گزارشی از نشست علمی پژوهشی «استراتژی‌های مسئله‌شناسی»

به گزارش خبرگزاری رسا، نشست علمی پژوهشی «استراتژی‌های مسئله‌شناسی» به همت معاونت پژوهش جامعه‌الزهرا علیهاالسلام در پژوهشگاه حضرت معصومه علیهاالسلام برگزار شد.

در این نشست مباحث ذیل مطرح شد:

۱. در روایات علم را به مثابه گنجینه‌ای ترسیم می‌کنند که قفل های آن با مسئله باز می‌شود. مسئله در حقیقت کلید این گنجینه است و کسی که بتواند مسائل را به نیکویی تنظیم کند، نیمی از این گنجینه را تصاحب کرده است. این به خلاف روند رایج دسترسی به علم است که دانش‌پژوه را قبل از مسئله‌شناسی در مورد موضوع به منبع‌شناسی سوق می دهد.

۲. جمع‌آوری منابع متعدد در رابطه با یک موضوع، در حقیقت سبب زمین‌گیر شدن پژوهش می‌شود. این در حالی است که اندیشمندان دینی، با نگاه مسئله‌شناسی ناظر به واقع وارد پژوهش می‌شدند. مشکلی که ابتدا با درون‌نگری (اعقلوا عقل وعایه) و آنگاه با استفاده از دستاوردهای علمی دیگران (اعقلوا عقل رعایه) به شکل فنی مسئله‌شناسی و پاسخ می‌یافت. فرایند تفکر و تعقل در مورد مشکل و شکل گیری فرایند علم هرگز با روایت‌گری نظرات دیگران سامان نمی‌یابد (لاتعقلوا عقل روایه).

۳. پژوهش باید ناظر بر مشکلات واقعی باشد و در فرایند پژوهش این مشکلات باید به مسئله تبدیل شود. اما این سؤال مطرح است که آیا مسئله‌شناسی یک عمل خام و عامیانه است یا تابع قواعد و چارچوب های فنی است؟ فی الجمله این موضوع پذیرفته شود که مسئله‌شناسی به عنوان نیمی از فرایند شکل‌گیری پژوهش، کاری فنی، مهم و بنیادی است و حتما باید با قالب خاص خود انجام شود. عموماً مسئله‌شناسی تحت نظریه‌ها یا چارچوب های مفهومی اتفاق می‌افتد و از آنجا که در مورد مشکلات اجتماعی دوران معاصر نظریه‌های بومی و دینی به معنای دقیق کلمه و با حفظ همه ویژگی‌های آن، نداریم و یا کم داریم، پس عموماً از نظریه‌ها یا چارچوب‌های مفهومی غربی استفاده می‌شود، و این موضوع شدیداً فرایند پژوهش‌های دینی ناظر بر حل مشکل را در معرض آسیب سکولاریزه شدن قرار می‌دهد.

۴. گام‌های بررسی استراتژی مسأله‌شناسی عبارت است از:

ـ تدریس روش‌شناسی دانشمندان اسلامی

ـ استخراج نظریه مورد استفاده همگان

ـ ترسیم الگوها و چاچوب‌های نظری

ـ تبیین کردن علمی گذشته مورد بررسی قرار گیرد، دیگران هم می‌توانند براساس این قالب در موضوعات دیگر کار کنند.

۵. استراتژی‌های مسئله‌شناسی به استراتژی قیاسی و استقرائی تقسیم می‌شود.

۶. استنطاق نخبگان دینی در مواجه با یک مشکل یا استنطاق نمادین براساس الگوهای در منطق، یک مصداق در مصادیق استراتژی است. /924/د103/ج