نگاهی به کتاب شناسی عید سعید فطر

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، در آستانه پیان ماه مبارک رمضان و آغاز ماه شوال و عید فطر هستیم؛ همان روزی که شب و روز آن را بزرگان روز و شب دریافت جایزه می نامند و نقل شده است که خداوند در شب آن به تعداد تمام کسانی که در کل ماه رمضان  بخشیده است دراین شب می بخشد و یکی از اعمال شب فطر نیز شب زنده داری و احیاست.

عید فطر نخستین روز ماه شوال و زمانی است که ماه رمضان به پایان می‌رسد. این عید از مهم‌ترین جشن‌ها و اعیاد مسلمانان به‌شمار می‌آید و روزه‌گرفتن در این روز حرام است. از جمله مناسک عبادی این روز برگزاری نماز عید فطر است. پرداخت زکات فطره هم در این هنگام بر مسلمانان واجب می‌شود.

فطر به معنای آفرینش است. مسلمانان پس از یک ماه عبادت و تلاش برای آن‌که خود را از آلودگی پاک کنند به عید فطر می‌رسند. در مکتوبات گوناگون دینی از جمله «مفاتیح الجنان» درباره آداب عید فطر توصیه‌هایی از معصومان(ع) روایت شده است. از میان این آداب می‌توان به احیای شب عید، زیارت امام حسین(ع)، غسل شب و روز عید، پرداخت زکات فطره، تکبیر خداوند و کراهت روزه تا سه روز پس از عید فطر اشاره کرد. زکات فطره را باید پیش از نماز عید پرداخت.

در این نوشتار ضمن پرداختن به عید فطر در کتاب المراقبات مرحوم «آیت‌الله میرزا جواد آقا ملکی‌تبریزی» برخی کتاب هایی که درباره عید فطر و فلسفه اعمال و آداب آن نوشته شده معرفی شده است.

* نگاهی به عید فطر در کتاب «المراقبات»

کتاب «المراقبات» یا «اعمال السنة» یکی از تالیفات گران‌سنگ مرحوم «آیت‌الله میرزا جواد آقا ملکی‌تبریزی» است که آن را به راه و روش سلف صالح و عظمای اصحاب امامیه تالیف کرده و در آن به احادیث ائمه، ادعیه و اوراد ویژه ایام و لیالی از منابع موثق پرداخته است. نوشتن کتاب «اعمال السنة» از سنت‌های علمای امامیه است و علمای شاخصی از جمله سیدبن طاووس، شیخ بهایی، شیخ اجل کلینی، محمدبن مسعود عیاشی و شیخ الطایفة شیخ طوسی است.

در کتاب «المراقبات» آمده است که امام حسن(ع) روز عید عده‌ای را دیدند که می‌خندیدند و بازی می‌کردند، ایشان رو به همراهان خود کرده و فرمودند: «خدای عزوجل ماه رمضان را آفرید تا میدان مسابقه‌ای برای خلقش باشد که در آن با طاعت و رضایت او با یکدیگر مسابقه بدهند. عده‌ای سبقت گرفته و سعادتمند شدند و عده‌ای عقب افتاده و ناامید شدند. شگفتا از کسی که در این روز می‌خندد و بازی می‌کند. روزی که نیکوکاران در آن پاداش یافته و کوتاهی‌کنندگان زیان می‌بینند. به‌خدا سوگند اگر پرده‌ها فرو افتد، نیکوکار می‌اندیشد که چرا بیشتر عمل نیک انجام ندادم و بدکار می‌گوید چرا بد می‌کردم!»

«آیت‌الله میرزا جواد آقا ملکی‌تبریزی» در کتاب «المراقبات» توسل را از جمله کارهای روز عید فطر یاد کرده است؛ «از کارهای مهم، توسل به حامی و نگهبان آن روز و شفیع قرار دادن او در اول آن و مبالغه در آن به اندازه بزرگی این روز است. بزرگی این روز نیز به اندازه بزرگی تمام اوقات و حالات او در ماه رمضان است؛ زیرا این روز وقت آشکار شدن ثمره، اعطای جوایز و فهم قبول یا رد شدن، رضا یا خشم، نزدیکی یا دوری و خوشبختی یا بدبختی است. به این جهت بنده سعادتمند باید در این مقام به خوبی ادب را رعایت نموده و آثار بد تمام گناهان خود را در روزها و شب‌های این ماه از بین برده و کرامت‌های الهی و الطاف خداوندی را که در طول ماه ضایع کرده، اصلاح کند. خلاصه می‌توان با رعایت کامل ادب در یک ساعت تمام کوتاهی‌های خود در اعمال مهم ماه رمضان را جبران و گناهان را تبدیل به نیکی‌ها نموده و به درجات بلندی برسد.»

مؤلف این کتاب، غسل‌کردن و خواندن دعای ندبه، خواندن نماز عید فطر، مناجات با امام زمان(عج) و خوش‌گمانی به خداوند را از دیگر اقداماتی که مومنان می‌توانند در روز عید داشته باشند، برشمرده و درباره چگونگی به پایان رساندن این روز نوشته است: «روز خود را با توسل و واگذاری به نگهبان این روز که از معصومان(ع) است و شفاعت خواستن از او به پایان برساند همان‌گونه که در سایر روزهای شریف نیز چنین می‌کرد.»

با وجود آن‌که درباره عید فطر و فلسفه اعمال و آداب آن جای پژوهش‌های تفصیلی خالی است، اما در کتاب‌های متعددی سخنانی از بزرگان و روایاتی از ائمه اطهار(ع) جای دارد که برخی از این آثار عبارتند از:

بر بال ملائک: اعمال و ادعیه ماه مبارک رمضان همراه با اعمال مشترکه شب‌های قدر و ادعیه و نماز عید فطر/ محمدرضا جعفری‌نیا (گردآورنده)/ نسیم کوثر / 1388

دعای جوشن کبیر و نماز عید فطر/ آیینه زمان/ 1387

دعای جوشن کبیر به همراه مناجات حضرت امیرالمومنین(ع)، اعمال عید فطر، نماز عید فطر و دعای عافیت/ مهدی الهی قمشه‌ای(مترجم)، شمس فراهانی/ فراهانی/ 1385

دعای جوشن کبیر همراه با اعمال شب‌های قدر و اعمال و نماز روز عید فطر/ حمید مطیع (گردآورنده)/ کامکار، بوکتاب/1390

ادعیه کامل ماه مبارک رمضان به ضمیمه دعای جوشن کبیر و اعمال عید فطر/ سیدمحمدحسن صادق موسوی آل طعمه (خطاط)/ اسماء/ 1386

عید فطر: مجموعه‌ای کامل از مسائل و استفتائات پیرامون احکام عید فطر: مطابق با آخرین فتاوای حضرت امام خمینی(ره) و حضرات آیات عظام: بهجت و .../ ابوالفضل بنایی/ انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی/ 1390

دعای جوشن کبیر (اعمال و ادعیه شب های قدر) به انضمام اعمال و ادعیه شب و روز عید فطر/ سیدعباس اسلامی/ نشر بوستان قرآن/ 1389

منبع: https://hawzah.net/ با اندکی تصرف