نگاهی به کتاب «عرفان و اخلاق اجتهادی»

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از خبرگزاری ایبنا، مصطفی همدانی مولف کتاب «عرفان و اخلاق اجتهادی»، در معرفی این کتاب، بیان کرد: معنویت و اخلاق، نیاز همیشگی بشر بوده و هست و در این میان رهاورد رسولان الهی که در این رساله از آن با عنوان عرفان و اخلاق مأثور یاد می‌شود، گواراترین پاسخ به این نیاز فطری است. درک و فهم این رهاورد گرانبها، در گرو فهم روشمند کتاب و سنت است و تاکنون تنها روش جامع و منطقی بشری ارائه شده در فهم کتاب و سنت که مورد پذیرش قاطبه عالمان شیعه بوده، روش موسوم به اجتهاد است. آن‌چه همواره جای تاسف داشته و دارد، تسری نیافتن این روش به استنباط آموزه‌های عرفانی و اخلاقی است و این رساله در راستای پاسخ دادن به این ضرورت نگاشته شده است.

وی افزود: روش تحقیق عام در این رساله، موردپژوهی و اسنادی است، اما به اقتضای برخی پرسش‌ها، از تحلیل محتوای کمی و استقرای تماتیک نیز استفاده شده است. سوال اصلی این رساله، چیستی الگوی روش اجتهاد با ابعاد و مولفه‌های آن در عرفان و اخلاق مأثور است. این پرسش کلان، برحسب ساحت‌های گوناگون اجتهاد و نیز عرفان و اخلاق مأثور دارای خرده سوالات متعدد است.

این نویسنده در ادامه گفت: این رساله ابتدا مبانی نظری الگوی اجتهادی در عرفان و اخلاق ماثور را از علوم ابزاری، چون اصول استنباط و درایه کشف کرده و سپس آن اصول کلی را بر کتاب ارجمند، «سرالاسراء» تالیف استاد عرفان و اخلاق معاصر مرحوم آیت‌الله سعادت‌پرور تطبیق داده تا از این تالیف به‌عنوان نمونه و در راستای تبیین و تکمیل آن مبانی نظری بهره برد. نتیجه به‌دست آمده، الگویی توسعه یافته از روش اجتهاد در عرفان و اخلاق ماثور است.

همدانی اظهار کرد: رساله فرارو، ابعاد الگویی روش اجتهاد در عرفان و اخلاق مأثور را در ۱۰ پرسش فرعی پی‌جویی کرده و پاسخ هر پرسش را در ضمن یک فصل ارائه کرده است. روش‌های اعتبارسنجی اسناد روایات عرفانی و اخلاقی، جایگاه فحص در آیات قرآن و روایات معصومین (علیهم‌السلام) و دعا‌ها و زیارات، جایگاه قواعد عام استنباط عرفانی و اخلاقی، کارکرد روش‌های ادبی و اصولی در استنباط از آیات و روایات عرفانی و اخلاقی، مشکل الحدیث و مخالف الحدیث روایات عرفانی و اخلاقی و بالاخره کارکرد‌های عقل و شهود در استنباط از آیات و روایات عرفانی و اخلاق، فصل‌های کتاب است.

وی ادامه داد: تاکید بر فحص از ادعیه و بلکه زیارات معصومان به‌عنوان بخشی از منابع مأثور در کنار حدیث به معنای متعارف است. تولید ۱۰ قاعده با عنوان قواعد عام عرفانی و اخلاقی از دستاورد‌های خاص این رساله است. قواعد عام در این رساله، هم‌وزن قواعد عام فقهی محسوب می‌شوند. کاربرد روش‌های رجال و قواعد اصول استنباط و ادبیات عرب و نیز الگو‌هایی از روش‌های حل روایات مشکل و نیز اختلاف روایات عرفانی و اخلاقی و در نهایت، ارائه الگوی کاربرد عقل در عرفان و اخلاق مأثور، از دیگر دستاورد‌های رساله است. در بحث روش‌های تحلیل سند روایات عرفانی و اخلاقی، قاعده تسامح در سند روایات سنن و تسری آن از فقه به اخلاق، به دقت تجزیه و تحلیل شده و این نتیجه حاصل شده که تسامح و فراخ‌داری موسوم، به هیچ وجه نه در فقه روا است و نه در اخلاق.

نویسنده کتاب «عرفان و اخلاق اجتهادی» در پایان گفت: این اثر به‌عنوان منبع درسی برای گرایش‌های مختلفی در سطوح ارشد و دکتری معرفی شده و چاپ دوم آن در زمستان ۱۳۹۷ منتشر شده است.

دومین چاپ کتاب «عرفان و اخلاق اجتهادی» در ۳۴۹ صفحه با شمارگان ۵۰۰ نسخه به بهای ۳۰ هزار تومان از سوی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه راهی بازار نشر شده است. /۹۲۵/د ۱۰۲/ش