گفتمان‌سازی برای انقلاب با بحث تمدن‌سازی عجین شده است

به گزارش خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام‌ والمسلمین محسن مهاجرنیا، استاد و پژوهشگر مسائل سیاسی در پنجمین نشست کرسی‌های آزاد‌اندیشی مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری استان قم که با موضوع «تبیین بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی» در دانشگاه طلوع مهر قم برگزار شد، با اشاره به تبیین بیانیه گام دوم به مثابه ایدئولوژی، اندیشه، نظریه سیاسی، راهبرد مقاومت و فقه حکومتی گفت: بیانیه به مثابه گفتمان سیاسی، موضوع بسیار مهمی است که در مرکز ثقل آن اصل «نظریه نظام انقلابی» در فرآیند سه گانه؛‌ پیشاانقلاب، گام اول در پساانقلاب و گام دوم در فراروی انقلاب قرار دارد و مسیر این فرآیند معطوف به گفتمان تمدنی انقلاب اسلامی است.

وی در ادامه با تبیین مفهوم گفتمان افزود: گفتمان مجموعه افکار، آرا، اعمال و رفتارهایی است که وجودشان در کنار هم یک هویت و یک سبک زندگی و یک الگویی از نظام دانایی را درست می‌کند و بیانیۀ گام دوم را می توان با همین چارچوب ارزیابی کرد و آن را به مثابه یگ گفتمان مدنظر قرار داد. در متن بیانیه، انقلاب‌اسلامی با همۀ اصول، مبانی، اهداف و ساختار و کارکردهایش  به‌عنوان یک گفتمان مطرح شده است.

این پژوهش‌گر مسائل سیاسی با بیان این‌که گفتمان‌ها هیچ‌گاه انحصاری نیستند، گفت: تا می گوییم گفتمان انقلاب اسلامی، گفتمان ضدش هم به ذهن می‌آید. گفتمان‌ها اساساً وقتی به‌وجود می‌آیند که ضدشان را هم‌راه خود داشته باشند. گفتمان انقلاب‌اسلامی هم که به‌وجود آمد، در مقابلش، گفتمان لیبرالیسم  وگفتمان سوسیالیسم، وجود داشت و آنها با هم رقابت می کردندو همان طوری که در بیانیه هم آمده بعد از مدتی گفتمان سوسیالیسم به تاریخ پیوست و برند رقابت با تمام گفتمان لیبرال دموکراسی غرب بر دوش گفتمان انقلاب اسلامی افتاد .

دکتر مهاجرنیا با بیان این‌که وقتی می‌گوییم تفکری به گفتمان تبدیل شده است، یعنی ویژگی‌هایی هم‌راه خود داشته است، گفت: یک گفتمان زمانی گفتمان است که تمام مفاهیم، تمام اعمال و رفتار و همه دارای‌اش در کنار هم یک مفهوم و یک پیام را مخابره کند؛ یعنی همه این‌ها مکمل هم باشند.

وی گفت: محور گفتمانی بیانیه، انقلاب‌اسلامی است، که گذشته، آینده، برندها، امتیازها، کاستی‌ها، معنویت‌، عدالت، اخلاق‌، علم و پژوهش و سبک زندگی  متناسب با آن ترسیم شده است .

این استاد حوزه و دانشگاه گفت از ویژگی‌های گفتمان این است که در دسترس باشد، یعنی مفاهیم و عناصر و عرصه های فکری و ساختاری و کارکردی آن، مقبولیت افکار مختلف را داشته باشد. مفاهیم آن رمزآلود و رازآلود نباشد و انقلاب اسلامی در گام نخست خود این شاخصه را احراز کرده است.

دکتر مهاجرنیا افزود: ویژگی بعدی گفتمان این است که غیریّت‌سازی می‌کند؛ یعنی با مفصل بندی و تعیین حدود و ثغور و مرزهای هویتی خود، غیر خود را شناسایی و به مثابه رقیب به رسمیت می شناسد. مثلاً در مقابل گفتمان اسلام، گفتمان کفر  و نفاق قرار دارد در مقابل نظریه نظام انقلابی نظریه نظام سکولار قرار دارد.

