه از پیشنهادات مسکو در زمینه ایجاد یک سیستم امنیتی مشترک در منطقه خلیج فارس به همراه داشته باشد. ما امیدواریم که روابط نزدیک اخیر ما  با ایران و ترکیه در عرصه اقدامات برای حل و فصل اوضاع سوریه، تاثیر مثبتی در این زمینه داشته باشد. مسلماً باید تلاش اطلاعاتی گسترده‌ای در این زمینه انجام شود، از جمله درباره مسئله خطرات ناشی از افزایش حضور نیروهای مسلح کشورهای فرامنطقه‌ای. ضرورت دارد تا اجازه نداد تا این اقدامات بهانه‌ای برای آغاز یک درگیری نظامی جدید در منطقه شود.»

این دیپلمات تاکید کرد: «البته روسیه نمی تواند به جای کشورهای منطقه در این باره تصمیم بگیرد. ولی ما معتقدیم که ضرورت دارد تا به وضعیت در آستانه انفجار در منطقه خلیج فارس توجه کافی شود که متاسفانه آهنگ تشدید اوضاع در منطقه به سرعت در حال افزایش است. چرا که اگر ما به وضعیت خطرناک کنونی در منطقه توجه نداشته باشیم، امکان بروز جنگ جدید و قربانیان جدید و از بین رفتن زیرساختارهای اجتماعی-اقتصادی در منطقه بسیار جدی است.»/847/ب

منبع: تسنیم