عهدنامه «برادری انسانی» سند راهبردی الازهر و واتیکان در تقریب ادیان

خبرگزاری رسا ـ گروه بین‌الملل: احترام به آموزه‌های دیگر ادیان آسمانی و تعامل مهربانانه با پیروان سایر ادیان دستور شریعت مقدس اسلامی و مبتنی بر ایمان به خدایی است که با نظر رحمت به بندگانش نظر می‌افکند.

با وجود پیشرفت تکنولوژی، شتاب سرعت علم، دستاوردهای خیره کننده بشری در عرصه‌های مختلف اما انسان قرن بیست و یک با بحران‌های متعدّدی مانند خطر تروریسم، جنگ، فقر، ظلم اجتماعی، فساد، نابرابری و بی‌عدالتی، گسترش بی‌اخلاقی، خشونت گرایی و ... روبه‌رو است.

آموزه‌های مشترک ادیان آسمانی ظرفیت مناسبی را در اختیار نخبگان دینی قرار می‌دهد تا ضمن بهره‌ برداری از این آموزه‌ها، با نهادینه سازی آن در جامعه، به جنگ آسیب‌های اجتماعی، اخلاقی، سیاسی و خانوادگی بشتابند.

در همین راستا چندی قبل با برگزاری کنفرانس جهانی برادری انسانی در ابوظبی، پایتخت امارات و در حضور بیش از 700 عالم از ادیان آسمانی، سند راهبردی «برادری انسانی» میان الازهر مصر و واتیکان امضا شد تا این سند راهبردی به عنوان نقشه راه برای مقابله با مشکلات جامعه جهانی در اختیار مسؤولان و تصمیم‌ سازان جامعه قرار بگیرد. آنچه که در ادامه می‌آید بخش اول متن این سند است:

دعوت همگانی به سوی ترویج اخلاق و ارزش‌های معنوی
به نام خدایی که تمامی انسان‌ها را در حقوق، کرامت، آزادی، برابر آفرید و آنان را به زندگی برادرانه با هدف آبادانی جهان و گسترش ارزش‌های اخلاقی، صلح و محبّت دعوت کرد.

به نام نفس پاک انسانی که خداوند قتلش را حرام شمرد و به ما فرمود که هر کس فردی را نجات دهد گویا جامعه بشری را نجات داده است.

به نام فقرا، درماندگان، محرومان، مستضعفانی که خداوند دستور احسان به آنان را به ما داده و رساندن دست یاری برای کاهش دردهایشان را برای تمامی انسان‌های توانمند واجب ساخته است.

به نام یتیمان، آوارگان جنگی، بی‌سرپناهان، قربانیان جنگ‌ها، ظلم‌ها و تبعیض‌ها، اسیران، زندانیان و شکنجه شدگان به ناحق.

به نام ملت‌هایی که امنیت، صلح و آسایش را از دست دادند و ویرانی، جنگ و درگیری جای آرامش را برایشان گرفته است.

به نام برادری انسانی که بشریّت را متحد و میانشان برابری و مساوات برقرار ساخت.

به نام عدالت، آزادی، رحمت که اساس حکومت و جوهره صلح دوستی است.

به نام خدا و به نام تمام آنچه که گذشت، الازهر شریف به نمایندگی از مسلمانان شرق و غرب و کلیسای کاتولیک به نمایندگی از مسیحیان جهان، سنگ بنای فرهنگ گفت‌وگو، همکاری مشترک و شناخت متقابل شیوه و الگوی دینی را بنا نهادند.

ما معتقدان به خداوند و روز قیامت، با توجه به مسؤولیت دینی و انسانی خود، از طریق این سند راهبردی، خود و رهبران جهان، تصمیم گیران سیاست بین‌المللی و اقتصادی جهانی را به کار و تلاش جدّی برای نشر فرهنگ تسامح، همزیستی مشترک، برقراری صلح و امنیت و اقدام فوری برای توقف سیل کشتار بیگناهان و پایان دادن به جنگ و نیز نزاع و درگیری اخلاقی ـ فرهنگی دعوت می‌کنیم.

به اندیشمندان، فیلسوفان، عالمان دین، هنرمندان، اصحاب رسانه، نواندیشان و نوآوران در تمامی جهان می‌گوییم که بر نهادینه سازی و اهمیت ارزش‌های اخلاقی مانند عدالت، خیرخواهی، برادری انسانی، زیست مشترک، صلح و دوستی به مثابه راه نجات همگان تاکید و برای گسترش اخلاق در میان مردم تلاش کنند.

فلسفه‌های مادی؛ عامل بحران جامعه جهانی
این بیانیه با تامّل دقیق و بررسی عمیق در واقعیت جهان امروز، شناخت و سنجش موفقیت‌ها و نیز بحران‌ها و ناکامی‌های عصر کنونی صادر شده است تا با اعتقاد جازم اعلام کند که مهمترین دلیل بحران امروز جهان نبود وجدان بشری، انحطاط ارزش‌های دینی و رشد فلسفه‌های مادی‌گرایانه باز می‌گردد؛ فلسفه‌هایی که اصول مادی‌گرایانه دنیایی را به جای مبانی والای ارزش‌ها به بشریّت معرّفی می‌کند.

ما ضمن تجلیل از دستاوردهای مثبت تمدن جدید در عرصه علم، تکنولوژی، صنعت، رفاه و پزشکی به ویژه در کشورهای پیشرفته اما همزمان معتقدیم که این جهش‌های تاریخی بزرگ و مبارک، اخلاق کنشگری سیاسی را به حاشیه رانده و در نتیجه ارزش‌های معنوی و مسؤولیت پذیری به شدت کاهش یافته است.