وی در ادامه گفت: یکی از چیزهایی که دال مرکزی بیانیه را تعیّن و تشخص می بخشد،  برندها و امتیازات گفتمانی ای است که در طول چهل سال گذشته تبدیل به هویت این انقلاب شده اند و در نقش خطوط مرزی انقلاب ثبت شده اند.

در بیانیه به برخی از این برنده اشاره شده است؛ انقلاب چهل ساله، نظریه نظام انقلابی، پیوند میان دین و سیاست، سازگار انقلابی گری با نظم سیاسی مستقر، مبارزه انقلاب در قالب اسلام و استکبار، ساختارسازی و نظام سازی مدرن، راهبرد مقاومت چهل ساله، ابتناء انقلاب بر هدایت و نصرت الهی، رهبری بی بدیل الهی و نورانی امام راحل(ره)، عدالتخواهی، حق طلبی، ظلم ستیزی، معنویت گرایی و اخلاق محوری که همه اینها برندهای گفتمانی انقلاب اسلامی هستند.

هیچ انقلابی در دنیا نتوانست یک نظریه نظام‌واره انقلابی ارائه بدهد و خودش چهل سال آن را تدوام ببخشد. هیچ انقلابی به پای شعارهای جاودانه خود باقی نماند و نتوانست بعد از چهل سال ادعا کند که شعارهای انقلاب ما جاودانه هستند، زیرا آن انقلاب ها ریشه در فطرت جاودانه انسانی و الهی ندارند. امروز در علوم سیاسی  نه تنها انقلاب‌ را مقدس نمی دانند بلکه نوعی مریضی و بی ثباتی در جامعه می دانند. اما انقلاب ما با شعارهایش و اهداف و کارکرد ضداستبدادی و استعماری اش، مقدس است زیرا ریشه در فطرت جاودانه انسانی و الهی دارد.

استاد مهاجرنیا با اشاره به ماجرای تقابل دو جریان اصولگرا و اصلاح طلب بر سر شعار آزادی و عدالت گفت : شعار آزادی در انحصار جریان اصلاح طلب و شعار عدالت محوری در انحصار جریان اصولگرا قرار داشت و به صورت آشتی ناپذیر جلوه می کرد، اما مقام معظم رهبری بر اساس همان ایده اصولگرای اصلاح طلب که قبلاً مطرح کرده بود در گفتمان نظریه نظام انقلابی خود در بیانیه، آزادی و عدالت را در کنار هم و با اعتقاد به ریشه فطری آنها، جزء شعارهای جاودانه انقلاب اسلامی معرفی می کند.

وی در پایان افزود: در گفتمان انقلاب اسلامی، تمدن سازی از اهداف بسیار مهم تلقی می شود. تمدن از آن چیزهایی است که مقام معظم رهبری آن را پایه تاریخ انقلاب اسلامی و آخرین حلقه از اهداف انقلاب اسلامی معرفی کردند. انقلاب اسلامی در گام اولش دنبال همین بود و این جزء برنامه‌های جدی گام دوم است؛ چراکه خروجی گفتمان انقلاب‌اسلامی اساساً در قالب همین گفتمان تمدنی نمود پیدا می‌کند، شما اگر بگویید ما گفتمان داریم، اما تمدن نداریم، مثل این است که کسی بگوید: من کارخانه تولیدی دارم؛ ولی هیچ جنسی تولید نمی‌کنم. وقتی شما بگویید ما انقلاب شکوه‌مند چهل‌ساله درست کردیم؛ ولی محصول تمدنی، عناصر تمدنی، عنصر فرهنگ، عنصر مادی و معنوی‌اش در بیرون مشخص نیست، می‌گویند: این چه انقلابی است. بنابراین، گفتمان‌سازی برای انقلاب با بحث تمدن‌سازی عجین شده است./829/ج