این امر در گسترش احساس بی‌هویتی، عزلت گزینی، یأس و ناامیدی همگانی نقش بسزایی داشته تا آنجا که بسیاری را به سوی افراط در لاابالی‌گری و بی‌دینی و غرق شدن در الحاد و بی‌دینی و برخی دیگر را به سوی افراط‌گرایی دینی، تعصّب کورکورانه و جمود اندیشه‌ای و برخی دیگر را به سوی پذیرش شیوه‌ و الگویی از سبک زندگی ویران کننده اجتماعی سوق داده است.

تاریخ تاکید دارد بر آنکه درخت خشونت دینی، قومیتی و تعصّب در جهان غرب و شرق به ثمر نشسته و می‌توان سخن از فرا رسیدن «جنگ جهانی سوم» را داد؛ جنگی که چهره کریه و زشتش در جای‌جای جهان رخ عیان کرده و شرایط تاسّف‌آورش چه تعداد کشته، زخمی، بی‌خانمان، آواره و یتیم را به همراه داشته است. در سایه سیطره بی‌هویتی، فقدان امید، ترس از آینده و حکمرانی منافع مادّی انگارانه، چه بسیار سلاح‌ها که ردّ و بدل نشده و چه میزان از ثروت‌ اندوزی از این راه کسب نشده است.

اهمیت خانواده در فرآیند تمدن دینی
بحران‌های سیاسی شکننده، ظلم و بی‌عدالتی در توزیع ثروت‌های طبیعی ـ که اقلیّتی از این ثروت‌ها بهره‌مند شوند و بخش عظیمی از ملت‌ها از این ثروت‌ها محروم بمانند ـ میزان قابل توجهی از بیماری‌ها، مرگ‌ها و بحران‌های امروز بسیاری از کشورهایی را به بار آورده است که خود صاحبان این ثروت‌ها و گنج‌های بی‌پایان بوده و جوانان خوش‌فکر و خلّاقی را در کنار خود دارند.

در این میان، سکوت جامعه جهانی در برابر بحران‌های فاجعه آمیزی که سبب شده تا میلیون‌ها کودک از گرسنگی جان خود را از دست داده و بدن‌هایشان از شدت فقر و گرسنگی بسان مجسمه‌های استخوانی شود، امری محکوم و غیرقابل قبول است.

از این رهگذر، ضرورت اهتمام به کیان خانواده به عنوان رکن اساسی جامعه بشری در جذب جوانان، تربیت، آموزش و آگاهی بخشی به آنان و نهادینه سازی اخلاق، بیش از پیش احساس می‌شود. هجوم به نهاد خانواده و تقلیل از جایگاه این نهاد اجتماعی و تشکیک در اهمیت و کارکرد خانواده از مهمترین بیماری‌های دوران کنونی است.

ضمن تاکید بر اهمیت آگاهی دینی، تقویت عواطف مذهبی و نیاز به دمیدن روح دوباره در کالبد نسل جدید از طریق تربیت صحیح، تمسّک به اخلاق، تقویت آموزه‌های دینی مستدل و مستحکم، مقابله و مواجهه با تفرّد، خودکامگی، خشونت، تعصّب کورکورانه و تبعیض با تمامی انواع و اقسام آن را امری ضروری می‌دانیم.

برائت ادیان آسمانی از اقدامات خشونت آمیز
بی‌شک اولین و مهمترین هدف ادیان آسمانی، ایمان، پرستش خداوند و تشویق جامعه بشری بر ایمان آوردن به وجود خالقی حکیم است که با حکمت الهی خود هستی را خلق نموده و به ما نعمت زندگانی را عطا کرده است و ما باید از این موهبت صیانت کنیم.

از آنجا که موجود بودن، نعمت الهی است، کسی حق ندارد خود را از نعمت زندگانی محروم ساخته، یا هرگونه که بخواهد در زندگی اقدام کرده و جان خود را به خطر بیندازد بلکه همگان وظیفه دارند از ابتدای تولد تا زمان مرگ از آن محافظت کند بنابراین هر اقدامی اعم از کشتار دسته جمعی، عملیات تروریستی، فروش اعضای بدن، خودکشی و ... که زندگانی بشری را به خطر بیندازد، از سوی ادیان آسمانی محکوم است.

به صراحت اعلام می‌کنیم که ادیان آسمانی هیچگاه عامل جنگ افروزی، تحریک کننده عواطف و احساسات خشونت آمیز، مشوّق کشتار و خونریزی نبوده و نخواهند بود. این جنایات نتیجه انحراف از آموزه‌های دین و برخاسته از استفاده ابزاری و سیاسی از تعالیم ادیان و نیز تاویل‌گرایی نصوص دینی از سوی برخی از عالم نمایان دینی هستند که در برهه‌ای از تاریخ و به خاطر تحقق اهداف سیاسی، اقتصادی و دنیایی خود، دین را دستاویز تاویل و تفسیر گزینشی قرار دادند.

از همگان می‌خواهیم که استفاده از ادیان برای فتنه انگیزی، گسترش خشونت و نفرت در میان جوامع را ترک کرده و از نام خدا برای توجیه جنایات وحشیانه و پوشش دادن به اقدامات تروریستی خود سوء استفاده نکنند زیرا خداوند انسان‌ها را نیافرید تا در زندگی خود با یکدیگر به جنگ یا کشتار مبادرت ورزند هرچند که خداوند بی‌نیاز از آن است که گروهی به نام حمایت از او به پا خواسته و مردم را دچار وحشت و دین گریزی کنند./981/ب911/ر

محمد رایجی پژوهشگر مسائل جهان اسلام